Hasiera »
Estitxu Eizagirreren bloga - Gaitzerdi
Estitxu Eizagirre
Hernanin hazi eta Larraulen bizi den sozidadeko bertsolaria. Feminismoarekin, heziketarekin, lurrarekin, jendeekin sentibera, bizhitsari adibide positiboak eta zalantza-dantzak lapurtzen saiatzen naiz.
Azken bidalketak
Iruzkin berriak
- Ikasares(e)k Covid semaforoa EAEn: lehen hori zena, orain gorri bidalketan
- Aitor(e)k Gaixotzen gaituenari ez diezaiogun ipurdia salbatu bidalketan
- Ainhoa(e)k Bada paperaren alde egin duen eskolarik bidalketan
- MIKEL VARGAS OLASOLO(e)k Estitxu Eizagirreren bloga bidalketan
- orre(e)k Cristina Uriarte, bukatu da: gurasorik gabe erabaki bat gehiago ez bidalketan
Artxiboak
- 2024(e)ko apirila
- 2024(e)ko otsaila
- 2023(e)ko azaroa
- 2023(e)ko abuztua
- 2023(e)ko maiatza
- 2022(e)ko abendua
- 2022(e)ko iraila
- 2022(e)ko uztaila
- 2022(e)ko martxoa
- 2021(e)ko abendua
- 2021(e)ko azaroa
- 2021(e)ko ekaina
- 2021(e)ko maiatza
- 2021(e)ko apirila
- 2021(e)ko otsaila
- 2020(e)ko iraila
- 2020(e)ko ekaina
- 2020(e)ko maiatza
- 2020(e)ko martxoa
- 2020(e)ko urtarrila
- 2019(e)ko abendua
- 2019(e)ko maiatza
- 2019(e)ko apirila
- 2019(e)ko martxoa
- 2019(e)ko otsaila
- 2018(e)ko azaroa
- 2018(e)ko urria
- 2018(e)ko iraila
- 2018(e)ko abuztua
- 2018(e)ko ekaina
- 2018(e)ko maiatza
- 2018(e)ko apirila
- 2018(e)ko martxoa
- 2017(e)ko abendua
- 2017(e)ko azaroa
- 2017(e)ko urria
- 2017(e)ko iraila
- 2017(e)ko abuztua
- 2017(e)ko uztaila
- 2017(e)ko ekaina
- 2017(e)ko maiatza
- 2017(e)ko apirila
- 2017(e)ko martxoa
- 2017(e)ko otsaila
- 2017(e)ko urtarrila
- 2016(e)ko azaroa
- 2016(e)ko urria
- 2016(e)ko iraila
- 2016(e)ko uztaila
- 2016(e)ko ekaina
- 2016(e)ko maiatza
- 2016(e)ko apirila
- 2016(e)ko martxoa
- 2016(e)ko otsaila
- 2015(e)ko abendua
- 2015(e)ko azaroa
- 2015(e)ko urria
- 2015(e)ko iraila
- 2015(e)ko abuztua
- 2015(e)ko uztaila
- 2015(e)ko ekaina
- 2015(e)ko maiatza
- 2015(e)ko apirila
- 2015(e)ko martxoa
- 2015(e)ko otsaila
- 2014(e)ko abendua
- 2014(e)ko azaroa
- 2014(e)ko urria
- 2014(e)ko iraila
- 2014(e)ko abuztua
- 2014(e)ko uztaila
- 2014(e)ko ekaina
- 2014(e)ko maiatza
- 2014(e)ko apirila
- 2014(e)ko martxoa
- 2014(e)ko otsaila
- 2014(e)ko urtarrila
- 2013(e)ko abendua
- 2013(e)ko azaroa
- 2013(e)ko urria
- 2013(e)ko iraila
- 2013(e)ko abuztua
- 2013(e)ko uztaila
- 2013(e)ko ekaina
- 2013(e)ko maiatza
- 2013(e)ko apirila
- 2013(e)ko martxoa
- 2013(e)ko otsaila
- 2013(e)ko urtarrila
- 2012(e)ko abendua
- 2012(e)ko azaroa
Bertsoikasgela: Umeekin bertsoa gozatzeko webgunea
2018-11-06 // Bertsolaritza, Hezkuntza, Kultura // Iruzkinik ez
Agian etxean kontatuko du, eskolan bertsolaritza lantzen dutela. Izan daiteke ikastetxeko irakasle bertsozaleren baten bidez, edo Bertsozale Elkarteak Lehen Hezkuntzako 5. eta 6. mailetan ematen dituen klaseetan: 2017-2018 ikasturtean 507 ikastetxetan aritu dira 50 irakasle, 26.300 ikaslerekin bertsoa lantzen.
