Traducido automaticamente do vasco, a tradución pode conter erros. Máis información aquí. Elhuyarren itzultzaile automatikoaren logoa

Enfermeiras indíxenas reivindican un servizo de saúde equitativo para os pobos oprimidos

  • Garbiñe Elizegi, de Baztan, é enfermeira. En decembro participou na reunión de Investigación sobre Enfermaría Indíxena para a Equidad na Saúde que se celebrou en Nova Zelandia. Presenta a súa tese: Repasando as experiencias das mulleres vascas e dos xéneros non normativos na sanidade no País Vasco. No congreso de tres días, os enfermeiros reivindicaron a represión lingüística e cultural en primeira liña e pediron ás institucións públicas que habiliten mecanismos nos sistemas sanitarios para atender de forma equitativa aos pacientes dos pobos de orixe.

10 de xaneiro de 2025 - 07:00
Última actualización: 09:12
Maoriek (Zeelanda Berria) garatu dute segurtasun kulturala kontzeptua, zeinaren arabera zapalkuntza kultural eta linguistikoa kontuan hartu behar da komunitate indigenak osasun sisteman artatzerakoan.

Garbiñe Elizegi considerou moi interesante e enriquecedora a reunión de Nova Zelandia. Era a primeira vez que participaba no congreso. Celébrase cada dous anos e a próxima será en Vancouver (Canadá) en 2026. As enfermeiras organizan a reunión e sobre todo as enfermeiras fan as charlas. Son enfermeiras dos pobos de orixe que traballan e reivindican o concepto de seguridade cultural.

Maorie achega: seguridade cultural no sistema sanitario Neste
concepto é necesario mirar o contexto histórico á hora de falar da opresión lingüística e cultural e pór encima da mesa que os pobos de orixe viven a opresión. Os sistemas sanitarios locais deben ter en conta este contexto á hora de atender ao paciente indíxena ou ao paciente de orixe. Existen outros conceptos que traballan as diferenzas culturais entre os traballadores sanitarios e os pacientes, pero os países de orixe non os consideraron útiles. Así, os mestres desenvolveron o concepto de seguridade cultural. Elizegi explicou que non se pode deixar en mans dos profesionais sanitarios individuais a responsabilidade de xestionar esas desigualdades, en referencia á opresión estrutural, que ten razóns históricas, “e todos os traballadores temos que entendelo”. As institucións públicas son as encargadas de proporcionar ao paciente unha atención que garanta a equidad e, en concreto, a do sistema sanitario: “O sistema obriga aos traballadores a participar nesta reflexión para que teñan en conta as necesidades do paciente e da comunidade”. O concepto desenvolvido por Maorie utilízase principalmente para investigar a realidade dos pobos de orixe, pero tamén se utiliza nos que non son orixinarios pero que son minoritarios étnicos. Por exemplo, este concepto utilizouse para analizar a situación das mulleres xitanas en Andalucía.

Moi por detrás de Euskal Herria,
no congreso de Nova Zelandia presentáronse sobre todo experiencias e investigacións de Nova Zelandia, Estados Unidos e Canadá. En opinión de Elizegi, en Euskal Herria "estamos verdes" en materia de seguridade cultural. Di que nos países que mencionamos xa se tratou máis o tema e que están máis organizados. Subliñou que non é casualidade que nalgúns países haxa enfermeiras que se dediquen a esas tarefas e noutro non. Cre que inflúe o poder ou a falta de poder das enfermeiras no sistema sanitario, é dicir, que en Canadá, Estados Unidos ou Nova Zelandia as enfermeiras están máis altas na escala de poder que en Euskal Herria ou en Cataluña (Elizegi ten coñecementos das dúas últimas). Indica que, como consecuencia diso, a enfermeira desempeña diferentes roles aquí e alá.

