|
Nola
iritsi DURANGO-IURRETA-GARAI-ABADIÑO |
URKIOLATIK etorriz, 9. kilometroan
dagoeneko Durangon sartuko gara, kilometro bat geroago eskuinera
erdigunean barneratuko garelarik. Izena ematen dion eskualdeko hiriburu,
bere antzinako harresien arteko alde zaharrean historia luzea eta
monumentu interesgarri franko gordetzen dira: Kurutziaga gurutzea,
udaletxea, Santa Ana arkua, Andra Mari eliza eta abar luzea.
Herrigunea zeharkatu ostean, N-634 errepidera iritsiko gara, eta
bertan Donostiarako bidea hartuko dugu (eskuinera). Hala ere, 300
metrotara ezkerrera joko dugu, Iurreta-Goiuria bidea hartzeko eta
beste 100 metro ingurura berriz ere ezkerrera, oraingoan Iurretako
elizaldean sartzeko.
Berriz ere Goiurirako bidean, tarteka jada Durango eta bere atzeko
mendien ikuspegi politak behatzeko moduan izango gara (14 km. inguru).
14,5. kilometroan Goiuria harrapatuko dugu, alde batean eliza eta
bestean begiratoki ederra ditugula. Berau zeharkatuz, Garairantz
zuzenduko gara.
Tartean, bi kilometrotara, beste behatoki bat pasatuko dugu, eta
beste kilometro eta erdira ezkerrera, Oiz mendiraino igotzen den
errepidea (ez dizuegu hartzea gomendatzen, errepide zati batzuk
egoera kaskarrean daude-eta). 20. kilometroan eskuinera. Une batez
desbideratu egingo gara, 300 metro aurrerago XII. mendeko San Juan
Momoitio ermita-behatoki lasai eta atsegina atseden hartzeko leku
aproposa baita.
Errepidera itzuli ostean, beste kilometro batera azkenik, Bizkaiko
herririk txikienetakora, Garaira iritsiko gara. Etxe ederrak dira
herrian, eta Garai Durangaldearen zati handia menperatzen duen begiratoki
aparta da. Lasai asko behatzea merezi duten etxe ederren artean
Garatikoa jauregia edo jauregi itxurako baserria nabarmen ditzakegu.
Bere aurrealdean, leihate bikoitzaren gainean, inskripzio luzea
irakur daiteke, besteak beste 1574an eraikia izan zela esaten diguna.
Honez gain, San Migel Arkaingerua (XVI. mendea) eta San Joan Ebanjelizatzailea
(1550) elizak ere aipa ditzakegu.
Herritxoa zeharkatu ostean Abadiñoko Gerediaga nekazari auzunean
sartuko gara, kilometro eta erdi geroago errepide nagusiago batekin
bat egiteko. Puntu horretan eskumara joko dugu, Durangorantz, eta
500 metrora berriz ere eskumara. N-634 errepidera itzuli gara. Dena
den, errepide honetan ere tarte laburra egingo dugu, 300 metrotara,
San Blas hotelaren aurrean, oraingoan ezkerrera desbideratu behar
dugulako, Matiena auzoa zuzen zeharkatuz.
Hainbeste desbideraketen ostean, Anboto pixkanaka-pixkanaka hurbiltzen
ikusiko dugu, 27. kilometroan Abadiñoko erdigunean ezkerrera sartu
baino lehen. Hainbat auzotan barreiaturiko udalerri honetan eraikin
interesgarriak ugari dira. Garrantzitsuenetakoa Muntsaratz dorretxe
gotikoa da, izen bereko auzoan, armarri eta arkupe doriarra erakusten
dituena, besteak beste. Astia baduzu ez ahaztu eraikin hauek ere
bisitatzea: Azpazar edo Aixezko errota-dorrea (Larringan auzoan),
Abadiño dorretxea (Zelaieta auzoan), Traña, Uribarrena zein Zeletabe
jauregiak, eta hainbat armarridun baserri.
Erdigunea zeharkatu ostean, berriz ere errepidearekin bat egingo
dugu. Momentuz berau hartuko dugu ezkerrera, baina 300 metro inguru
egin ostean, eskumara joko dugu, Mendiola jartzen duen seinaleari
jarraikiz. Bide berri honek Atxarteko harrobietaraino hurbilduko
gaitu.
Laster Mendiola auzoa hasten dela ikusiko dugu, eta zuzen zeharkatuko
dugu, lau kilometro geroago Atxarteko horma beldurgarrien azpira
iristen garen arte. Eskaladarako oso egokiak diren pareta izugarri
hauek, oraintsu arte harrobien presiopean bizi izan dira, ekologista
eta mendizaleen borroka gai bihurtuz.
|
Zer ikusi |
DURANGO
Durangaldeko gailurreria ikusgarria atzean duela eta Ibaizabalgo
bailaran kokaturik, Durango ondare historiko-artistiko aberatseko
herria da. Merkataritzak hirian izan zuen eraginak badu zerikusirik
ondare horretan.
HISTORIAN ATZERA
Hiria XII. mendean sortu zela uste da, Tavira izenarekin (Durango
merinaldea osoarena izango zen). Nafarroako Erreinukoa lehenbizi,
1195ean Gaztelaren eskuetara igaro zen. XV. mendean sendi arteko
borroka banderizar eta "Durangoko hereseen" (1442-44) gertaeretan
murgilduko da. Azken honen ondorioz, 100dik gora herritar erre zituzten.
