AZKAINE
Inguruko naturak, urek eta mendiek eskaintzen dizkioten fruituez
gozatzen duen herri txikia dugu Azkaine. Duen kokapen pribilegiatu
horri esker Lapurdi barneko gune turistikoa bihurtu da.
HISTORIA PIXKA BAT
Bertan monumentu megalitiko ugari aurkitu dira, lur hauek antzinatik
populatuak izan direla frogatzen dutenak. Lehenengoz 1135eko agiri
batean agertzen da, Escan izena duela. XVIIan, Pierre de Lancre
odoltzalearen sorgin-ehizaren barnean, Arkibel herriko
erretorea errearazi zuten.
Frantziako Iraultzaren ostean berriz, bai erretorea eta bai bere
jarraitzaileak ere Landetara erbesteratu zituzten, konstituzio berria
ez onartzeagatik zigor gisa. XIX eta XX. mendean, errefuxiatu askok
(Santa Krutz apaiz karlista, Frankismoaren garaikoak...) bizilekutzat
hartu zuten herri hau.
IKUSTEKOAK
Herriko erdigunea oso txikia da, baina era berean oso polita; beraz,
lasai ikusteko denbora hartuko dugu. Plaza atsegina, Lapurdin hain
ohikoak diren horietakoa da: pilotalekua, eliza, Herriko Etxea eta
ostatuak. Hauetako batean (La Rhune) Pierres Lotik Ramuntcho
idatzi zuen, J.P. Borda Otharre azkaindar pilotari eta
ehiztari ospetsuaren bizitza oinarritzat hartuz. Ladutxe pilotari-sendia
ere azkaindarra dugu.
XVI.-XVII. mendeko elizak hiru arku erromanikoko elizpea du; bere
kanpandegi karratu ederra Larrungo granitoz egina dago. Tenplua
inguratuz hilerria dugu, eta hemen 1657ko estela diskoidal bat aurkituko
dugu.
Lapurdi eta Ipar Euskal Herri osoan elizak eta hilerriak bata bestearen
alboan egon ohi dira. Beraz, jendeak bere hildakoak gertu mantentzen
ditu, herriaren erdian, ez Hegoaldean askotan gertatzen den bezala,
ahalik eta urrunen. Barrualdean XVII. mendeko erretaula urreztatua
dugu, eta zurezko zutabeek eutsitako hiru galeria. Lurrean hilarri
askotxo dago, eta goialdean itsasontzi bat zintzilik, itsasgizonen
opari.
LARRUN MENDIA TRENEZ
Azkaine eta Sara artean, Larrungo magalean, San Inazio Lepoa dugu,
Lapurdiko mendirik garaienera igotzen den tren ttipiaren geltokia.
Larrungo tren ttipi hau benetako bilduma-pieza da. 1923an inauguratua,
garai bateko trena izaten jarraitzen du, aldaketa gutxi izan baitu.
Igoerak irauten duen bitartean (35 minutu inguru) antzinako trenbideen
sentsazioak bizi izango ditugu, eta zer esanik ez, paraje zoragarri
honetaz gozatuko dugu. Bidean zehar aurrehistoriatik gurekin bizi
diren euskal zalditxo basatiak edo pottokak ere behatzeko parada
izango dugu.
Azkenik, Pirinioetako azken gailur honek bere tontorretik (antena
eta benta berriak ahaztuko ditugu) Euskal Herrian imajina daitekeen
paisaiarik zoragarrienetakoa eskainiko digu. 360ºko talaia
honetatik, eguraldia adiskide badugu eta horretarako dagoen orientabide-maparen
laguntzaz, gure ikusmenak Pirinioetako gailurrak, Donostia eta Baiona
arteko euskal kostaldea, zazpi probintzietako zati handia... aurkitu
ahal izango ditugu.
Ordutegia: martxotik azarora, goizeko 9etatik aurrera (udan 8:30etatik).
Irteerak jende-kopuruaren eta eguraldiaren arabera (orokorrean 35
minuturo). Txartela (joan-etorria): helduek 60 libera, umeek 35.
Herrialdea:
Baionara:
Altitudea:
Biztanleak:
Euskaldunak:
Azalera:
Dentsitatea:
Jaiak: |
Lapurdi
29 km.
30 m.
3.184
daturik ez
19 km2
168 bizt./km2
Herriko Jaiak (abuztuak 15) |
SARA
Bertako esaera zaharrak (foileto turistikoek ere behin eta berriz
errepikatzen dutena) Saran astia dio. Bertako bizimodu
lasaian murgiltzean, jende atsegina ezagutzean, baserri ederrak
behatzean edota antzinako leze ospetsuak mirestean... presarik gabe
eta denbora pasatzen utziz ibil gaitezela esan nahi digu.
Pirinioetako lehen gailur garrantzitsuaren azpian (Larrun mitikoa)
eta halere itsasotik oso gertu, herriaren kokapen inbidiagarriari
Ipar Euskal Herriko gogoangarrienetako bat izatea gehitu behar diogu.
Horrela, herriak itzeleko monumenturik erakusten ez badu ere, plaza
aldeko eta auzoetako baserri-multzoa Euskal Herriko politenetakoa
da.
Honi guztiari bere Leze famatuetako historia misteriotsua eta herriko
kontrabandista mitikoen kondairak gehituz gero, osotasun ezin erakargarriagoa
sortuko zaigu.