Hauei zuzenduta dago webgunea. Eta etxeko helduenek ere gozatzeko moduko bertso pila aurkituko dugu bertan, hainbat formatotan: bideoak dira gehienak, badira propio musikatutako bertso sortak, irakurgai dauden bertsoak, norberak bertsoak egiteko bidea errazten duten ariketa-jolasak… Bertsozale Elkarteak etengabe elikatzen du webgunea, asko, Hitzetik Hortzera telebista programarako grabatzen diren saioekin, baina galbahe lana eginda: umeek ulertzeko modukoak dira bertan aurkituko ditugun bertsoak.
Hauxe aurkituko dugu, atalez atal
Bertso munduko albisteak. Motz eta ulergarri idatzita, umeentzako egokituta.
“Ikasleen txokoa” atalean daude bertsoa gozatzeko edukiak: “baliabideak” atalean, norberak bertsoak egiteko ereduak eta pistak. “Bertso sortak” atalean, nahi beste bertso jarri, musikaz lagunduta, eta zer gai lantzen duen labur azalduta aurkezpenean. “Bat-batekoak” atalean, plazan kantatutako bertsoak (umeentzat ulergarri direnen hautaketa). “Gure bertsoa” atalean, ikasgelan egin duten bertsoak daude entzungai.
Bertsozaletasunarekin gozatzeko webgune oso erabilgarria da, eta bada mugikorraren bidez kotxe bidaiak bertsoak entzuteko baliatzen duenik ere. Egungo baliabideekin umeekin kultura gozamenez eta helduekin partekatuz landu daitekeenaren adibide on bat.
Ana Muñoz: “Alencop kooperatibarekin lortu dugu bi urtean 27 pertsonaren egoera erregularizatzea”
2018-10-24 // Sailkatugabeak // Iruzkinik ez
Ana Muñoz hizketan. Bere ondoan, ezkerretik hasita: Oier Gonzalez, Pape Niang eta Ane Iturbe.
Urriaren 18an Migrazioa eta ekonomia sozial solidario eraldatzailea mahai-inguruan parte hartu zuen Ana Muñozek. Hernanin egin zen hitzaldi hau, Iturolak antolatuta. Muñozek Kataluniako Coopolis proiektua aurkeztu zuen: “Politikoki atzerritar legea abolitu behar dugu, ez aldatu. Aldi berean, gaur egun legearen zirrikituak aurkitu behar ditugu, atzerritarrak modu pertsonalean eta sozialean garatzeako, eta ekonomia soziala horretarako bidea da. Coopolis 2016an sortu zen, eta bere jarduera dira kooperatibak sortzea eta sendotzea, formatzea… Can Batlló-n dago kokatua (erreportaje honetan argi azaldua). Atzerritartasun legearen sentsibilizazioa egiten dugu, nahi dugulako kooperatibek beren lantaldeetan jatorri anitzeko jendea txertatzea. Eta saiatzen gara migratzaileen erregularizazio masiboa ahalbidetzen duten proiektuak martxan jartzen”.
