No número 16 da rúa Arraskularre de Oiartzun existe un pequeno espazo creativo. Nela reúnense o estudo da artista Idoia Beratarbide, as creacións Marodi e o colectivo Metrokoadroka. O propio Beratarbide ofrece talleres creativos. Con María de Berardo crea roupa e complementos de deseño e vestiario teatral, ademais de oficina e sede para Metrokoadroka Kolektiboa. Tirando da creatividade, o pasado mes de decembro organizáronse dous talleres, un inspirado no libro Prácticas de Xénero e dirixido por Iratxe Retolaza, e outro baseado no libro de teoría King Kong de Virginia Despentes con Ainara Lasa. Dentro deste ciclo crearon o curso de catro días titulado “Prácticas de xénero”.

En Oiartzun, Metrokoadroka Kolektiboa estivo no movemento creado polo Grupo de Teatro durante os últimos anos. No pobo creouse unha programación teatral sólida e as actuacións teatrais mensuais conseguiron un público fiel. Viron o momento perfecto para organizar un curso como “Prácticas de xénero” dirixido á creatividade e non á mera programación.

No curso de catro días, os actores Miren Gaztañaga e Ainara Gurrutxaga foron os encargados de guiar as sesións matinais, os compañeiros de Metrokoadroka das tardes. O grupo está formado por Idoia Beratarbide e Oier Guillan. No colectivo dan moita importancia á creatividade e querían facer unha especie de laboratorio a través do curso “Prácticas de Xénero”. “Ao principio tiñamos medo de que a xente se apuntase ou non e logo a ver si negabámonos/negabámosnos”, di Beratarbide. A xente de Oiartzun e arredores participou e alegráronse de que o tema suscitase interese no pobo.

Guillan subliñou que se reuniu un grupo diverso, “con pouca experiencia no teatro, con moita experiencia e sen traballar nunca, pero cun tema que lles interesou”. Esa diversidade, con todo, non foi un obstáculo, “desde o principio decidimos que Miren Gaztañaga, Ainara Gurrutxaga e os membros de Metrokoadroka aceptásena e utilizasen. Xeración de enerxía con espazo para todos. Porque a nosa forma de entender o teatro parte do xogo e hai moitos tipos de xogos que xeran equipo e enerxía especial”. Gaztañaga abriu as portas do local do grupo de teatro de Oiartzun e abriu o curso. Para el “foi un privilexio dar clase o primeiro día. Empezamos a coñecernos os uns aos outros e a quentarnos a maquinaria. Había xente de idades e perfís moi diferentes, pero todos tiñan ganas de traballar”. Ao describir o grupo, Gurrutxaga coincide en: “Participaron con moita xenerosidade en todas as propostas, e iso é unha pasada!”.

Do discurso ao corpo

O xénero sempre estivo no centro dos procesos creativos e de tejeduría do Colectivo Metrokoadroka. “Imos salpicar exercicios sobre temas de xénero, pero sen impor discursos, para que cada cal achegue a súa mirada”, subliñaron nas páxinas repartidas antes de empezar.

O título destes encontros contextualizaba moito a situación. “Unha das decisións foi non racionalizar as clases para que os participantes se sentisen máis libres” di Gaztañaga. “Porque os exercicios propostos tiñan iso dentro deles e non queriamos caer en discursos”. Como se traballa o xénero no teatro a través do corpo? “Todo o que facemos ten resonancia co corpo e o corpo está en contacto co xénero en cada momento ou con diferentes conceptos construídos. Se tes claro o que queres traballar, logo entras no xogo e só veñen os resultados”. A Gaztañaga parécelle que se menospreza a presenza do corpo e di que vai máis aló do que teñen as palabras. “É terrible o que conta o corpo tal e como está. Pode contar 10.000 segredos, alegrías, desexos e penas”.

Cando Gurrutxaga comezou a estudar teatro tiña roles moi concretos, segundo o xénero e a idade. “Os meus papeis eran sempre a miña nai, a miña muller, a miña filla, a miña monxa, a miña prostituta… Pasados os anos, descubrín outra concepción máis ampla do teatro e convertinme non só en home, senón tamén en animal ou nun elemento natural. Isto fixo estalar o meu autoconcepto. Cando estou no escenario, ante todo son un corpo, non unha muller. Por iso creo que é importante pasar polo corpo, porque é a chave para ir máis aló das construcións culturais”. Gurrutxaga tamén se referiu ás achegas que o teatro pode facer ao labor de xénero. “Abrir miradas, abrir oportunidades, dar cabida ao descoñecido… No teatro o importante é a vivencia, a experiencia que se vive en primeira persoa (e logo colectivamente). Por tanto, descubrindo os límites de cada cal, buscando outras formas, rompendo estereotipos, transformando os nosos corpos, arriscando, xogando... rompemos esquemas. As teorías están ben, tamén os debates, por suposto, pero a través do teatro pódense materializar as vivencias”.

VIAXES DOS PARTICIPANTES

Participaron os oiartzuarras Eñaut Retegi, Luix Mitxelena e PILI Arbelaitz. Retegi, de 34 anos, é dramaturgo e ten un longo historial de cine e teatro. O Metrokoadroka e Ehuntz participou en dous talleres organizados en decembro e no seu título leu o “xénero”, e como tiña ganas de profundar máis no tema, apuntouse. “Esperaba un curso teórico baseado no ensino tradicional”. Ao principio preguntaba onde estaba o tema do xénero, “pero durante catro días todo foi tomando forma”. Ao final da semana cada participante fixo unha peza creativa: “Creamos cousas moi diferentes e foron moi ricas. Os profesores pulsaran as teclas axeitadas para obter esa riqueza de nós”. Ten a sensación de aprender un teatro sen xénero, baseado no corpo.

Luix Mitxelena, de 16 anos, é membro do grupo de teatro de mozos de Oiartzun e ten a intención de realizar estudos de teatro no futuro. Pensaba que traballarían o teatro tradicional, “non esperaba traballar a creación”; di que gozou moito con iso, con crear e con inventar novos personaxes. “Aprendín que é empezar a crear desde cero”. Non só serviu para iso: “Deime conta de que o corpo tamén fala, unha mirada ou un movemento, e que así tamén se pode comunicar”.

Pili Arbelaitz é membro do grupo de teatro de adultos Txinalka de Oiartzun. Inscribiuse coa esperanza de que a súa obra de teatro fóselle ben. Di que se asustou un pouco ao ler os deberes que lle mandaron antes, pero a medida que os fixen “completáronme con facilidade e sentinme cómodo”. En Txinalka realizan diversos exercicios creativos e non son moi estraños os que se propoñen. “Polas mañás gocei moito con Miren e Ainara”. Fálanos dun paseo polo cemiterio no que tivemos que elixir a un dos exercicios creativos das tardes. “Para min é bonito estar con xente nova e con xente de diferentes idades”.