Gernikatik hiru kilometrotara eskuinera desbideratu beharko dugu, Santimamiñeko Kobak jartzen duen seinaleari jarraiki. Bide honetatik 2,5 km-tara Lezika Jatetxera ailegatuko gara.

Lehenik (ordutegia errespetatu behar denez), 200 metro aurrerago aparkatu osteko eskaileretan gora dauden Santimamiñeko Koba ikusgarriak bisitatuko ditugu, gure historiaurrearen ezinbesteko erreferentzia.

Horren ondoren, jatetxe aurreko gorantzako bidea hartu (oinez hobeto), eta lehenbizi, Agustin Ibarrolak moldatutako Baso Bizidun harrigarria eta, gero, Oma Bailara bakartia bisitatzea gomendatzen dizuegu, biak lotuz eta bestaldetik itzuliz sekulako paseo zoragarria egingo duzuelako.

Errepidera itzuli eta eskuin aldetik jarraituz gero, segituan Kortezubi herrian sartuko gara, aldetik aldera zeharkatuz. Bertan, Santimamiñez gain, bestelako historiaurreko aztarna ugari aurki daiteke: Kobaederra, Atxondo eta Elesu kobetan, esaterako.

Zeharkatu eta berehala, Gautegiz-Arteagan barneratuko gara. Zeharkatuz goazela, ia herriaren amaieran, ezkerretara joko dugu (errepidearen eskuinaldean, Kristoren estatua bat ikusi aurreko ezkerreko kalean, nekazalturismoko kartel bat duena), bertako gaztelura hurbiltzeko asmoz. Eugenia de Montijo enperatrizak Arteaga Dorretxea (itxia) berreraikitzea agindu zuen (bere sendia Arteagakoa baitzen), eta gaur ikus dezakegun gaztelua berrikuntza-lan horien emaitza dugu.

ITSASADARRAREN ESKUINALDEKO HONDARTZA ALDAKORRAK Herritik atera eta berehala dugun bidegurutzean ezkerretara joko dugu (bi aldiz), Laga-Laida norabidean, horrela berriz ere ur-bazterrera hurbilduz. Bizpahiru kilometrotan Agirreta eta Isla Beko auzoetatik pasatu eta Isla Goikoa izenekoan sartuko gara. Bertan sartu eta berehala, Urdaibaiko itsas paduraren gaineko ikuspegi oso ederra izango dugu, hemendik aurrera ugaritu egingo diren begiratokietatik hain zuzen.

Segituan sartuko garen Kanala auzotik berriz, ikustaldiak ederrak ez ezik zoragarriak dira, izugarriak, eta laster, Laida hondartza aldakorra ere ikusteko aukera agertuko zaigu.

31,5. km-an Kanala Jatetxea igarota, 200 metrotara eskuinean San Pedro Atxerre 47 min. GR 123 jartzen duen seinalea ikusiko dugu. Zuzen eta gorantz jarraitzen badiogu, 300 bat metrotara, hormigoizko langa erdi-zuria erdi-gorria duen baserriaren pareraino iritsiko gara. Bertan, aldameneko ermitatik gora, Urdaibai gaineko balkoi natural pribilegiatuan kokatutako Atxerreko Ermitarako bidexka abiatzen da.

Berriz errepidean, 1,5 km-ra, Euskal Herriko hondartzarik ikusgarri eta aldakorrenera iritsiko gara, batik bat itsasbeheran: Laida. Azken honen ikustaldi izugarriekin gozatu ostean (itsasbeheran bisitatu ahal izan duzuela espero dugu), pare bat kilometrotara Ogoño mutur edo haitz erraldoia behatzeko aukera izango dugu, eta oso laster, haren babespean dagoen Laga Hondartza ederra, aurrekoarekin zerikusi gutxi duena (askoz babestuagoa baitago), baina bere modura ere eder-ederra.

Lagatik irten ostean, aldi batez itsasaldetik pixkatxo bat urrunduko gara, baina halere paisaiak ez dio polita izateari utziko, ez pentsa. Zuzen goazela, 40,5 km-aren inguruan Ibarrangelua herria zeharkatzen hasiko gara, lehenbizi behealdetik, eta 180ºko bira egin ostean goialdetik. Aipatutako aurreko bi hondartzez gain, herrian bertan San Andres eliza (erretaula barroko-txurrigereskoa, sabai platereskoa eta, dorrean, Jesusen estatua handia) eta ondoko Betikazarre Baserria (elizarekin bat eginda) azpimarratuko ditugu.

Herriaren erdiguneko bidegurutzean zuzen joko dugu, eta beherantz jaisten hasiko gara. Hartara, ibilbide honen amaiera den Elantxobe herri polit eta bitxian sartzeko bi aukera izango ditugu: errepidea azkeneraino jaitsi eta portutxo ederrean sartu, edo bestela, bidegurutzean ezkerrera egin eta goialdean amaitu. Batera nahiz bestera egin, ziur gaude Ogoñoren kontra eskalatzen ari dela dirudien herri hau oso gustuko izango duzuela, bai aipatutako etxe politen antolamenduagatik (ia bata bestearen gainean), eta bai portuaren

SANTIMAMIÑEKO KOBAK

Kortezubin kokatuak, haitzulo ikusgarri hauen barruan ezkutaturik zeuden garrantzi handiko margo eta grabatuak ez zituzten 1916-17. urte arte aurkitu, zientzia mailan behintzat. Aurkikuntza hauek eta beste giza aztarna batzuek babestu nahian, Bizkaiko Foru Aldundiak kobazulo horiek erostea eta ikertzea erabaki zuen (ikerketa-lana Aranzadi, Eguren eta Barandiaranen talde ospetsuaren esku utziz), horien garrantzia ikusirik. Animalien pinturak, grabatuak eta erliebeak aurkitu zituzten, gehienak Goi-Paleolitikoaren Madeleine garaiko aztarnak (K.a.14000-9000). Aurkitutako aztarnarik zaharrenak, halere, K.a. 35000-18000 artekoak dira.

