Zugarramurditik Vall d’Aneura: zergatik izan ziren Pirinioak sorgin ehizaren epizentroa?

2019-11-06  //  Uncategorized  //  Iruzkinik ez

Esterri d’Aneu herria Kataluniako Pirinioetan. Sorginkeriaren kontrako lehen ordenantzak bertan idatzi ziren, katalanez.

Gaurko egunez, 1610eko azaroaren 7an, epaitu zituzten Logroñon Zugarramurdiko berrogei pertsona sorginkeria egotzita. Sorginen kontrako Europako lehen prozesu handiak Pirinioen magalean bizi ziren jendeak kolpatu zituen batez ere, berdin Nafarroan nola Katalunian. Herrialde hartan egindako ikerketa batek ondorio argigarriak dakartza: mendiaren eta landa gunearen arteko diferentziak, emakumeen kontrako misoginia eta bertako elite zibilek eragindako pertsekuzioa.

Kataluniako Aneu bailara Pirinioetako txoko ederrenetako bat izateaz gain, Europako sorgin ehizaren sehaska ere bada. Ez diogu guk, Pau Castell historialariak baizik. Bi urtez ikerketa talde baten koordinatzaile izan da eta haren ondorioak ezagutarazteko erakusketa ibiltaria antolatu dute azken bi urteetan, Esterri d’Àneu herrian hasi eta Tarregako museoan amaitu zen ekimena, azaroaren 4an. Aneu bailaran 1424an jadanik “sorginkeria delituen” kontrako ordenantzak idatzi ziren, katalanez. (gehiago…)

Arimen gaua, iluntasuna etorri eta imajinazioa piztu

2019-10-25  //  Gizartea, Historia  //  Iruzkinik ez

Hildakoen eguna bertan dugu jadanik eta asteburuan ordu aldaketarekin are ilunagoak egingo zaizkigu arratsak. Arimen gaua edo Gau beltza ospatzeko fenomenoa gero eta zabalduagoa dago Euskal Herrian, antzinako ohiturari tiraka, eredu amerikarraren alternatiba gisa ekimen ugari jarri dituzte martxan herri ugaritan. (gehiago…)

Frankismoa zer den ez ahazteko hamar artikulu

2019-10-24  //  Gizartea, Historia, Politika  //  Iruzkinik ez

Hainbeste Francoren gorpua gora eta behera, ez dezagun ahaztu hezur horien atzean dagoena: diktadura, errepresioa eta sistema totalitario oso bat faxismoaren ideietan oinarritua. Haurrak zakurretara bota eta galtzaileak esklabo bihurtzeko kapaz izan zen erregimena. Hemen dituzue hamar artikulu frankismoaren benetako aurpegia erakusten dutenak, badaezpada, inor parean bibaka hasten bazaizue…

1) Artekaletik Burgosera: 1969: Frankismoaren amaieraren hasiera.

 Atzetik aurrera hasita, maiz esan ohi da Francok bere azkeneko urteetan erakutsi zituela letaginak modu krudelenean. 1969 urtean disidentzian ari zirenen kontrako ehizaldi basati bati ekin zion.

2) Frankismoko esklaboak: Jaizkibelgo errepidearen ‘trabajadoreak’

Langile batailoiak izan ziren 1936ko Gerrako galtzaileei inposaturiko zigor larrienetako bat. Haien izerdi eta odolaz baliatu ziren erregimenetik gertu zeudenak negozioa egiteko.

3) Franco eta Primo de Riveraren eskelak publikatu ditu berriro ere Vocento taldeko ABC egunkariak

Hedabide frankistek trantsizio garaitik hona makillatu nahi izan dute euren iragana eta pentsamoldea, nahiz eta askotan mozorroa kenduta agertzen zaizkigun.

4) Erorien Harana: Frankismoa deseraikitzeko lanak

Frankismoaren sinbolo handienak zutik dirau, eta zutik diraute oraindik hura sinbolizatzen duten erregimenaren egitura nagusiak. Diktadorearen hezurrak aterata, Espainiak “demokraziarako bidea amaitzen” duela esaten dute hedabide zenbaitek, baina faxistak ez ziren marmolezko lauza baten azpian lurperatuta geratu.

5) San Kristobal gotorlekuko emakume solidarioak: Harresien ertzean lurperatutako ahotsak

Milaka lagun preso sartu zituzten Espainiako Estatuan. San Kristobal izan zen espetxe jasangaitzenetako bat eta hango ziegetan zeudenei laguntzeko sorturiko herritar sareak gogor kolpatu zituen poliziak. Galdetu bestela Iruñeko Catachú tabernan.

