Berarekin antza nabaria duelakoan
gaudenez (desberdintasunak oso ugariak badira ere), Lekeitio "Donostia
txikia" izenda genezake.
Horrela, herri hau ere badia eder baten barrualdean altxatzen da,
ezkerraldeko talaia izugarria den lur mutur baten eta eskuinaldeko
Lea ibaiaren bokalearen artean.
Gainera, badiaren bestaldean San Nikolas uhartea geratzen zaio
eta azkenik, bertako hiru hondartzek herriaren berezko edertasuna
dotore janzten dute.
HISTORIA
Lumentzako kobazuloan agertutako aztarnek inguru hau azken 30.000
urtetan populatua izan dela erakusten dute, eta erromatarren garaiko
aztarnek jada bertan gune populatu iraunkorra bizi zela diote, erabat
ziurtaturik ez badago ere.
Dena den, Lekeitioko historia ofiziala 1325ean hasten da. Lehenago
batipat arrantzale eta itsasgizonez osatutako gunea zen. Urte horretan
Maria Diaz de Haro Bizkaiko Andereak fundazio-gutuna eman zuen,
hiri bihurtuz eta zenbait pribilejio luzatuz. Urte batzuk beranduago,
Alfonso XI.ak fundazio-agiri hau berresteaz gain, hiriko harresiak
altxarazi zituen.
Hurrengo mendeetan bere ekonomia itsasoari lotua ibili zen, arrantzan
ala itsas-garraioan (kortsariak ere izan ziren); itsasuntziak ere
bertan eraiki eta konpontzen zituzten. Baita ere, denbora aurrera
joan ahala, merkatari-sare handia sortzen joan zen eta azkenik,
sendiek beren baratze eta mahastiak zaintzen zituzten.
Hala ere, nahiz eta itsasoari begira bizi, hainbat mendetan zehar,
itsasgizon lekeitiarrak beren portuaren izaeraz kexu izan dira,
txikia, hondartsua eta sakontasun txikikoa zelako. Arazoak arazo,
XVI. eta XIX. mendeen artean Lekeitiokoa Bizkaiko bigarren arrantza-portua
izan da (Bermeoren atzetik), XX.ean Ondarroak postu hori kendu zion
arte.
ENPARANTZA ETA ELIZALDEA
Herriaren erdian, ezkerraldean erdigunea, aurrean portua eta badia
eta eskuinaldean hondartzak dituela, Independentziaren Enparantza
kokatzen da, eta bertan, Jasokundeko Andra Mari Eliza.
Bizkaiko monumenturik baliotsuenetakoa den eliza honen izaera
bi hitzetan laburbiltzen badugu, 720 urtean fundatu, XIII. mendean
kontsagratu eta XV.ean handitutako estilo gotiko berantiarreko eraikina
dela esan genezake, barruan gotiko eta flandiar estiloko erretaula
ederrak dituena. Gehiago zehaztuz, aintzinako tenplu erromaniko
baten gainean eraikia, Santiago katedralarekin batera Bizkaiko gotikoaren
eraikuntzarik ederrena da.
Amaitu zenetik behin baino gehiagotan berritu izan da, eta horrela,
kanpoko dorrea eta barruko girola XIX.ekoak dira. Hasieran hiru
nabe bazituen ere, gaur egun bost erakusten ditu.
Barruko kaperen artean Santa Anarena azpimarratu behar dugu, flandiar
jatorriko erretaula eta hilobiak direla-eta. Erretaula nagusia 1514koa
da, Estatu osoko hirugarren handiena (Oviedokoarekin batera eta
Sevillako eta Toledokoen atzetik) bihurtuz. Datu hori duen garrantziaren
lekuko da.
Kanpoaldeko itxura gotiko hutsa da, kontrahorma, trazeriadun-lehiatila,
arrosa-leiho, arku ezin meheagoetara loturiko arbotanteak, gargolak,
orratzak... miresteko aukera eskainiz. Hau guztia gutxi balitz,
bere aurrealdea Bizkaiko gotikoen artean apaingarri gehien erakusten
duena da.
Sarrera nagusitik irtenez, ezkerrean XIX.eko Arostegi jauregi ederra
dugu, eta honen atzean monumentu multzo interesgarria. Lehenbiziko
eraikin handia 1368ko Dominikoen Monastegia da (Berpizkundeko, gotiko
eta barroko elementuekin), eta alboan duena Salinastarren Etxea.
Bien artean igaroz, Santo Domingo kalean, segituan eta erdian
Uriarte Jauregi barroko ederra (eskailera, armarri eta arkupedun
atari eta Erdi Aroko dorre batekin), Berpizkundeko Turpin Dorrea
(aurrekoari itsatsita) eta Torre Zaharra (Dominikoen Monastegiari
itsatsita) ikusiko ditugu.