“Tokiko administrazioen kolaborazioarekin jende askoren egoera erregularizatzea lortu dugu”
“Legeak dio inork ezin duela Espainiako Estatuan egoera irregularrean egon, baina gero 3 urtez egoera hau jasan duenari saria ematen zaio erregularizazioa emanaz, erabat kontraesankorra da. Alencop proiektua da Espainiako Estatuan sortu den lehena, lanaren bidez atzerritarren egoera erregularizatzeko. Helburua da Saharaz beherako komunitatearen beharrei modu integralean erantzutea. Poblenou auzoan fabrikak okupatzen ari dira, eta bertan bizitzeko antolatu zen komunitate migrantea. Bartzelonako alkate Ada Colaurekin elkartu ginen, eta hitzeman zien bizitzeko okupatu zuten eraikina uzten bazuten, paperak izango zitutela. Migranteak etxetik atera ziren, baina paperik gabe jarraitu zuten. Zein zen kontua? Errotze txostena aurkeztu behar dela paperak lortzeko, eta Bartzelonako udalak gomendatu egiten zuen baina erabaki Generalitateak, eta Generalitateak atzera botatzen zuen udalaren gomendio bakoitza.
Egoera honen aurrean, kooperatibaren bidez irtenbidea bilatu zen: Kooperatiba honen bidez nola beren egoera erregularizatu landu zen. Txatarra biltzen du kooperatibak eta berrerabilpena ere lantzen du, ekonomia zirkularraren norabidean. Lortu dugu tokiko administrazioak zerbait gehiago egitea, “hau ez da nire arazoa” esatetik harago. Udalak diru bat jarri zuen proiektu honetan: diru hori dagoeneko gastatzen ari zen asistentzialismoan, eta diru hori autogestiora birbideratzeko eskatu genuen, migranteak beraiek izan daitezen beren bizitzaren protagonistak. Elkarte bat osatu genuen, honek egin zuen Bartzelonako udalarekin konbenioa, eta parte hartzen zuten pertsona denak ziren erabiltzaileak; izan ere, helburua zen poliziaren aurrean beti babestea proiektuan parte hartzen duten pertsonak. Hori da errealitatea, polizialki oso matxakatuta daude modu irregularrean dauden pertsonak”.
“Bi urtean 27 pertsonen egoera erregularizatu da enpresa bakarrean”
Muñozek salatu zuen administrazioan opakutasun handia dagoela atzerritarren kasuan eta horregatik adostu zutela hasieratik Kataluniako administrazioarekin migranteen egoera erregularizatzeko kooperatibako prozedurak eta baldintzak: “Berez kontraesan hutsa da, legea badago, baldintzak ezagunak izan beharko luketelako. Baina opakutasun handia dagoenez, badira prozedura batzuk administrazioko langileek ezarri dituztenak, ez daudenak inongo legedietan idatzita. horregatik egin genuen bilera, zehazki zer eskatuko zuten eta formula zein izango zen adosteko”. Administrazioko langileek erabaki zuten nahiago zutela kooperatibako langileek “regimen autonomoan” lan egitea. Hori “gola” izan zela esan du Muñozek: “Regimen autonomoan izateak ekarri zuen aldi berean erregularizazio asko aurkeztu genitzakeela. Bi urtean 27 pertsonen egoera erregularizatu da enpresa bakarrean”.
“Migratzaileek modu babestuan lan egitea da helburua, lan egin eta aldi berean ezkutatzea denentzat baita konplikatua”
“Talde teknikoa martxan jarri zen, eta lehen urterako 15 langile hautatu zituzten, eta bigarren urterako beste 15. Lehen urteko 15 langileetatik 3 egoera irregularrean zeuden, eta beste 12ak erregulatzeko bidean dagoeneko. Kapital soziala elkarteak jarri zuen. Kooperatiba sortu eta hasieratik trabak izan genituen, hiru pertsona irregular ikusi zituztenean errekerimendua jarri zigutelako. Hauslea den edozein proiektuk dakar administratiboki zailtasun handiak izatea. Langileak ziren pertsona hauen espedienteak aurkeztu genituenean Atzerriko Ministerioan, udalarekin genuen hitzarmena ere aurkeztu genuen, adieraziz horren bidez pertsona hauek badutela babesa bi urtez lana bermatua izateko. Elkartean badago aukera boluntario modura parte hartzeko, eta hau propio zabaldu dugun aukera da, egoera erregularizatzea lortzerik ez dutenak ez daitezen kanpo geratu.
