Traio a casa algo de cada sitio. Polo menos volvo a casa co grupo que me acolleu. Despois, ás veces, o que se trouxo dura moito tempo, máis si nos días seguintes encadéanselle outros. Miro unha entrevista en Tolosa e nese dilin-ding alárgase o fío até completar a telaraña.

Falamos do duelo pola morte dos animais. Non se fala, en xeral, da dor ou da impotencia que produce en nós a morte dos animais. Estaba enfermo e tivemos que morrer. E despois?
Que nos vén despois? Que din as nosas tripas da morte? Leva a diarrea, na súa tormenta, a nosa tristeza confusa? O estreñimiento absorbeu as nosas bágoas? Ou mellor non saber o que pasa dentro?

A muller que coida ás persoas maiores relacionou todo isto co seu traballo. Tamén nesa zona dise que o que se produce pola morte cala. Din que o arrepentimento afogado non ten aire. Non existe. Interrompeuse a relación laboral. Fini. Pasa a outra parte.

Pero non é certo, ou polo menos non o é en moitos casos. Con frecuencia, a relación entre o coidador e o coidador foi moito máis lonxe do contrato de traballo, e nas horas compartidas han compartido a mesma vida até formar un bo bordado.

Empecei a facer o ganchillo na N1. Lembrei a entrevista realizada a un profesor da UPV que falou de xornalistas condenados ao silencio. Gisèle Pericot, unha vez drogada polo seu marido, foi forzada a pregunta dese profesor sobre o caso da súa muller: quen se encarga de recibir aos xornalistas que deben seguir ese xuízo? Quen llas devolverá despois dun día de violencia? Como dar cabida ao medo desas xornalistas –ou outro persoal– que se representaron no relato de Gisèle Pericot?

Coma se tivese palillos na man, engadíronseme as tripas do persoal –médicos, xornalistas, ONGs...– que se atopa en Palestina –ou en calquera outro lugar–. Quen os recibe? Quen coida das feridas invisibles que se producen nestas relacións laborais? Pensemos que os ollos obvios están a ser atendidos...

Sei que a morte, en xeral, non ten boa prensa; que aínda que é un ingrediente imprescindible da vida, non queremos nin vela nin aceptala. Non sei si as mortes, ou as violencias, traídas aquí, non ven ou, se se viron, non se quere pór atención ás persoas que non poden vivir.

No caso dos gandeiros, seguramente, sería suficiente con que un respire a morte e teña a oportunidade de compartir o duelo. Nos demais casos, o nó é máis grande, poida que libérese máis facilmente se se trata dunha morte natural, pero tamén hai que respirar. Nos casos de violencia, diría que os recursos deberían ser diferentes.

Con todo, sospeito que nesa relación laboral seria e profesional que prescribe o estándar, nos convenios de traballo non se recollerán estratexias de rescate. Que cada un busque as respiracións para liberar eses nós interiores.

Que facer coas dixestións dos nosos duelos? Deixar que podreza? Tiralos polo retrete? Ou nos soltan as tripas coa calma que nos proporcionan o alento e o tempo?