IBILBIDEAREKIN jarraituz, Oñatin sartzeko ekarri dugun bidetik itzuli eta Legazpirako bidean, mendatea igotzen ari garela aurreko bailara behatzeko aukera eskainiko digun begiratokia aurkituko dugu, Udana Gaina harrapatu aurretik.

BURDINAREN HARANA Jaitsieran ezkerrera gaztelu moduko bat igaro ostean, 3 kilometrotara Mirandaola Burdinola-Parkea gure eskuinera izango dugu, olaren tresna edo pieza handiez osaturiko "eskultura" ikusgarrien artean kokatua. Legazpik mende askoko burdingintza-tradizioa du (1338an Burdinolen Forua lortu zuen), eta Mirandaola froga garbia dugu , XIV.-XIX. mende artean lanean ibili ostean. Hil bakoitzeko lehen igandean ola martxan jartzen da, burdina Erdi Aroko garai horretan nola tratatzen zen erakusten zaigularik.

Legazpi, herri burdintzalea bera, kilometro bat aurrerago zeharkatuko dugu. Telleriarte auzoan Elorregi Jauregia (antzinako dorretxearen gaineko XVI. mendeko jauregia) bisita dezakegu, eta erdigunean berriz, Jasokundeko Andra Mari eliza, Udaletxea eta eskolak kokatzen diren Euskal Herria Enparantza. Bikuña Jauregia (XVI. mendea) ere lehenbizi Erdi Aroko eraikina izan zen.

Legazpiko industrigunetik irten eta 3,5 km. aurrerago zuzen jarraituz (Zumarragan gerotxoago sartuko gara) Urretxun barneratuko gara. Zumarragarekin biztanleria bakarra osatzen duen herri honetan Gernikako Arbolaren konposatzaile izan zen Iparragirre kantaria jaio zen.

Izen bereko kalean, 8.ean bere jaiotetxea izateaz gain, Ipeñarrieta (Udaletxea) Bikariokoa, Faktorekua, Galdosenea eta Barrenetxea jauretxeak aurkituko dituzue. Iparragirreren estatua dago plazan, berriz, San Martin Tours eliza gotikoa (kanpandorre barrokoarekin) eta Aranburuenea Jauregia bisita ditzakezue.

Urretxuko zentruan eskubira joko dugu, eta hortxe bertan Zumarragan sartuko gara, esandako moduan herri biak bateginik daudelako. Bateratasun horren adibiderik onena Urola ibaia estali eta bien artean eraikitako Areizaga-Kalebarren Plaza izan daiteke.

Legazpitarren Dorretxea (tren-geltokiaren ondoan) abizen hori zeraman Filipinetako konkistatzailearen jaiotetxea izan zen. Euskadi Plaza ederrean berari eskainitako estatua ikusgarria beha daiteke. Bestalde, Jasokundeko Andra Mari eliza (XVI.-XVII. mendea) eta arkupedun Udaletxe neoklasikoa ere aipagarriak dira. Inguruetan Antiguako Ermita erromaniko-gotiko ospetsua bisita daiteke.

Zumarragan Legazpitarren Etxea bezalako eraikinak aurki ditzakezu.