Saratik Senpererantz, haren erdialdera iritsi baino lehen, eskuinetara egingo dugu, urtero Herri Urrats jaialdi handia burutzen den Senpereko Aintzira artifizialera hain zuzen. Laku turistiko hau hainbat ur-jarduera egiteko prestatua egoteaz gain, Landetatik ekarritako hondarraz egindako hondartza bat ere badu.

Senpere herriaren erdialdean gaztelua, eliza eta frontoia nabarmentzen dira. Hondakinak besterik geratzen ez diren gaztelu horretan 1609an Pierre de Lancre Bordeleko Parlamentuko Kontseilariak herriko dozenaka pertsona errearazi zituen, edonor sorgintzat hartzen baitzuen. Ordudanik, “Sorginen Dorrea” da. XVI.go elizaren zorua hilarriz beterik dago, eta erretaula barrokoa du.

Senpere Baionarako bidean igaro ostean Uztaritzerantz joko dugu. Erdibidean, Uztaritzeko Baso itxi eta ikusgarria zeharkatuko dugu. 3 km. aurrerago, udalerrian dagoeneko, Kanborako bidea hartu eta erdialderantz abiatuko gara, herri oso sakabanatua baita. Erdialderaino beste 5 km dira. Uztaritze Lapurdiko hiriburu izan zen XII.etik 1790 arte. Hementxe osatzen ziren “Biltzarrak” eta bertako pertsonaien artean Garat anaia iraultzaileak aipatu behar ditugu. Lapurdiko estiloan egindako etxe kolonialak (Ameriketara joan zirenekoak) eta jauretxeak garrantzi horren adibide dira.

Uztaritzetik Kanbora jarraituz, herriaren erdialdea baino 1 km. lehenago, Arnaga Etxea dugu. Iparraldeko ohiko arkitekturan oinarrituz, euskal estilo berria (Euskal Txaleta) sortu zen, eta etxe hau lehen adibideetakoa dugu.

“Cirano de Bergerac”en egileak, Edmond Rostand poetak, eraikiarazi zuen; uharka, lorategia, etxea bera, museoa... dena oso zainduta eta ederki apainduta dago. Ordutegia: 10-12:30 eta 14:30-19. Otsail-martxoko asteburu arratsaldeetan. Apirila eta iraila bitartean egunero. Urritik Santu Guztien eguna arte ere bai, asteburuetan arratsaldez.

Kanbo erdi aroaz geroztik jada oso ezaguna da bere ur beroengatik, eta horrek XIX.etik batez ere, pertsonaia garrantzitsu askok bisitatzea eta pertsona ospetsuen turismo-gunea bihurtzea ekarri dute. Lehenengoen artetik ospetsuena Bernard J. Apeztegi (1881-1950) “Kanboko Txikito” pilotaria dugu.

Kanbo Garaian (gaur egungo erdialdea) Errobiren gaineko San Lorenzo eliza bisitatu eta Rue de les Terrases-etik ibilera panoramiko polita egin dezakegu. Errobi ibaia igaroz Kanbo Behea nekazarien auzo atsegina dugu, edo bestela, ibaia gure ezkerrean dugula zuzen segituz gero, Urberoen Auzora iritsiko gara.

UZTARITZE

Herri gogoangarri honek oso paper garrantzitsua bete du Lapurdiren historian, hainbat mendetan zehar bere hiriburu izan baita. Horrela, ingelesen dominazioaren hasieran, Lapurdiko nobleek altxamendua antolatu zuten, baina porrota jaso zuten. Ondorioz, Lapurdiko Bizkondeak, Rikardo “Lehoi-Bihotz”ek Baionatik kanporatu ondoren, Uztaritzeren inguruan hartu zuen babesleku, eta berau Lapurdiko hiriburu izendatu zuen.

Horrela, Lapurdiko Biltzarra bertan bildu izan da 1790. urte arte, gaur egun Herriko Etxea den eraikinean (plaka batek halaxe gogoratzen digu).

Frantziako Iraultzan, eta baita geroago ere, zeresan ugari sortuko zuten Garat anaiak ere uztariztarrak ziren. Dominique eta Dominique-Joseph Estatu Orokorretan partaide izan ziren, eta bertan Euskal Departamendu bat sortzea eskatu zuten (baita geroago Napoleon berari Euskal Herri osoa batu eta Frantziaren menpean jartzea ere).

Bestalde, Erdi Aroan herriak garapena ezagutu bazuen ere (Baiona eta barrualdeko bidea bertatik igarotzen zen), bertako askok Ameriketara joan behar izan zuten, han aberastu ondoren hemen eraiki zituzten eta guk sakabanaturik aurki ditzakegun kolonial estiloko etxeek argi eta garbi erakusten duten moduan.

IKUSTEKOAK

Herria bera oso sakabanatua bizi bada ere, eraikin garrantzitsu gehienak Hiribehera auzoan (erdigunekoa) eta zehazkiago Herriko Etxearen inguruan topatuko ditugu. Horrela, honen aurreko zabalguneren erdian, errez ikusiko dugu Turismo Bulegoa eta Euskal Kultur Erakundea kokatuak dauden Lota Jauregi neobarrokoa, artistikoki dotore nabarmentzeaz gain bere inguruan ez dagoelako besterik.

Bere aurrean eliza neogotikoa, eta beste aldean oso gertu, Uztaritzeko eta Lapurdiko bizimodua markatu duen eraikina, antzinako Biltzar-Toki eta gaur egungo Herriko Etxe ikusgarria. Bere aurrean Kale Nagusia luzatzen da, alde batera eta bestera, baina bertatik ibiltzea gerorako utziz, guk beste norabide bat hartuko dugu.

Herriko Etxea aurrean dugula, eskuinerantz joz lehenbiziko kale paraleloa hartu (eskuinetara ere bai) eta segituan Lapurdi osoko kalerik politenetakoan sartuko gara, bata bestearen ondoan agertuko zaizkizuen etxe izugarriez.

Hauez gain, Uztaritzen bisita ditzakezuen beste eraikin eta monumentu batzuk ere badaude, hala nola, hasierako zabalgunea eta errepidea zeharkatuz, izen bereko bidean, Haitze Jauregia, XV-XVI. mendeetan berriz eraikia.

Baionarako bidean berriz, Herauritz auzoan, Santa Katarina Kapera dugu, eta plazaren beste aldean Hodienea Jauregia, XVIII. mendekoa eta Erregearen kontseilari izandako Hodi sendiarena. Azkenik, herrian zehar, Ameriketan aberastutako indianoek jaso zituzten hainbat etxe kolonial aurki dezakezue, zenbaitek hango oroimenak dakarzkiguten izenekin: Guadalupe, California...

Uztaritze