Azken hau seguraski hiriko eraikin zaharrena izango da, eta aintzinako
harresietako zatia zen.Erdi Aroko harresi honek metro batzuk aurrerago
ere segitzen du (komentuaren beste aldean ere bai).
Kale tipikoetan zehar ibiliz, berriz ere hasierako puntura itzuliz,
hots, enparantzara, honen beste aldean dagoen Udaletxea bisita dezakegu,
XVIII. mendeko barroko estiloan egina.
ERDIALDEA
Udaletxearen izkina batean hasten den Apalloa kalearen kantoian
XVII.eko Oxangoiti jauregia dugu (ohar zaitezte atalde eta landutako
hegal ederretaz), eta piskat aurrerago ezkerrera XVII.eko San Jose
eliza barrokoa. Honen aurreko zabalgunearen beste aldean Kofradia
zaharra topatuko dugu.
Apalloa kaleari jarraikiz, lorategi erromantiko baten erdian dagoen
Agustinatarren Komentura iritsiko gara, neobarroko frantziarraren
estilokoa, eta piskat aurrerago eta ezkerrera, XVII. mendeko Kristo
Piedad baseliza, Kristoren irudi flandiar batekin.
Puntu honetan ere, bide beretik edo alboko batetik, etxe lekeitiarren
artean paseatuz, berriz ere Udaletxeko izkina horretaraino itzuliko
gara.
PORTUKO AUZOA
Leku horretxetan bertan ezkerrera hasten den Arranegi kalean zehar
ibiltzen hasten bagara itsas-herri honen ariman sartuko gara. Izan
ere, portuarekiko paraleloki doan kale hau (geroago Arranegiko Zabala
eta Ezpeleta kalea deitua) arrantzaleen auzoaren bide nagusia da.
Jauntxoen eta herri xehearen bizileku izandako kale honetan zehar
erreparatu ezazue ezkerrera ateratzen joango diren kaleetan, auzo
eta herri osoaren irudi orokorra hartzen joateko.
Adibidez, lehenean, Azpiri kalean, Uribarri Jauregi-Etxea eta
XV. mendeko sua geratzeko harresiaren zati bat ikusteko parada izango
duzue. Harresi honek auzunea bitan zatitzen zuen.
Aurrerago, eskumarako lehen kaleahoa pasatu ostean, Upaetxea dugu,
XVII. mendeko armarriarengatik zein landutako hegal eta balkoiengatik
nabarmentzen dena. Aurreraxeago, jada Ezpeleta kalean, San Pedroren
Irudia dugu ikusgai, eta azkenik, talaia izugarriaren muturrean,
San Juan gotorleku-baseliza.
BADIA INGURATUZ
Talaia honetatik, itsaso, badiaren erdiko irla, portu, eliza,
herri eta hondartzetako ikustaldia benetan zoragarria dela esan
dezakegu.
Izan ere, herriaren ikuspegi osoa edukitzeko alderik garrantzitsuena
falta zaigu, itsasaldea hain zuzen ere.
Horrela, Talaitik, Arrantzaleen Kofradia ondotik pasatuz arrantza-portua
inguratzen hasiko gara, urtero Antzar-Egunaren jaialdian giro izugarria
sortzen den portua alegia. Berau Txatxo Kaitik inguratuz, zuzenean
Isuntza hondartzan sartu gaitezke, edo bestela bere gaineko pasealekutik
igaro. Herrian bertan dagoen hondartza honen beste aldean, itsasbehera
badago San Nikolas irlaraino eramango zaituzten harrizko bide bat
agertuko zaizue.
Beraz, itsasbeheretan uharteraino oinez joateko aukera duzue (bestela
bidaia igeriz egin dezakezue), baina kontuan izan bidea nahikoa
labainkorra dela eta erortzea erraza dela. Eta noski, joan ostean
itsasgora baino lehen itzuli nahi baduzue, uhartean ordu gehiegi
ez egin.
Azkenik, hondartza honen alboan, Lea ibaiaren bestealdean Karraspio
Txiki hondartza duzue, eta errepidea piskat segituz Karraspiokoa,
hiruen artean ederren eta animatuena (nahiz eta bi hauek berez Mendexako
udalerrian kokatu).
Herrialdea:
Bilbora:
Altitudea:
Biztanleak:
Euskaldunak:
Azalera:
Dentsitatea:
Jaiak: |
Bizkaia
56 km.
10 m.
7.483
%87
2 km2
3741 bizt./km2 San Pedro (ekainak
30)
San Antolin (irailak 1-8)
Antzar Eguna (irailak 5, asteburu gertatzen ez bada) |
|