Atzerritar legearen barruan eraikitako proiektua da, modua bilatu dugu erregularizatzeko, nahiz eta ez den 30 langileko kooperatiba sortzea eta mantentzea. Aukera bat ireki du, gainerako herrialdeentzako ere baliagarri izan daitekeela uste dugu. Migrantzaileek modu babestuan lan egin ahal izan dezaten, lan egin eta aldi berean ezkutatzea denentzat baita konplikatua”.
Mahai-inguruko beste hitzartzeak:
Mahai-inguruaz gain, Ttakunaren Koloreak egun osoko egitaraua antolatu zuen Iturolak urriaren 20an. Hemen kronika.
Pape Niang: “Hainbeste urteren ostean hemen atzerritar izaten jarraitzen dugu, eta gure jatorrizko herrialdean ere dagoeneko atzerritar gara”
2018-10-23 // Sailkatugabeak // Iruzkinik ez
Ezkerretik eskuinera, mahai-inguruan parte hartu zuten Oier Gonzalez, Pape Niang, Ane Iturbe eta Ana Muñoz.
Pape Niang ezaguna egingo zaio ARGIAko irakurleari, Mbolo kooperatibako kidea da eta “Inor ez da ilegala” aldarria kamiseten bidez hedatzen dihardute. Berak emandako hitzalditik ideia hauek jaso ditugu:
“Mbolo Senegalgo migranteen elkartea da eta zortzi urte daramatzagu Bilbon migranteen eskubideen alde borrokatzen eta salatzen. Zenbat jende ordezkatzen dugun ere ez dakigu, guk geuk ez dakigu zenbat lagun ari diren kaleko salmentan, senegaldarrok batez ere egiten dugun lana kale salmenta baita. Geldialdia izan zuen elkarteak, urteetan lan egiten zuen jendeak ez zuelako emaitzik ikusten eta utzi egiten zuelako. Duela hiruzpalau urte berrekin genion. Familiatzat dugu gure burua Mbolon, elkarri laguntzen diogu.
Etorri berriei lehendik etorriek laguntzen diete integratzen, altxatzen. Baina oso zaila da. Kale salmentan ari bagara, gure egoeran dagoen beste bati bidea zabaltzea oso zaila da. Batez ere etorkin beltzok arazo handiak izaten ari gara”.
“Hemen gehiago sufritzen dugu gure jatorrizko herrialdean baino”
“Nola etorri gara hona? Gehienak pateraz, eta aurretik karreteraz, Mauritaniara, Marokora eta Libiara. Gerran bezala egiten dugu bidaia, ez dakigu berriz familia ikusiko dugun. Afrikan gutako bakoitzak gure familia genuen, batzuk umeak ere bai, bakoitzak bere formazioa, ikasketak, batzuk lana eta batzuk negozioa… bakoitzak bere esperientzia dakar. Batzuen kasuan, familiak duen guztia eman die hona etorri daitezen, espektatiba handia dute familia hauek, eta espero dute agian aberastuta itzuliko direla. Eta kide hauek hemen gehiago sufritzen ari dira bere jatorrizko herrialdean baino. Hemen gaudenean, gure familia zain dago zer egiten dugun Europan”.
“Beltza, basatia, bururik gabea… horrela tratatzen gaituzte”
“Ez dugu gure burua baloratzen. Beltza, basatia, bururik gabea, salbajea… horrela tratatzen digute. Koloreari gehiago begiratzen dio hemengo jendeak gure gaitasunei eta gure esperientziari baino. Hemen ez dute hori ikusten, beltz bat ikusten dute. Gizakiak gara, ez animaliak. Alokairuan pisua lortzea oso zaila zaigu, deitu eta galdetzen digutenean nongoak garen, ‘Senegalgoa’ erantzun orduko eskegitzen digute telefonoa, edo pisua dagoeneko alokatuta dagoela esaten digute. Pertsonak gertu sentitzea inportantea da guretzat, norbaitek “zer moduz zaude?” esatea, maitatua izatea. Baina beltz gisa ikusten gaituzte, eta kito”.
