A orixe do termo sitúase a principios do século XIX. Naquela época, as pretensións imperialistas dos liberais ingleses chocaron cos rusos, que se estendía en Asia e obstaculizaban os desexos de colonización de Inglaterra. Para protexer os seus intereses, Inglaterra utilizou propaganda contra os rusos, dicindo que os rusos eran crueis, autócratas, pobres e atrasados, e os occidentais de Europa vinculábanse ao progreso e a civilización. Durante as guerras napoleónicas, a propaganda francesa lanzou unha mensaxe similar ao dos rusos. O propio Napoleón declarou que “Rusia era unha nación de salvaxes”.

En 1807 apareceu un panfleto anónimo. Presentaba a Rusia como un imperio salvaxe, retardado e cruel, dicindo que oprimía ás pequenas nacións e que o seu exército xigantesco tiña a capacidade de destruír Europa. O panfleto tiña un falso testamento do tsar Pedro o Grande, que tivo gran influencia nos dous séculos seguintes. Hitler tamén o utilizou como xustificación para invadir a Unión Soviética. No suposto testamento, o tsar Pedro I, fundador do Imperio ruso, aconsellaba aos seus herdeiros “conquistar e dominar toda Europa”. Para o escritor e diplomático británico David Urguhart, Rusia “era un país despótico, tiránico, non civilizado, que quería dominar a todo o mundo”. As elites rusas defendéronse contra estes estereotipos e así xurdiu o termo rusofobia, inventado polo poeta e diplomático ruso Fiodor Tiutchev. Repetir unha e outra vez “si non pairamos aos rusos, estenderase a toda Europa” utilizábase para reforzar a solidariedade interna.

Os temores sobre Rusia esaxeráronse e utilizáronse para fomentar máis militarismo e xustificar máis as pretensións imperiais dos británicos. A través da propaganda, facían crer á xente que Rusia era moi expansionista e que tiña intención de estenderse por toda Europa. Pero Rusia non conquistou terras en Europa. Pola contra, Gran Bretaña arrebatou as terras a Francia, Holanda e España (Xibraltar). Ademais, dixo que cando os británicos facían algo era para ampliar a liberdade e que os rusos sempre ían destruír a liberdade.

Destaca o capítulo da guerra de Crimea (1853-1856). Antes da guerra, os turcos foran vistos como atacantes, como forzas islámicas que aterrorizaban aos europeos cristiáns. Tras o estalido da guerra de Crimea, a propaganda dos británicos presentou aos otománs como vítimas inocentes, mentres que Rusia se comportou como un agresor salvaxe. Este capítulo da Rusofobia tivo como precedente a derrota que os rusos causaron a Napoleón en 1812. Esta derrota levou aos británicos a substituír ao eterno inimigo francés polo ruso. A partir de aí, Rusia sería o principal inimigo dos poderosos británicos e nunca aceptaron aos rusos como europeos.

Esta rusofobia levou a Rusia a culpar de moitas cousas:

• Na década de 1920 produciuse en Gran Bretaña un gran auxe dos movementos obreiros. Para esmagalas, a propaganda liberal dixo que estaban a recibir a axuda dos rusos que máis se odiaron polo seu estado de saúde. Para iso, o líder da Internacional Comunista (CPI) creou unha carta falsa na que ordenaba ao Partido Comunista Británico participar en actividades subversivas. Comprobouse que a carta era falsa, pero para entón o Partido laborista xa fora destruído.
• Nas eleccións de 2016, Bill Clinton creou e financiou o informe Steel co fin de danar a imaxe de Trump e inventou un vínculo con Rusia e con Vladimir Putin. Organizouno xunto ao ex presidente estadounidense Barack Obama. Máis tarde acusóuselle de falso hackeo e toda a rede de servidores ocultos.
• Quizá o caso máis significativo dos últimos anos sexa o da falsa bandeira do gasoduto Nord Stream. Unha demostración clara do que pode suceder cando hai unha forte oposición a un país. A culpa botóuselle a Rusia, pero para que ía rebentar o gasoduto se era suficiente con pechar a chave para cortar a subministración de gas? Estados Unidos e a OTAN aproveitaron o incidente para militarizar e escalar aínda máis as guerras de Ucraína.
• A migración masiva que se está producindo desde México cara a Estados Unidos está a ser acusada polos axentes rusos. Eles serían os responsables da crise migratoria que se está producindo.
• Nos últimos anos, sobre todo a partir de 2017, apareceron en Francia infestas de chinches, sobre todo en París, que contaminaron moito mobles e camas. A propaganda francesa atribúe as pragas á guerra híbrida de Rusia.

Este sentimento antimusulmán aliméntase de propaganda masiva. Ten riscos. En 1830 a revista Chronicle pedía que a rusofobia acougásese porque “si seguimos obsesionados con ameazas que non existen de verdade, quedaremos ridículos”.

Joan Mari Beloki Kortexarena