Izan ere, arrazoi bategatik edo besteagatik, hemendik pasatu edo
bertan geratu diren pertsonaia ospetsuak asko dira: Pedro Axular
(bertan erretore zegoela Gero idatzi zuen), Napoleon
III. eta Eugenia, Luis Mariano, Winston Churchill... eta nola ez,
Jose Migel Barandiaran antropologo handia (Ataungo baserria Sara
izendatu zuena).
IKUSTEKOAK
Sara baserriez osatutako auzotan barreiatutako herria dugu, zentro
txiki eta oso polit batek lotzen dituena. Zentro hau, Lapurdiko
beste asko bezala, plaza baten inguruan bildua dago, eta bertan
pilotalekua, eliza eta Herriko Etxea aurkitzen ditugu.
Saran ere berdin gertatzen da, baina bertako beste batzuk baino
enparantza handiagoa eta politagoa du; handiagoa, bertako pilotaleku
eder-ikusgarria nahikoa luzea delako (errebotean aritzeko egokia
da), eta politagoa, plaza inguratzen duten etxe koloretsuek oso
edertasun handiko batasuna sortzen dutelako.
Tamalez, frontoia askotan aparkalekutzat erabiltzen da, irudia
erabat txikituz. Bestalde, frontoiak berak oso harmaila ikusgarri
eta irregularrak ditu, oso leku gutxitan ikusiko ditugun modukoak.
Frontoiari begira gaudela, arkupez osaturiko Herriko Etxea atzean
utzi dugu, lehen aipatutako etxe ederren artean oso ondo nahasten
dena. Enparantza honetan besteen gainetik nabarmenduz, berriz, San
Martin elizaren kanpandorre trinkoa dugu, eta erlojuaren gaineko
aldean, denbora etengabe aurrera doala gogoratzen digun esaera ageri
da:
Oren guziek dute
gizona kolpatzen
azkenekoak du
hobirat egortzen.
XVII. mendeko elizaren inguruan hilerria dago, Ipar Euskal Herriko
ohiturari jarraikiz; barruan berriz, bost erretaulak eta Erdi Aroko
Kristoren irudia, zurezko gizonezkoentzako galeriak (emakumeek meza
behealdean entzuten zuten) eta lurreko hilarriak azpimarra ditzakegu.
Azkenik, Axular idazlea bertan apaiz izan zela gogorarazten digun
inskripzioa ere ikusiko dugu, Luis Luziano Bonaparte frantziar printze
eta euskaltzaleak egina.
Enparantza aldea bisitatu ostean, Sarako baserri batzuk ikustera
txango bat egitea gomendatzen dizuegu, benetan ederrak baitira.
Auzo gehienetan ikus daitezke baserri atseginak, baina agian dotoreenetako
batzuk Lehenbizkai auzoan aurkituko ditugu, erdigunearen hegoaldetik
gertu eta Lezeetarako bidean (frontoia ezkerrean utziz, eskuinetarantz
jo).
SARAKO LEZEAK
Azken ikerketen arabera duela 45.000 urte populatuak egon ziren
haitzulo ikusgarri hauek Sarako erakarpen turistikorik garrantzitsuena
osatzen dute, eta herria bisitatuz gero, ezinbestez hurbildu beharko
genuke (herritik bidea oso ondo seinalaturik dago).
Lezeen sarrera (txarteldegi-kafetegiaren aurrean) oso handia eta
ikusgarria da, eta hortik aurrera teknologikoki ondo prestaturiko
ibilbide batean zehar (igaro ahala argi urdinxka batzuek seinalatuko
digutena) lurpeko mundu harrigarri hau ezagutu ahal izango dugu.
Galeria hauetan historiaurreko aztarna ugari aurkitu dira, eta
gure antzinako arbasoen kultura ezagutzeko garrantzi handiko ikerketa-leku
izan da (besteak beste, berau ikertzen Jose Miel Barandiaran ibili
zen, sarrera aurreko siluetak gogoratzen digun moduan).
Baina honez gain, lurpeko galeria hauetan naturak forma bitxi eta
harrigarri askotxo moldatu ditu, bisitaria harrituta uzten dituen
kare-harrien gaineko benetako eskultura naturalak. Sarrerako kafetegiaren
ondoan ikus-entzunezko ikuskizun batek kobazulo hauei buruzko azalpen
gehiago eskainiko dizuete (euskaraz ere bai).
Lezeen egutegi-ordutegia: inauteriak arte 14-16 (asteburuetan 11-16);
inauterietatik Aste Santua arte, 14-17 (asteburuetan, 11-17); Aste
Santutik ekaina arte, 10-18 (asteburuetan, 10-19); uztail-abuztuan,
9:30-20; irailean, 10-18 (asteburuetan, 10-19); urriaren 1etik azaroaren
erdia arte, 11-17 (asteburuetan, 11-18); urte bukaera arte, 14-17
(asteburuetan, 11-17) Helduentzako sarrera 35 libera; haurrentzakoa
20 libera.
Herrialdea:
Altitudea:
Biztanleak:
Euskaldunak:
Azalera:
Dentsitatea:
Jaiak: |
Lapurdi
44 km.
70 m.
2.054
daturik ez
51 km2
40 bizt./km2
Euskal Idazleen Biltzarra (Bazko Astelehena) / Mugalarien Lasterketa
(abuztuaren azkenaldian) / Herriko Jaiak (irailak 13) |
|