“Gure helburua da kooperatibarekin hiru pertsona kaleko salmentatik ateratzea eta besteei bidea irekitzea”
“Mbolon pentsatzen ari gara nola egin alternatiba bilatzeko, gizartean integratzeko. Garbiketa kooperatiba martxan jarri nahian ari gara. Konplexua da, arlo administratiboa oso zaila da eta oso babes gutxi dugu. Baina saiakera egin nahi dugu, parte hartu nahi dugu, ekarpena egin, ez zain egon. Gure helburua da hiru pertsona kaleko salmentatik ateratzea kooperatibara, eta bidea irekitzea besteei, ikus dezaten lortu daitekeela kale salmentatik ateratzea, eta besteek urrats horiek jarraitu ahal izatea. Nahiz jakin oso zaila dagoela. Inmigranteok lan egin nahi dugu, ez lo eta jan soilik, lanera etorri gara. Baina nola lan egin? Legeek ez digute baimentzen. Lehen erresidentzia txartela zuten Mboloko kide askok, orain kideen %80k ez du hori”.
“Etorri garenoi ez zaigu gustatzen laguntza jasotzea”
“Hona datorrena jende balientea da. Nola iritsi garen entzutea besterik ez dago: oihana zeharkatu dugu eta poliziak apuntatu gaitu fusilaz, dena kendu digu eta bidea jarraitzen utzi digu; ondoren itsasoa zeharkatu dugu eta itor gintezkeela sentitu dugu… etorri garenoi ez zaigu gustatzen laguntza jasotzea, gustatzen zaigu lan egitea. Laguntza jasotzea ez da tratu duina. Eta lanera joateko, denak bezala 6:00etan jaikitzeko, lehenik legala izan behar da, baldintzak izan behar dira lanera joan ahal izateko. Bilbon bizi den pertsonak trena hartu behar badu beste herri batera joateko, badaki tren geltokian poliziarekin egingo duela topo.
Eta non ematen digute lana? Nekazaritzan, ordua 5 euro ordaintzen diguten lekuan, inork nahi ez duen horretan. Edo sukaldetan, inork ikusten ez gaituen lekuan. Ardo bat dastatzen dugun hurrengoan, gogoratu ardu hori egiteko landan lanean ari direnekin. Zenbat ordu egin behar ditu lan migrante horrek egunean 50 euro irabazteko? Hamar, egunero”.
“Gizarte honek ez gaitu integratzen, munduko inongo herritan”
“Hainbeste urte hemen pasa ditugunean, hemen atzerritar izaten jarraitzen dugu, eta herrira itzultzen bagara eta ez dugu gure herria ezagutzen, han ere atzerritar bihurtu gara. Bizi garen gizarteak ez gaitu integratzen, inongo herritan”.
Migrazioa eta ekonomis sozial solidario eraldatzailea hitzaldian
Iturola eraldaketa soziala helburu duten esperientzia sozioekonomikoen bilgunea da eta Beterri-Buruntzaldean dihardu. Administrazio publikoekin ere elkarlanean dihardu, bazterkeria egoeran dagoen jendeari eskubideak bermatzeko. Helburu hori lortzeko antolatzen dituen ekintzen artean, jardunaldiak antolatu zituen Hernanin. Jardunaldi horietan lehen ekintza azaroaren 18an egindako hitzaldia izan zen, Migrazioa eta ekonomia sozial solidario eraldatzailea izenburupean, alor teknikoa lantzeko. Mahai-inguru horretan egindakoak dira Paperen adierazpen hauek. Beste hitzartzeetako bat Ane Iturbe abokatuak egin zuen. Hona hemen azaldu zituen ideien bilduma. Jardunaldi horien baitan, urriaren 20an Ttakunaren Koloreak egun osoko ekimena egin zen; hemen kronika.
