Terminou a transición política que supuxo o sistema democrático do Estado español? Mario Zubiaga respóndenos: "Algúns din que se acabou cando se aprobou a Constitución. Outros, cando o PSOE se fixo co goberno. Os demais aseguran que non se acabará ata que o rei Juan Carlos entregue o poder ao seu fillo, que faleceu. No País Vasco, mentres exista unha forza extrasistémica, non se acabará. Creo que é unha transición inacabada”.

Seguimos, pois, en estado de transición? O final sempre en debate.

As
variables dunha transición son o íter ou camiño, o locus ou lugar e o tempus ou o tempo. Nun proceso político, as fronteiras entre as forzas sistémicas e as extrasistémicas redefínense continuamente. O proceso vasco sitúase nesa situación inacabada. Nas negociacións de Xiberta, Arjel, Lizarra-Garazi e Loiola estabamos en transición e agora tamén. O que cambia no proceso é o íter, o locus e o tempus. Aínda se están redefinindo os límites do sistema.Escribiu

que “o mal peche da sesión ou do acordo de Estella non debe cubrir como se resolveu”. Profundar niso.O
proceso de Estella foi, en certo xeito, un intento de dar a volta á dirección que tomaron as dous principais partes que sentaron en Xixón: PNV e ETA. Segundo as formulacións de Lizarra, en teoría, o que adoptou unha postura rupturista en Xiberta, a esquerda abertzale, mostrábase vitoriosa. Simbólicamente, a esquerda abertzale dixo ao PNV: “O camiño que tomaches en Xixón foi erróneo”. Deixa a opción da autonomía e abre o camiño da soberanía connosco. Esa era a idea da esquerda abertzale, pero o PNV non a leu así. Chegou a hora de formar unha fronte nacional, que o PNV pensase, pero sen ETA. Ambas as partes non lograron pechar o acordo. Isto é unha idea xeral, porque son moitos os factores que obstaculizan o acordo no camiño da soberanía.

Por exemplo.

Unha, moi importante, a “vantaxe” das primeiras negociacións de inicio da transición [Xiberta] foi que, a diferenza das sesións posteriores, non había eleccións. Non se apreciaba a forza ou a perda dun ou outro partido. Algúns dicían “a rúa é nosa”, outros dicían que a lei electoral é nosa, así que eu “neutralizarei” os votos. Eran cálculos... Unha vez iniciado o proceso, cando as forzas están medidas e determinadas, cando as posicións e intereses están fixados nas institucións, as negociacións teñen un custo político nos votos. Predominan os cálculos políticos a curto prazo e é difícil pensar nas principais políticas de interese popular. Xestionar estes procesos de transición xunto co funcionamento da política do sistema é moi difícil. De feito, o resultado do proceso é unha perda para as forzas sistémicas. Introdúcese unha nova na distribución da torta. Os procesos electorais de Estella e Anoeta víronse afectados por factores moi distorsionantes.

O PSE considera que, en certa maneira, a evolución do proceso levou ao centro político da CAV. Ti que dis?

O PSE sabe que o seu é un Goberno de excepción, que se viu obrigado á maioría. Outra cousa é que no PSE, por exemplo, Jesús Egiguren, pense que o PSE pode tomar centralidade. Pero o percorrido ideolóxico-político que debe percorrer o PSE para centralizarse non é o que fixo o Goberno Vasco, senón todo o contrario. Egiguren non pode aceptar con alegría a liña que está a levar agora o lehendakari, Patxi López. É un sinal que estamos en estado de excepción. Este PSE non ten capacidade de pacta coa esquerda abertzale, e os polos non se poden equiparar, é dicir, non vale dicir pacta co PNV ou o pp e eu fago a centralidade política deste país. Para conseguir esa centralidade, o PSE tería que reforzar moitas das súas dimensións baskistas. Si quere captar a centralidade que di Patxi López, ten que traballar a imaxe ou a sensibilidade basquista.

Si deixa o acordo co pp, prevé pactar co PNV na CAV?

Non. O PSE non pode co caos que hai agora disolver o Parlamento de Vitoria-Gasteiz ou separarse do pp porque o camiño é moi perigoso para eles. Pola contra, o PSE e o pp, a través deste goberno, pretenden desmantelar algunhas das políticas do pasado, entre elas as que eles chaman identitarias. Desde o seu punto de vista sistémico, desde a liña estratéxica do Estado, pretenden debilitar e desmontar a vía soberanista ou o nacionalismo. Pero coidado, o Estado tamén ten que controlar iso, hai límites, non pode ir contra a sociedade e pensar que pode facer un cambio de arriba a abaixo.

Escribiu
que para que o proceso de transición sexa un éxito, as forzas soberanistas deben superar a situación subordinada que viven neste momento.