Gaur egun, haitzuloetako pinturen areto txikia ikusleentzat itxita geratu da, bisitaldien eraginez haiek hondatzen ari zirela zirudielako eta horiei buruzko ikerketa zientifiko sakona burutu ahal izateko, baina kobak bestelako alde ikusgarri batzuk ere gordetzen ditu, milioika urtetan sortutako karezko formak hain zuzen. Zabalik: astelehenetik ostiralera 10, 11:15, 12:30, 16:30 eta 18:00 orduetan. Ez da erreserbarik egiten; ordu bakoitzean ilaran dauden 15 lehenak sartzen dira.

OMAKO BASO BIZIDUNA

Santimamiñen bertan dagoen Lezika Jatetxearen paretik, errepidearen beste aldean gorantz abiatzen den bidea hartuz gero gure herriko basorik “ezberdinenera” iritsiko gara, Agustin Ibarrolak modu askotan margotutako pinuek osatzen duten baso-zati magikora hain zuzen.

Oman bertan bizi den margolari honek modu horretan artearen eta naturaren harreman berria bilatu nahi izan du, pinudi honi “bizitza” berria eskainiz; horrela, bisitari bakoitzak osotasuna bere modura ikusiko du, kokatzen den lekuaren arabera ikusiko dituen kolore, itxura eta perspektibak ezberdinak izango baitira. Laburbilduz, gozamena.

Aipatu dizuegun bidea kotxez ere egin dezakezue, baina guk oinez egitea aholkatzen dizuegu, horrela baso margotua zeharkatu eta Oma bailara idilikotik itzuli ahal izango zaretelako (autoz ezin duzue hori egin, eta oinez pare bat orduko txangoa besterik ez da).

Esandako moduan, Lezikatik irteten bazarete, 45 bat minutuan baso bizidun txiki honetara iritsiko zarete (bidearen erdialdetik beti beherantz jo behar duzue). Erdi-erditik zeharkatu eta ezkerretik beherantz doan bidezidor batetik jaisten has zaitezkete. Handik lasterrera eskuin aldetik beherantz jaisten den beste bide batekin bat egingo duzue. Azkenik, Omako 9. eta 10. baserrien artean pasatzen den errekatxo baten gainean amaituko duzue jaitsiera.

Puntu honetan, daukazuen gogoaren eta denboraren arabera, bi gauza egin ditzakezue: errepidetxoan lehenbizi eskuinerantz jo, bailara lasai honetako azken baserrietaraino joan eta gero itzuli, edo besterik gabe, baserri guztiak lotzen dituen errepidetxotik Santimamiñerantz itzultzen hasi.

Bata edo bestea aukeratu, ziurtatzen dizuegu bailaratxo isolatu, lasai eta eder honek barrenean zimiko egingo dizuela; zeharkatzen duzuen bitartean ohar zaitezte baserri eder eta errota zaharretan, zelaietako berdetasunean, lasai asko bizi den ganaduan eta, oro har, paraje osoan. Bizkaian horrelako txoko lasai gutxi geratzen dira.

ATXARREKO SAN PEDRO

Atxarreko ermita hau estuarioaren gaineko talaia paregabea da, itsasadarraren bokalearen zati handia bere mende hartzen duen balkoi naturala baita. Horrenbestez, eta imajina dezakezuen bezala, bertatik beha daitekeen ikuspegia ere horrelakoa izango da, paregabea.

Bertaraino iristeko, Laidatik hurbil dagoen Kanala jatetxe-auzotik irteten den bidea aukeratu dugu (ikus ibilbidea). Horrela, oinezko bidea hasten den ermita-askaldegitxoa atzean utziz, gorantz doan bidexka bat abiatzen da. 50 metro ingurura gure ezkerrean etxe bat utziko dugu, eta hortik aurrera egin beharreko bakarra bidexka-bidezidorrari segitzea da.

Ordu erdi ingurura agertuko zaigun zabalgune handi bat zeharkatu eta berehala, Atxarrera (ezkerretik) edota Ogoñora (eskuinetik) joateko bidegurutze seinalatua ikusiko dugu. Azkenik, galtzada moduko aldapa gogor baten ostean, sekulako bistak eskainiko dizkigun baselizara iritsiko gara, 300 metrotara dagoen “balkoi” batean kokatua.

LAIDA ETA LAGA

Bi hondartza hauek Bizkaiko ederrenetakoak dira, baina batetik bestera hiruzpalau kilometro besterik ez dauden arren, bakoitzak bere fisonomia berezia gordetzen du.

Horrela, Laida oraindik itsasadarraren barruan kokatua dago, eta bere edertasuna itsasaldiek sortzen dizkioten itxuraldaketa izugarrietatik datorkio, batzuetan errekatxoek zeharkatzen duten sekulako hondartza dena hurrengoan txiki-txikia geratzen delako. Lagakoa aldiz, Ogoño muturrak ondo babestu eta sekulako paraje arrokatsua sortzen dion hondartza ederra da, ez hain haizetsua eta eguzkia hartzeko egokia.

Omako basoa

Urdaibai Kanalatik