Eneko Lazkoz txapeldun Pello Errota Sarian
2018-10-22 // Bertsolaritza // Iruzkinik ez
Urriaren 20an jokatu zen Asteasuko Iturriondo ostatuan Pello Errota sariaren finala. Asteasuko Udalak eta Harituz Bertsozale Taldeak antolatu dute, Pello Errota jaio zela ehun urte betetzera doazela eta, egiten ari diren ekimenen baitan. Ehundik gora entzule izan ziren saioan eta hauek aritu ziren kantuan: Unai Gaztelumendi, Asier Azpiroz, Beñat Lizaso eta Eneko Lazkoz. Hasierako agurrean hiru gipuzkoarren kontra arituko zen nafar modura aurkeztu zuen bere burua Eneko Lazkozek, eta berak kantatu zuen txapeldunaren agurra ere (bideoa ikusgai). Beñat Lizaso geratu zen bigarren, eta biak buruz buru aritu ziren finalaren azken txanpan.
Lau bertsolariak hasierako agurra kantatzeko unean. Saioak izan zuen gatzetik eta mamitik.
Bi sari, Elizegitarren ondorengoek emanak
Bi sariak irabazi zituen Eneko Lazkozek: Pello Errota sariketako txapela, Pello Errotaren birbilobaren eskuetatik jaso zuena. Eta bertso onenaren saria, Mikaela Elizegi garaikurra, Mikaela Elizegiren besoetako bilobaren eskuetatik jaso zuena.
Pello Errota sariketako txapela jantzi berritan.
Mikaela Elizegi saria jasotzen.
Ane Iturbe abokatua: “Egoera irregularrean dauden pertsonak dira, inola ere ez ilegalak”
2018-10-19 // Sailkatugabeak // Iruzkinik ez
Iturola eraldaketa soziala helburu duten esperientzia sozioekonomikoen bilgunea da eta Beterri-Buruntzaldean dihardu. Administrazio publikoekin ere elkarlanean dihardu, bazterkeria egoeran dagoen jendeari eskubideak bermatzeko. Helburu hori lortzeko antolatzen dituen ekintzen artean, jardunaldiak antolatu ditu. Jardunaldi horietan lehen ekintza azaroaren 18an egindako hitzaldia izan zen, Migrazioa eta ekonomia sozial solidario eraldatzailea izenburupean, alor teknikoa lantzeko. Ane Iturbe abokatuak ideia hauek azaldu zituen:
Marko juridikoa azaldu zuen, zailtasunak agerian jarriz eta gainditzeko moduak aztertuz. Legeen liburu lodi gorria hartu zuen eskutan: “Lege estatalak daude, komunitarioak ere bai, baina guztia gauza bakarrera mugatzen da: pertsona migranteen erregularizaziora. Beraz, guztia bi artikulutara mugatu daiteke”. Legea bera ulertzea ez dela erraza esan zuen eta zera nabarmendu zuen: “Migranteen kasuan, oso garrantzitsua da asesore espezializatuekin kontatzea. Ibilbide horretan eurentzat bide onena dena aukeratzeko, lege horiek ongi ezagutzea garrantzitsua da, zailtasunak ezagutzea, ibilbidea errazteko”. Ikuspegi integrala izatea funtsezkoa dela esan zuen: “Arlo juridikoa eta soziala, eta pertsonala, dena kontuan hartzea. Genero perspektiba kontuan hartu behar da, eta atzerritartasun perspektiba ere bai, beren bizitzako esparru denetan duelako zerikusia: laboralki, sozialki, familiarki… zer gertatzen da paperik gabeko pertsona batek lan baldintzak urratuta baditu? defendatu ditzakegu juridikoki? ba bai, zeren paperik gabekoak dira baina eskubideak badituzte, eta horiek egikaritu eta babestu behar ditugu”.
Zer da atzerritartasuna?
Iturberen hitzetan: “Juridikoki, espainiar naziotasuna ez duen pertsona da atzerritarra. Honen inguruan badira europar legeak eta estatalak. Lege hauek ez zaizkie berdin aplikatzen atzerritar denei. Bi multzo egiten ditu legeak: pertsona komunitarioak eta ez komunitarioak. Komunitarioak dira Europar Batasuneko komunitateko naziotasuna duena. Hauei Europar Batasuneko legeak aplikatzen zaizkie, beraiei eta beren familiei: seme-alabak, gurasoak edo ezkontide edo izatezko bikoteak hartzen ditu legeak familiatzat”. Atzerritar komunitarioentzako legeak onuragarriagoak direla esan zuen, eta egoera hauek ematen badira ere, ez direla gehiengoa zehaztu zuen. Egoera honetan daude, adibidez, izatezko bikotea edo ezkontza espainiar naziotasuna duenaren eta ez duenaren artean ematen denean.