Si. Eu creo que esa análise o fixo a esquerda abertzale hai tempo, pero hai inercia e moitas liñas dentro dela: seguen existindo quen achegan valor á loita armada e non lle dan tanto valor. Á marxe da perspectiva ética, sempre existiu ese debate na esquerda abertzale desde unha perspectiva estritamente política. En calquera caso, a partir do Acordo de Estella, e á vista da evolución dos debates ideolóxicos en Europa e no mundo, é evidente a reivindicación soberanista ou nacional.

que algunhas ferramentas de derivación non son útiles...

(...)

Non só que non son útiles ou eficaces, senón que son prexudiciais para dar algúns pasos. Desde un punto de vista soberanista, hoxe en día calquera formulación ten que partir da acumulación de forzas. Está claro que as inercias anteriores son un obstáculo e que hai que eliminalas canto antes, por suposto, tamén hai que facelo con moito coidado.

Como valora o Pacto de Gernika dentro do proceso?

O
factor antes mencionado está sempre en vigor: a esquerda abertzale debe medir periodicamente a eficacia –e o éxito– dos seus pasos e forzas nas eleccións. Ademais, agora, entrar nas eleccións non está nas súas mans. É máis, no Pacto de Gernika tamén está Aralar, pero non é unha aposta unitaria para as eleccións. O pacto non contempla a fórmula da candidatura presidencial nin tampouco a da COALICION. En Navarra, ademais, está NaBai. A existencia de eleccións no proceso é unha distorsión tremenda. É dicir, desenvolver o Pacto de Gernika sería moito máis fácil sen a distorsión das eleccións. Tendo en conta a importancia do proceso, desde unha formulación soberanista, un dos problemas que ten o Pacto de Gernika é que está a mirar ás eleccións, un problema moi grande. É máis, en calquera pacto soberanista ELA é un axente crave, e non se implicou niso. Na actualidade, e dada a importancia do socio-economía, este ámbito non se pode desvincular politicamente, senón que o ámbito social e económico debe estar máis integrado que nunca no pacto. Aí hai un baleiro tremendo. Seguramente ELA di: aclaremos todos os puntos ben, non nos pillarán como no Acordo de Estella.

Así que non es optimista.

Depende. Nesta serie de esquemas de siglas non vexo a posibilidade de facer unha formulación sólido. Por suposto, o Pacto de Gernika pode servir para pechar este ciclo do proceso. Serve para ir pechando e abrindo portas: Foi a Declaración de Altsasu, despois a do Palacio Euskalduna, despois a de Gernika. A xente vai interiorizando os ciclos e as fases, esa pedagoxía interior é moi importante. Tras esta dinámica, trátase de chegar a un punto irreversible. Os pactos cumpren a súa función neste sentido.

Vostede expón unha reformulación da estratexia para que a soberanía sexa hexemónica.

Si. A participación e a vitalidade das forzas sociais e civís de Euskal Herria en distintos proxectos é un modelo. Con todo, hai que cambiar as formas de facer política, hai que innovar máis. A partir dos contidos que recolle o soberanismo, da loita contra o neoliberalismo e da forma propia de entender a soberanía, temos que cambiar as nosas estruturas e discursos nas prácticas. Tamén é necesario un cambio na simboloxía da soberanía. Hai que romper en parte cos rituais e esquemas que se viñeron facendo até agora. É dicir: hai que cambiar radicalmente eses esquemas partidistas que se traballan na política liberal e na sociedade, as formas de actuar coa prensa. Temos que romper o esquema clásico do partido e inventar outros recursos para a construción nacional. Non só a loita armada, senón tamén a forma de facer política está obsoleta.

Renovación total do modelo...

Por suposto, a política partidista non desaparecerá. En Euskal Herria non imos adiviñar unha forma absolutamente innovadora de facer política que non se inventou en ningún sitio. Teremos que xogar coa política de representación que leva a cabo nas institucións. Pero non é o mesmo ser unha sociedade civil débil que unha sociedade civil organizada e enredada que funciona en clave soberanista e contrapoder. É a prioridade que eu poño.

Sen envorco do sistema, pero...

Evidentemente, a representación dos partidos sempre vai ser, pero a rexeneración da sociedade, que chega á representación dos partidos, non se fai desde a elite política. Sexa cal for a elite política, estea ou non a esquerda abertzale política. O soberanismo non abandona o esquema clásico de partidos. A hexemonía da soberanía virá das forzas sociais. É dicir, si a sociedade vasca proclama a independencia ou di que non imos a ningunha parte cos españois, por que non? Iso é o que hai que fortalecer, desde o meu punto de vista, por suposto.

Hai forzas para iso na sociedade civil?

Si, por exemplo: No val de Arrasate. Están a traballarse iniciativas para organizar a comarca do Deba: vinculando sustentabilidade, infraestrutura e transporte. Unindo o eúscaro e os medios de comunicación. Eses esquemas son fortes, son os esquemas reais que se desenvolven a nivel local para canalizar as forzas soberanistas.