Ibilbidearen 34,5. km-an Esprontzeda zeharkatuko dugu, eta handik lasterrera, Desoio. Biak ere lehorreko laborantzan diharduten herrixkak ditugu. Azken herritik zuzen-zuzenean, bertatik 6,5 km-tara, Dorreaga (Torres del Rio) agertuko zaigu aurre-aurrean, Logroñorako bidean. Beste km bat eginez gero, eliz aurreraino iritsiko gara.

Hilobi Sainduaren Eliza (XII. m.) oktogonala eta nafar erromanikoaren adibiderik garrantzitsuenetakoa da, eragin islamiarra erakusten duten hainbat elementu dituela, hala nola, kapitelen apaingarriak edota nerbaduradun kupula. Orain, kilometro pare batez atzera eginez, Urantziarantz (Los Arcos) abiatuko gara, tartean Santzol (Burdin Aroko aztarnak) herritxotik pasatuz.

50. km-aren inguruan zenbait bidegurutzetan sigi-saga egin ostean (erne ibili!), Urantzia (Los Arcos) topatuko dugu gure aurrean, Ptolomeok aipatutako “Curnonium” gune erromatarraren gainean erdi aroan sortutako herria.

Alde Zahar osoak bisitatzea merezi badu ere, batez ere XII.-XVIII. mende bitartean hainbat estiloren arabera eginiko Santa Maria eliza (ataurre platereskoa, klaustro ojibala, Andre Mari Beltzaren tailua, apaingarri barrokoak eta dorre ikusgarria) azpimarratu behar dugu. Gainera, San Blas ermitaren abside erromanikoa, erdi aroko Gaztelako Atea, bere aurreko harlanduzko Zubi Zaharra eta hainbat jauregi ere azpimarratzekoak dira.

SAN GREGORIO ESKULTURA NATURALAK

Eliza eta Zubi Zaharraren arteko errepidetik, Acedorantz abiatuko gara. Kilometro batzuk egin ondoren, han urrunean monolitorik ikusgarriena eta bertatik hurbil dagoen eliza ikusiko ditugu. Gure zain dauden Bailarako jaunak dirudite.

Urantziatik 5 km-tara Muez herria zeharkatuko dugu, monolitorik handienaren pean bizi den herri txikia. Hemendik bertaraino doan bidea oso aldapatsua da. Herritxo honen ostean, errepidearen eskuinaldean bestelako monolitoak ere agertzen ikusiko ditugu, geroago etorriko denaren iragarpen modura.

Muezetik bi km-tara eskuinerantz Sorladarantz abiatuko gara, eta 2,5 km egin ondoren ailegatuko gara bertara. San Gregorio mendiaren beste aldean gaude. Herrian sartu aurretik eskuineko aldetik errepidetxo bat abiatzen da, “San Gregorio” txarto seinalatzen duena. Herriaren goiko partetik, iragarkia dagoen lekutik 50 metrotara, lehenik ezkerretara jo. eta gero beti zuzen. 300 metrotara dugun bidegurutzean eskuinetarantz egingo dugu, San Gregorio Ostiense tenplu barroko eder bezain ezezaguneraino. Basilikatik irten eta 100 metrotara ezkerreko aldean, berriz, bidexka bat abiatzen da, San Gregorioko Monolito itzeletik hurbil dagoen zelai bateraino.

SAN GREGORIO OSTIENSE

Nafarroako Biana aldean, Muez eta Soroslada herritxoen artean goititzen den mendixkaren gainean, leku nahiko ezkutatu eta ezezagun batean, basilika ederra eta monumentu natural are ederrago batzuk altxatzen dira. Horrela, bi herriak menderatzen dituen mendian “galdurik”, euskal herritar askorentzat erabat ezezagun, bisitatzea biziki gomendatzen dugun San Gregorio izeneko osotasun arkitektoniko-natural hau dago kokatua.

SAN GREGORIOREN BASILIKA

Soroslada (Sorlada) herritik gora eginez, hauxe da bien artean aurkituko dugun lehenbiziko interesgunea (bertara iristeko, ikus ibilbidea). Arratsalde polita pasatzeko oso egokia den atsedenleku-askaldegi baten ondoan kokatua dago, eta bertatik inguruko bista politak ikusteko aukera ere izango dugu.

Iritsi eta berehala, oso apainduta ikusiko duzuen aurrealdeak harritu egingo zaituzte, ikusten ari zaretena mendiko baseliza arrunta baino gehiago, herri garrantzitsu bati dagokion tenplu handia baita. Horrela, barrualderantz sartua ageri zaizuen sarrera nagusia apaingarriz beterik aurkituko duzue: estatuek, alboetako espiral itxurako zutabeek, kapitel landuek, atearen gaineko armarri handiak, ondo landutako hormek... azken finean, elementu guztien aberastasun horrek, eliza non kokatzen den kontutan izanda, batasun harrigarria osatzen dute. Gainera, bere aurrean abiatzen den harrizko baldosa-bide horretako zirrituen artetik sortzen diren belar-izpiek nolabaiteko basa kutsua ematen diote.

SAN GEGORIOREN MONOLITOAK

Monolito harrigarri hauek muino honetan zehar barreiaturik daude, lurraren mailatik nabarmen gailenduz. Ikusgarriena, eta zeharo txundituta uzten gaituena, basilikatik kilometro batera dago (ikus ibilbidea), aparkalekutik abiatzen den bidezidorra hartu eta handik 100 metrotara (aparkalekutik bertatik ere ikusten da).

Monolito izugarri hau Muez herriari eta inguruko bailara osoari begira dago, muinoko erregea bailitzan, eta guri, Rapa Nui edo Bazko Irlako aurpegi itxurako estatua erraldoi eta misteriotsu haietako bat gogorazten digu, nahiz eta kasu honetan giza-itxurarik ez duen.

Gainera, argiaren arabera tonu gorrixkatik urdinxkara aldatzen den harritzar hau naturak sortua dela jakin arren, aspaldi gizakiak sei-zazpi arroka hartu eta bata bestaren gainean jarri zituela pentsatzeko susmoa ere sortzen digu, behatzen duguna hain harrigarria baita.

Horrela, 20 bat metroko garaiera duen eta beste txikiago baten alboan kokatua dagoen haitz handi honek, arroka naturala baino gehiago gizakiak sorturiko estatua traketsa dirudi, inoiz amaitu gabeko estatua erraldoi baten hasiera.