Atzerritar ez komunitarioak legalki dituen bideetan zentratu zuen hitzaldia, hauek baitira gehiengoa: “Hauen egoera erregulatzeko lege estatala dago: Atzerritar Legea moduan ezagutzen dena, Lege Organikoa da, 4/2000 izenekoa. Urte asko pasa dira sortu zutenetik eta aldaketa beharra eskatzen dugu, baina estatuan inork ez du asmorik erakutsi. Ondoren Reglamentuak ditugu, lege organikoa gehiago zehazten dutenak, eta azkenik lege administratiboak, prozedura administratiboak zehazten dituztenak, ez prozedura legalak”.
Inor ez da ilegala
Iturbek argi aldarrikatu zuen: “Azpimarratu nahi dut pertsona irregularrez ari garela, inola ere ez pertsona ilegalez (oso ongi adierazten dute kamisetek). Betetzen ez duten baldintza administratiboa da, teknikoki egoera irregularrean dauden pertsonak dira, inondik ez ilegalak. Teknikoki ez da zuzena, eta atzetik dakarren estigmaren zama handia da. Ilegala esaten da pertsona batek penalki lege haustea egiten duenean, eta hemen ez dago horrelakorik. Egun, Espainiako Estatuan, pertsona migratzaileak egoera irregularrean egotea ez da delitua. Beraz, inondik inora ezin dugu ‘ilegal’ hitza erabili, eta zoritxarrez modifikatua izan daitekeen egoera bat da, beraz garrantzitsua da berau defendatzea”.
Jarraian azaldu zuen Espainiako Estatura sartzeko modu erregularrak (legeak babestutakoak) eta besteak irregularrak daudela: “Erregularrak VISArekin sartzen dira, euren pasaportean visatua jasota. Afrika osoan eta Asian ez dago herrialde bakar bat ere visatu gabe modu erregularrean etortzerik dutenik: Ertamerikako eta Hego Amerikako herrialdeetatik soilik dago modu erregularrean visatu gabe etortzeko aukera. Azken aldian pertsona ugari etortzen ari da modu irregularrean, etorri nahi dutenei ez zaie errazten hona etortzea, visa mekanismoen bidez. Visatu gabe datoztenen sarrera moduak oso ezberdinak dira, lurretik eta itsasoz etorriak”.
Errotze txostena lortzeko lana
Visatuarekin edo gabe etorrita, iritsitakoek erabakitzen badute Espainiako Estatuan bizi nahi dutela, zer bide ematen die legeak? Iturberen hitzetan: “Visatuarekin etortzen direnek 3 hilabeteko baimena dute eta horiek bukatzean egoera irregularrean geratuko dira. Aldiz, Visatu gabe datozenak, lehen momentutik egoera irregularrean daude. Hauentzat bide bakarra aurreikusten du legeak: “salbuespenezko egoerengatiko errotzea”. Salbuespenezko egoera hauek hiru dira, legearen arabera:
1.-Familia bidez errotzea: adibidez, haur bat izatea espainiar naziotasuna duena. Edo “Jatorriz espainiar” izatea, adibidez, sahararren seme edo alaba izatea.
2.-Lanaren bidez errotzea: 2 urteko permanentzia eta 6 hilabeteko lan harremana frogatu behar da. Permanentzia beti frogatzen da erroldaren bitartez. Egun erroldatzeko zailtasun handiak daude. Dirurik ez baduzu gela bat alokatzeko, nola erroldatu gela horretan? erroldarik gabe, pertsona irregular bati ez zaizkio eskubideak aitortzen. 6 hilabeteko lan harremana erakutsiz gero, gutxieneko permanentzia 3 urtetik 2 urtera murriztu daiteke. Hau ere ez da erraza, adibidez, etxeetan lan egiten duten emakume askok modu irregularrean egiten dute. Beraz, lan harreman hori frogatzeko bidea judiziala da, hau da, laboralki salatu behar duzu lana ematen dizuna, ondoren paperak eskuratu ahal izateko. Ez dut inor ezagutu, lana emanez laguntzen ari zaion familiari salaketa jarri dionik.