6) 14 urterekin bortxatua, eraila eta zakurretara jaurtia

Maravillas Lamberto Larragako alabaren kasua da 1936ko Gerran faxistek egindako izugarrikerien artean ezagunenetakoa. “Ez fida herraren mirabe denaz” dio Berri Txarrak taldeak bere omenez egindako abestian.

7) 1939ko erantzukizun politikoen legea: Errepresioaren laugarren hanka

Hildakoak eta fusilatuak oroitzen ditugu gehien, baina askoz errepresio sotilago eta zorrotzagoa ezartzeko makineria asmatu zuen Francok.

8) 1936ko Gerra Villabonan: Atzoko aztarnak arakatzen, gaurko minaren sendagarri

Herritarrak zigortzeko milaka informez gainezka daude udal artxiboak. Haien bidez ere ikus dezakegu garbiketa sistematiko bat egin zuela erregimen frankistak, bere ideiak inposatzeko, emakumeei ere bere sharia espezifikoa ezarri zien.

9) Pedro Muguruza Otaño: Frankismoaren arkitekto kutuna

Erorien Harana zeinek eraiki zuen, ez zekiten memoria historikoarekin konprometiturik zeudenek ere: “Iragan ahaztuaren berreskuratzeak oraindik bide luzea duela urratzeko”.

10) Saturrarango kartzela: Hotel krudela emakumeentzat

Gerraosteko kapitulu beltzenetako bat jazo zen Mutriku eta Ondarroa arteko itsas bazter hartan. Bizi baldintza tamalgarrietan iraun zuten milaka emakumek, baina haietatik 116 eta 56 haur, gaixoturik hil ziren. Ez zuten hilarririk izan, askok hilarrian jartzeko izenik ere ez.

Barrikadetako oihartzuna

2019-10-17  //  Historia, Nazioartea, Politika  //  Iruzkinik ez

Barrikada bat sutan asteazken gauean Bartzelonan, edukiontziz eta hesiz osaturik (arg: Jordi Borràs)

Ez, ez da egunotan Katalunian bizitzen ari direnaren lehen lerroko kronika baten izenburua. Madrilen 1854an publikaturiko egunkari batena baizik: El Eco de las Barricadas. Hoja democrática. Aurreneko sozialista eta errepublikar espainiarren topaleku izan zen kazeta hura, monarkiaren eta orduko agintarien kontrako herritar matxinadatik sortua. (gehiago…)

Gerrak, makinak eta pertsonak

2019-10-10  //  Azpiegiturak, Ekonomia, Ingurumena, Nazioartea  //  Iruzkinik ez

Tranbia Jerusalem erdigunean, linea berri batek palestinar lurraldeetara eramango du.

CAFeko enpresa batzordeak berretsi du Jerusalemgo tranbia ez eraikitzeko jarrera. Otsailean, Beasaingo tren konpainia lizitazio lehian sartu zenean, langileak aurka agertu ziren esanez ez zutela parte hartu nahi giza eskubideak errespetatzen ez dituen proiektu batean –palestinar lurraldeetako judutarren asentamendu ilegalak lotuko ditu tranbiak–. Europako beste konpainia garrantzitsu ugarik ez bezala, CAFeko enpresako zuzendaritzak aurrera egin zuen ordea, eta abuztuan Israelek 500 milioi euroko lotea esleitu dio. (gehiago…)

Krisi ekonomikoaren hurrengo portua

2019-08-22  //  Uncategorized  //  Iruzkinik ez

Abuztuko beroan, oporraldian harrapatu ditu Europako agintari politiko ugari, kezkatzeko moduko albiste ekonomikoak: Alemania atzeraldian sartzeko zorian dago. “Saihestu dezakegu, neurri egokiak hartuz gero”, esan zuen Peter Altmier ekonomia ministro alemaniarrak Saarbruckeko udako etxetik. Baina egun batzuk geroago Bundesbankak berak jo zuen alarma. Alemaniako BPGa %0,1 jaitsi zen bigarren hiruhilekoan eta seguruenik hurrengo hiruhilekoa ere antzera joango da; beraz, teknikoki atzeraldian sartuko litzateke Europako lokomotora deitzen dena. Alemaniako geldialdia Txina eta AEBen arteko gerra komertzialak eta Brexit gogor baten beldurrak eragin du, esportazioari emanak baitaude –industria ekoizpenaren datuak ere azken hamarkadako txarrenak izan dira–.