Kurutziagako gurutzea gertaera honen purifikazio-monumentu gisa
altxatu zen, eta ondorengo mendeetan mugimendu heresiar gehiago
sortuko ziren.
XVI-XVII. mendeetan zehar izurriteak, suteak eta gerrarako (Espainia
eta Frantziaren artekoak) deialdiak bata bestearen atzetik datoz,
giza eta ekonomi kostu handiarekin. XVIII mendean beherakada ekonomikoa
eta frantsesen aldetiko zenbait okupazio ezagutzen du, eta XIX.
mendean aldiz, Karlistadek eragin nabaria izango dute hiriaren bizimoduan,
Carlos erregegaiak Gortea bertan kokatu baitzuen.
1886an "Fiestas Euskaras" ospatu zen, garrantzi handiko kultur
ekintza, eta XX. mendearen hasieran industriaren garapena garrantzitsua
izan zen. 1937ko martxoaren 31n munduan izan zen populazio zibilaren
gaineko lehen bonbardaketa sistematikoa jasan zuen herriak, 500
hildako baino gehiago izanez. Gero, gosea eta gabezia latzak, 50eko
hamarkada arte, beste garapen prozesu bat ezagutzen duen arte.
IKUSTEKOAK
Herriaren erdialdean Ezkurdi Plaza dugu, izen bereko zesta-puntako
frontoi ospetsuaren alboan. Plazan bertan urmael eta landaretzaren
artean, Mikeldiko Irudiaren kopia aurkituko dugu (originala Bilboko
Museo Etnografikoan dago). Harrizko irudiak lau zangodun animalia
irudikatzen du; erromatarren aurrekoa, ez du parekorik Euskal Herrian.
Taxiak dauden aldetik irten, errepidea zeharkatu eta pixka bat eskuinerago
dagoen Andra Mari kale irregularra hartuz (Mañaria ibaiaren gainetik)
hiriko Alde Zaharrean sartuko gara. Sartu aurretik, errepidea jarraituz
Zabalatarren jauregia ikus dezakegu, Bruno Mauricio Zabala, Montevideoko
fundatzailearen jaiotetxea alegia, eta baita Etxezarreta jauregi
ederra ere, gaur egun Arte eta Historia Museoa.
Alde Zaharra Andra Maritik sartzean eskuinera ikusiko ditugun lau
kale paralelok (Barrenkalea, Artekalea, Goienkalea eta Kalebarria),
eta denak gurutzatzen dituen Zeharkaleak osatzen dute. Andra Marin
bertan XIV. mendeko Uribarriko Andra Mariaren Eliza dugu, Arandoñoko
dorreari atxekia. Bertan estiloak gainjartzen joan dira, eta horrela,
erdiko nabean Berpizkundeko zutabeek sabai gotikoa sostengatzen
dute. Erretaula nagusia ere Berpizkundekoa da, eta Uribarriko Andra
Mariaren irudia gotikoa. Aurrealdeak ortzia irudikatzen du, muturretan
eguzkia eta ilargia eta erdia izarrez beterik. Baina agian ikusgarriena,
egurrezko arkupe zabala da.
Barrenkalea eskuinera hartuz, azkenaldean Lariz dorrea ageriko
zaigu, zenbait irudi bitxirekin, eta ibaia segituz Santa Ana Plazan
sartuko gara. Harrizko enparantza eder honetan eskuinera Santa Ana
arkua dugu, antzinako harresietatik geratzen den sarrera bakarra,
1556an barroko estiloan eraikia. Parez pare, XV. mendeko (XVIII.
mendean berreraikia, arkua bezala) Santa Ana parrokia. Santa Anako
honek eta alboan dagoen ibai gaineko Pinondo plazak oso inguru atsegina
sortzen dute.
Atekaletik itzuliz, udaletxetik pasako gara. 1570ean egina, estilo
klasikoan kutsu napolitarrarekin, aurrealdeko margo polikromatu
deigarriak nabaritzen dira.
Andra Marin berriz, eskuinerantz inguratu eta izen bereko kaletik,
eliza baten aurrean Kurutziagako gurutzea aurkituko dugu. Barroko-gotiko
estiloko monumentuak "Gurutzearen Zuhaitza" irudikatzen du. Horrela,
enborrean paradisuko zuhaitza eta jatorrizko bekatuaren protagonistak,
kapitelean 12 apostoluak beren ezaugarriekin, eta goialdean Pasioaren
sinboloak alde batetik, eta Ama Birjina umearekin bestetik. Azkenik,
gurutzea zerutar sinboloez hornitzen da (eguzkia, ilargia...).
Kalea jarraituz Garai jauregia (liburutegia), bere aurrean Kurutze
Santu ermita, eta hurrengo bidegurutzean Olalde jauregia ditugu.
Herrialdea |
Bizkaia
|
Bilbora |
74
km. |
Altitudea |
119
m. |
Biztanleak |
24.337 |
Euskaldunak |
%44
|
Azalera |
10
km2 |
Dentsitatea |
2.433
bizt./km2 |
Jaiak |
San Fausto (urriak 13)
Euskal Liburu eta Disko Azoka (abenduan) |
|
Argazkiak |
Atxarteko hormak eskalatzaileen paradisu bihurtu dira.
|
Durangoko udaletxeko aurrealde polikromatua ikusgarria da oso.
|
Garain honelako baserri zahar eta ederrak ditugu. |
Durangoko kurutziaga ingurua. |
Santa Ana arkua, izen bereko eliza eta plazaren ondoan. |
|
|