Memoria e recoñecemento. Son dous elementos necesarios para que as historias oficiais destaquen o oculto, en definitiva, conten as vivencias e as reivindicacións de quen non tiveron palabras ao longo da historia, gardadas na memoria e no corazón, para seguir difundindo suceder. O sábado, Día da Memoria, reuníronse para homenaxear ás mulleres e nenos que estiveron presos no cárcere de Saturraran, “para seguir sacudindo a memoria”.

O acto comezou ás 12:00 horas, coincidindo co son da txalaparta no Teatro Arriaga. Acto seguido, realizouse unha ofrenda floral e un saúdo en recordo ás mulleres e nenos que foron presos no cárcere de Saturraran. Tamén recibiron a homenaxe a Nikolasa Agirrezabalaga Amutxastegi, de Mutriku, fusilado o 13 de decembro en Zaragoza, aos 22 anos, a consecuencia dunha denuncia falsa: “Fixéronlle un xuízo sen defensa e até a mañá en que ían matarlle non soubo que o condenaron á morte”.

Tamén se rendeu homenaxe aos asturiana Anxos Florez Peón, ‘Maricuela’, encarcerada en 1938 no cárcere de Saturraran: “Morreu o 23 de maio en Xixón, aos 105 anos. Aos 16 anos fusilaron ao seu irmán nunha folga de minas, e foi entón cando o socialista, na guerra, foi tamén miliciano. Cando a fronte de Iparralde caeu, foi detido e condenado a 15 anos de cárcere”. Cando foi trasladada ao cárcere de Saturraran, Anxos Flores só tiña vinte anos e mantivérona no edificio do outro lado da ponte, “nunca vira un neno en Saturraran. Cantos metros hai dun edificio a outro? Tan cerca e tan lonxe. A incomunicación entre os presos era grande”. Florez tivo a oportunidade de coñecer a Raúl Blanco, un neno que pasara en Saturraran, pero el insistiu en que non vira nenos nos tres anos que estivo no cárcere. “Porque nos ensinaches o que sufriu por mor da guerra e da guerra, e queremos agradecerche todo o traballo realizado a favor da democracia; para ti, a nosa reputación e aplausos ‘Maricuela’”.

E como non, homenaxearon a todos os nenos que estiveron en Saturraran: “Mertxe Gallardo Carrilo. Neno nado en Saturraran o 3 de marzo de 1940. Nai andaluza, Eusebia Carrilo Marín. Aquí temos a Mertxe Gallardo Carrilo, a nosa reputación e aplausos, a el e a todos os que, como ela e a súa nai, estiveron prisioneiros en Saturraran”. Tamén estaban presentes os descendentes dos presos da nai, avoa ou parente de Saturraran, así como as familias acollidas a algún neno ou nena, “se temos testemuñas directas, tócanos a nós lembrar o que pasou aquí e non esquecer os momentos duros que pasaron os presos”.

Ademais do sufrimento, os organizadores quixeron subliñar a solidariedade que houbo ao redor desta historia: “Cada comensal comía dous cucharadas menos e traíanlle a comida nun cazo ao preso de Saturraran. Os veciños de Mutriku e Ondarroa encargábanse de recoller aos nenos nos seus brazos e de protexelos. Karmina, Asun, Anita… sempre tiñan palabras de agradecemento para os veciños de Ondarroa e Mutriku, que lles apoiaron”.

A Asociación Saturraran deu continuidade ao acto con palabras de agradecemento: “Queremos mostrar o noso agradecemento a todas as persoas que hoxe de novo achegástesvos a Saturraran, polo esforzo que fixestes para integrar na memoria suceder e porque na medida en que contemos ás seguintes persoas, non se van a esquecer as 116 mulleres e os 61 nenos e nenas que morreron no edificio de Saturraran. Temos que conservalo na nosa memoria e no noso corazón e seguir difundindo a historia ao noso ao redor para que non se esqueza“.

Coa canción dedicada ás mulleres do cárcere de Saturraran e a canción Txoriak Txori de Mikel Laboa, todos os asistentes clausuraron o acto convertendo o acto nun momento “emocionante”: “Onde están? en que buraco? Cento oitenta mortos. Emelina, Agapita, Aurora e Benvida, que se foron para sempre“.

[GALERÍA DE FOTOS]