(gehiago…)

Stanley, genozida baten konplizea gurean

2019-07-08  //  Uncategorized  //  Iruzkinik ez

Esploratzaile mitikoa Araban izan zela 150 urteak ospatu dituzte egunotan Gasteizen eta Kanpezun. Kazetariak bertatik bertara ezagutu zuen Euskal Herria bidaia horretan, eta labanaz idatzita utzi zuen bere izena Gasteizko arbola batean. Belgikako Leopoldo II.a genozidaren zerbitzura Kongoko herritarrak odolusteko erabiliko zuen gero labana bera, “bide komertzial berriak” aurkitzeko aitzakian.

(gehiago…)

Ekonomia eraldatzailea, inteligentziaz muga zulatzen

2019-07-02  //  Ekonomia, Euskara, Gizartea  //  Iruzkinik ez

Lurralde izaera eta jendeen harremanak kontuan izango dituen ekonomia baten alde lanean diharduten eragile ugari dago gurean. Halaxe ikusi genuen Hendaian, Euskal Herriko Ekonomia Eraldatzailearen Lehen Topaketan. Bidasoako urak banatzen dituen lerro ikusezin hori zulatu eta denon ongizaterako pentsaturiko proiektu eta asmoak aurkeztu zituzten.

OlatuKoopek Hendaiako Herriko Etxeko enplegu zentroarekin eta Ipar Euskal Herriko hainbat eragile sozioekonomikorekin elkarlanean (Andere Nahia eta ALB), jardunaldia antolatu zuen ekainaren 21ean Hendaiako Autoportuaren salan.

Jadanik 40 enpresa komunitario baina gehiagok osatzen duten OlatuKoop sareak bost urte egin ditu aurten eta pauso bat gehiago eman nahi izan du topaketa honekin, “harreman horiek trinkotzen jarraitzeko”, Beñat Irasuegi sareko kideak Antxeta Irratian azaldu zuenez. Ez da kasualitatez egin lehen topaketa Hendaian: “Ekonomia eraldatzailea eraikitzeko marko geografikoa eta harremanen markoa Euskal Herria da guretzat”, zioen Irasuegik. (gehiago…)

1979ko Tuterako gertaerak: Espainiako Gobernuak “harreman estuagoa” eskatu zien AEBei tiro poligonoa erabiltzearen truke

2019-05-30  //  Energia, Gizartea, Historia, Nazioartea, Politika  //  Iruzkinik ez

Tuteran poliziaren erasoa gertatu eta Gladys Del Estal hil baina lau aste lehenago, Manuel Gutierrez Mellado Espainiako presidenteordeak AEBetako goi ordezkari batekin hitz egin zuen Bardeako tiro eremuaren inguruan. Zer ari ziren negoziatzen? Zer zegoen jokoan Erriberako bazter hartan, festa baketsu bat tragedia bihurtarazteko?

1979ko ekainaren 3an mugimendu antinuklearrak Tuteran antolaturiko jaialdian poliziak zentzurik gabeko oldarraldia hasi zuen festa giroan zegoen jendearen kontra –herri eragileek programa zabala antolatu dute gertatutakoa gogoratzeko–. Bardeako tiro eremura arratsaldez egitekoa zen ibilaldi baketsua ere bertan behera geratu zen, hain justu guardia zibil batek Gladys Del Estal ekintzaile donostiarra hil zuen ordu berean.

Berrogei urte geroago eskura dauzkagun informazioetatik –besteak beste AEBetako enbaxadatik Estatu Departamentura bidalitako mezu sekretuak– antzeman daiteke interes militarrek eta AEBrekiko harremanak zerikusia izan zutela jazarpen horrekin. (gehiago…)

EAJrentzat puntu lodiak, mapa huts batean

2019-05-27  //  Politika  //  Iruzkinik ez

Hego Euskal Herriko lau lurraldeetan izan dira udal hauteskundeak eta mapari begira aldaketa gutxi nabaritzen da duela lau urtekoarekin konparatuz gero, egon badauden arren kolorez mutatu diren udalerri asko. Foru hauteskundeekin edo autonomikoekin sintonian dauden emaitzak dira: EH Bilduk eta alderdi sozialistak gora egin dute orokorrean, baina gorakada hori EAJren arrakasta itzelaren itzalean geratu da, eta Nafarroako kasuan Navarra Sumaren atzean. (gehiago…)