MARKINA
Euskal Herrian euskara gehien entzuten den eskualdeko bihotzean
kokaturiko herri atsegin hau pilotarekin duen harreman estuagatik
ere oso ezaguna da.
Horrela, Markina eta bere ingurua betidanik euskal kirolik internazionalenaren,
hau da, xisteraren harrobi oso garrantzitsua izan da, eta horrenbestez
bertako frontoia Pilotaren Unibertsitatea izenarekin ezagutzen da.
Laburpen historikoa Hiria 1355ean fundatu zen, bertakoek eskaturik
eta "Villaviciosa de Markina" izenarekin. Eskatzearen arrazoia zera
izan zen, Gipuzkoaren ondoan egotean alde honetatik egindako eraso
eta lapurreten menpean bizi zirela. Horrela, urte horretan Don Tello
Bizkaiko Jaunak harresiz inguratutako hiria eraikitzeko baimena
eman zien, lehenbiziko urteetarako zenbait pribilejio ere luzatuz.
Ordudanik, Markinak, beste herri askok bezala, lurralde eta botere
ahalik eta gehien edukitzearren sendien arteko liskarrak ere ezagutu
zituen, dorretxe ugariek erakutsi moduan. Azkenik, Ameriketarako
migrazio handia ezagutu duen inguruan kokatzen da (azken mendean
xisteran aritzeko pilotari asko joanak dira); industrializazioak
indar handiz eragin ez duen nekazal inguruan hain zuzen.
ALDE ZAHARRA
Markinako erdigunean 1883an Euskal Jaiak ospatu ziren zelai triangeluarra
dago, herriko atseden eta ekintza-leku nagusia.
Hiruki honen eskuinaldean Pilotaren Unibertsite ospetsua dugu,
Markinako frontoia. Lehenbiziko pilotalekua 1798koa izan bazen ere,
gaur ikus dezakegun moduan 1965ean inauguratu zen. Zelaiaren beste
aldean berriz, Merced Komentu-Eliza dugu. Komentua 1635etik esistitzen
da (aurretik Xemeinen zegoen), eta gurutze latindarreko eliza 1793koa
da. Azkenik, Hirukiaren hirugarren aldearen atzean Alde Zaharra
hedatzen da, Zear Kaleak mozten dituen Guen, Eraiko, Okerra eta
Osteko kale paraleloek osatzen dutena.
Alde Zahar atsegin honen alboan Goiko Portala izeneko plaza polita
dago, eta bere albo batean Karmengo Komentu-Eliza. Komentua 1691n
fundatu bazen ere, eliza 1724an amaitu zen. Bertan, aurrealdean
ageri den Karmengo Ama Birjinaren irudia eta barruan apaingarriz
betetako aldare barrokoak azpimarratuko ditugu. Plazan bertan 1787ko
Karmengo Iturri handia ikus dezakegu, eta beste aldean Solarte Jauregi
klasizista.
Alde Zaharreko beste eraikin interesgarri batzuk aipatzearren:
Antxia Dorretxea (herriko eraikinik zaharrena dena, harlanduzkoa
eta leiho gotikoekin), alboko Ansotegi Jauregia (erreparatu ezazue
bigarren solairuko hutsarte edo leihoetan), Udaletxea (XVII.eko
zortzi zutabe barroko erakusten dituena), honen aurreko Andonaegi
Jauregi barrokoa (Murgatarren armarria erakusgai duena)...
XEMEIN
Zelaiaren alboko bidegurutzean sortzen den izen bereko etorbidetik
metro batzuetara 1952an Markinari anexionatu zitzaion Xemein auzoa
dugu (Markina-Xemein izen ofiziala sortuz).
Bertan zenbait dorretxe interesgarri dugu, hala nola, Barroeta
(dorretxe baino jauregi itxura gehiagoz, XVI.ean berreraiki eta
XVII.ean handitua, bertan Belgikako Fabiola Erreginaren aitona jaio
zen), Bidarte, Ubilla, Kareaga eta Ugarte izenekoak. Baina beste
ezeren gainetik nabarmentzen dena Markinako parrokia den Xemeingo
Jasokundeko Andra Mari Eliza erraldoia da. Lehenbizi monastegia
omen zena XVI.ean Berpizkundeko tenplu bihurtu zen.
Kanpoaldetik (pinakuludun kontrahorma indartsuak ezik) itzelezko
eliza bat besterik ikusten ez bada ere (Bizkaiko areto-elizarik
handiena da), barrualdean gurutzeria-sabaidun hiru nabeak askoz
ederragoak dira.
Alboko hilerri klasizistak ere bisitatxo bat merezi du. 1851n egina,
gainetik pasako dituzuen antzinako hilobien artean elementu neogreko
eta neoegipziarrak daude.
ARRETXINAGAKO MIKEL DEUNA
Berriz ere bidegurutzera itzuli, eskubira jo eta piskat aurrerago
ere eskubira eginez, Arretxinaga Etorbidetik oinez hurbil dagoen
izen bereko ermitara ailegatuko gara.
Probaleku baten ondoan egonik, kanpotik ez dauka ezer berezirik,
baina sartzen bazarete (ia beti zabalik egon ohi da) Euskal Herriko
ermitarik bitxiena zergatik den konturatuko zarete.
Barruan hiru harritzar ikusiko duzue, eta erdian Mikel Deunaren
irudia. Gertatzen dena zera da, hiru harri erraldoi horien kokapen
harrigarria ikusita, urte askotan zehar berauek aurrehistoriako
trikuharri bat edo bestelako hil-monumentu bat osatzen zutela pentsatu
izan dela. Gaur egun, duela 40 milioi urte gertatutako fenomeno
geologiko bitxi baten ondorioz sortu zirela badakigu.
Dena den, tenplua eliza katoliko gisa XI-XIII. mendetik existitzen
bada ere, leku hau askoz lehenagotik sakratua zela uste da, seguraski
Kristautasuna iritsi baino lehenago ere bai.
Herrialdea:
Bilbora:
Altitudea:
Biztanleak:
Euskaldunak:
Azalera:
Dentsitatea:
Jaiak: |
Bizkaia
50 km.
72 m.
4.708
%89
64 km2
74 bizt./km2 San Joan (Bolibar
- ekainak 24)
Karmenak (uztailak 16)
San Migel (Arretxinaga - irailak 29) |
|