Os efectos da opresión
lingüística e cultural poden aparecer de moitas maneiras no sistema sanitario. Por exemplo, todo o coñecemento que os pobos de orixe traballaron ao redor da saúde e o coidado sufriu un dano significativo. Elizegi di que o coñecemento está “durmido” pola represión histórica e que hai que revivilo. Interrompeuse a transmisión das prácticas de coidados e curas que en moitas ocasións estiveron en mans das mulleres, así como o seu coñecemento sobre a menopausa e o parto. Elizegi lembrou ás plantas medicinais e aos modos de curación colectiva e cultural que se deron en Euskadi. O concepto de seguridade cultural permite integrar todo ese coñecemento desprezado na sanidade e a enfermaría. Trasladar este coñecemento á primeira liña non significa abandonar a práctica sanitaria e médica actual, senón ter en conta ambos os enfoques. Chámano mirar por ambos os ollos (two eyed seeing).

Elizegi subliñou que moitos pobos de orixe, salvo o noso, mantiveron moito mellor eses coñecementos, e que o idioma é o elemento máis firme no noso: “No noso país a lingua está máis forte, pero o noso pensamento está moito máis colonizado no que se refire a outras curas e prácticas. Temos máis normalizados os remedios occidentais. Cando facemos a lectura do pobo, moitas veces relacionámolo só coa lingua, que é o eixo principal da nosa cultura. Por exemplo, moitos temos claro que temos que ser atendidos en eúscaro. Con todo, noutros ámbitos fíxosenos un dano tremendo, e está nos nosos corpos. Desprezouse e nós cremos que o modo de vida e o vínculo coa terra que non se corresponde coa cultura hexemónica”.

A necesidade de abordar o tema nun futuro non
moi afastado é algo que se tratou no congreso: hai que buscar unha solución entre as comunidades, sen esperar ao sistema que foi e é opresor. Elizegi cre que a rede de pobos de orixe é útil para iso, pero di que a situación en Euskal Herria é difícil: “Todo está por facer. Hai enfermeiras que comparten esa visión, pero deberiamos traballar en rede e non imos recibir axuda institucional. Estamos moi verdes. No campo da lingua hai movemento, fíxose un traballo; en cambio, coñécese o concepto de seguridade cultural, pero non se utiliza”. Elizegi non perdeu

ningunha esperanza, a pesar de que debuxou o camiño dunha maneira accidentada. Reivindicou que a forma de reflexionar e actuar que expón está a facerse noutros lugares (no congreso puidéronse escoitar exemplos deste tipo) e considerou que a súa formulación é válido para os vascos: “Porque moitas veces facemos as nosas formulacións sobre a sanidade coma se fósemos maioría e non estamos no poder, somos unha minoría. Iso hai que subliñalo, non para caer na victimización, senón porque de non ser así ninguén o fará, temos a responsabilidade, porque se non imos desaparecer como pobo”.

A soberanía dos datos e o coloquio da cociña resúmenos os temas que trataron Elizegi no congreso de
tres días:

-Soberanía de datos: A colonización dos datos foi clave no proceso de colonización dos pobos de orixe. En Sanidade, e na nosa contorna, non se fan estudos para analizar a situación dos vascos. O marco pode ser España ou Navarra, pero as variantes da etnia non se investigan como tal. No caso de Ipar Euskal Herria, o reto aínda é maior, xa que todos os datos están centralizados en París.

-Metodoloxías de investigación: As metodoloxías tradicionais non serven para analizar as situacións dos pobos de orixe. A forma ou metodoloxía da investigación hexemónica a miúdo analiza ao individuo, sen pór o foco na comunidade, sen analizar como inflúe a linguaxe, a cultura, etc. da comunidade.

- Metodoloxía indíxena: No Congreso algúns explicaron que utilizaron este tipo de métodos. Dan moita importancia ao relato oral. As formas de recompilar información para a investigación son máis abertas, adáptanse aos costumes das comunidades membro. Por exemplo, na cociña utilízase o contido das conversacións que se mantiveron durante o cociñado.

-A cultura como remedio: Subliñaron a importancia de manter e revivir a lingua e a cultura para a saúde dunha comunidade.

-Integrado nos estudos de enfermaría: En Canadá, por exemplo, no currículo dos estudos de enfermaría aprenden o concepto de seguridade cultural. A soberanía alimentaria e a saúde da terra son materias. Noutros países tamén se aprende o concepto de seguridade cultural en enfermaría en Laponia (idioma local Sápmi) e en Nova Zelandia (idioma local Aotearoa).

Resumo en inglés da tese presentada por Garbiñe Elizegi no congreso.

 


 


Interésache pola canle: Osasuna
Osasunbidea elimina unha praza de enfermeira no val de Roncal
Amparo Viñuales, alcaldesa de Roncal, denunciou que os consultorios de Roncal, Burgui, Garde e Vidángoz van ter que reducir a atención e que van afectar á prevención.

Os nenos que tragan fume de tabaco teñen no ADN restos similares aos fumadores activos
O Instituto de Saúde Global de Barcelona investigou os problemas de saúde que poden derivar da inxesta continuada de fume de tabaco que non é fumador e demostrou que deixa secuelas perigosas no ADN infantil.

2025-02-12 | Jone Gartzia
Hankamotz jaiotako Osasun Mahaia herrenka iritsi da azkeneko fasera

Bost hilabete pasatxo beteko ditu Eusko Jaurlaritzak martxan jarritako Euskadiko Osasun Itunaren Mahaiak, eta martxorako bukatuta nahi zuten eztabaida prozesuaren helmuga bileraz bilera urruntzen doa. Ezarritako metodologiak, mahaira deitutako erakundeen zerrendak, kanpoan... [+]


Ferramentas para coidar a saúde mental no activismo
Algúns activistas crearon unha guía para recoller as inquietudes dos activistas e traballalas de forma colectiva. Entre outras cousas, trataron temas como a tensión, o medo, a frustración ou o cansazo.

Osakidetza pide solucións estruturais e reais en Vitoria-Gasteiz, Bilbao e Donostia-San Sebastián
Miles de persoas saíron este sábado á rúa para reclamar ao Goberno Vasco e ao Departamento de Saúde "solucións reais" que resolvan os problemas estruturais de Osakidetza.

"O ioga oncolóxico baséase na tenrura e o respecto"
A profesora de ioga oncolóxica Paula Barrio traballa as ferramentas para procesos oncolóxicos: “Conectamos co corpo e a zona lesionada”.

2025-01-30 | Leire Ibar
Chaman a encher as rúas de Bilbao, Vitoria-Gasteiz e Donostia-San Sebastián o 1 de febreiro en defensa da sanidade pública
A Plataforma Cidadá pola Saúde Pública (OPA) convocou manifestacións para o próximo 1 de febreiro en Bilbao. Chamaron a mobilizarse para facer fronte á privatización da sanidade, reforzar a atención primaria, mellorar as condicións dos traballadores sanitarios, facer... [+]

2025-01-23 | Euskal Irratiak
Erizainen erdiak genero eta sexu indarkeria jasaten du lanean

Bi erizainetatik batek lanean eraso sexistak jasaten dituela azalerazi du Erizainen Ordenak joan den urte bukaeran egin ikerketak. 21.000 erizainek ihardetsi dute, sektore pribatu, publiko eta liberaletik. Hauetan 2.500 gizonak dira.


Identificáronse por primeira vez varios xenes relacionados coa depresión en poboacións de todo o mundo
Desde o punto de vista da diversidade xenética, realizouse o metaanálisis máis amplo de todos os tempos para identificar os xenes relacionados co risco da depresión. Grazas a iso, localizáronse ao redor de 700 variedades que antes non se coñecían e localizáronse ao redor... [+]

Lecturas para este ano
Ao principio do novo ano parece que nos renovamos de ideas, e algúns facemos listas de tarefas a realizar. Unha desas tarefas é a lista de libros que teño que ler, unha lista cada vez máis gorda. Non poucos de vostedes preguntáronme que leo, polo que pensei dar a coñecer... [+]

2025-01-19 | Urtzi Ugalde
Adeus, mamá

Estas foron as miñas últimas palabras cando fómosche, collidos da man no teu profundo soño respiratorio. O teu corazón quedou para sempre sen unha dor especial, sinxelo, digno. Como vostede queira e esixa. Como queiramos e respectamos.

Xa un mes antes da chegada do... [+]


2025-01-16 | Leire Ibar
O ex director de Osakidetza Mikel Sánchez ficha con Mutualia
Sánchez, que entre 2019 e 2024 foi director de Planificación, Ordenación e Avaliación Sanitaria, comezou en novembro como director médico da empresa Mutualia. No verán de 2024 deu o salto á empresa privada, aos tres meses de deixar o cargo, co visto e prace do... [+]

Eguneraketa berriak daude