3.-%80k bide hau erabiltzen du: hiru urteko errolda erakutsi eta lan eskaintza bat aurkeztea. Kontratu eskaintzak gutxienez urte 1ekoa izan behar du, soldatak gutxienekoa izan behar du behintzat, eta enpleatzaileak medio nahikoak izan behar ditu. Legeak aukera eskaintzen du urtebeteko bi kontratu aurkeztekoa.
Ekonomia sozial eraldatzailearen aukera
Kooperatiba sortzerakoan, edo lehendik martxan den kooperatiba batek atzerritarra den langilea kontratatzerakoan, bi modu badirela azaldu zuen: “besteren konturako langile” izatea edo “norbere konturako langile” izatea. Mezu positiboa emanaz, aukera modura azalduz, bukatu zuen hitzartzea: “Ekonomia sozial solidario eraldatzaileaz ari garenean, inportantea da gizarte anitza kontuan hartzea, eta Buruntzaldean aukera handiak daude irregulartasun egoerari aukera ezberdinak emateko. Jatorriaren arabera bereziki baztertuta geratu daitezkeen pertsonak daude gure artean, emakumeak, adin gabe ugari, pertsona nagusiak… nola erregularizatu emakume adinduaren egoera, lana exigitzen bazaigu?Kasuan kasu aztertu behar da, pertsona bakoitzarentzako egokiena zer den bakoitzak erabaki behar du”.
Amaia Agirrek emakume baserritarrei jarritako bertsoak
2018-10-17 // Bertsolaritza, Feminismoa // Iruzkinik ez
Urriaren 13an Zizurkilen emakume baserritarrak omendu ziren. Zimiterioan egin zen ekitaldi horren barruan kantatu-antzeztu ziren Plazida Otañoren bertsoak (hemen bideoa). Ondoren, 4 eme taldeak dantza hunkigarria egin zuen eta azkenik, Amaia Agirreren bertso hauek biribildu zuten omenaldia. Bideoan, tamalez, ezin izan genituen guztiak hartu.
EMAKUME BASERRITARRAK
DOINUA: Bizkorra ez naiz baina badaukat.
EGILEA: Amaia Agirre.
Baserri baten bizi iraupen
sustengu zen auzolana
oinarri eta habe sendotzat
zeukaten hartu-emana
labaderora bidean noiznahi
hitzez goxatuz joana
buru gaineko xexterak ere
garraiatuz banan bana
jarrera garbi, otzana (berriz)
etorkizuna eraiki eta
deseraiki iragana
orain pekatu onargaitza da
lehen sakratua izana. (berriz)
Amak edota amonak kontu
ta kantuak xehetzean
esaera ta bertso zaharrak
behin sukaldera heltzean
ahoz ahoko jakinduria
babarrunak aletzean
hizkuntza zenbat aberasten den
hitz jokoek edertzean
sutondoan esertzean (berriz)
emakumea balore ikur
kanpoan eta etxean
jarraibidea antzua baita
transmisiorik ezean. (berriz)
Baserrietan emakumea
agindupera sortu da
sendagilea, sukaldaria
nahiz ama baten ardura
azoketako tratularia
unean behar zen hura
maiz bere bizkar zaharren zaintza
ta haurren elikadura
beti menpeko modura (berriz)
obligazio ezin da izan
garai bateko ohitura
sekula esker onik jaso ez ta
bestearen zerbitzura. (berriz)
Arrotz zaizkie leku publiko
eta esparru zabala
protagonismo ukazioa
ere ez da kasuala
hitza hartzeak eragiten du
lotsakizun kolosala
baina denborak ta arrazoiak
lekuz aldatu ditzala
mamia eta azala; (berriz)
ganbaran gorde ohi den altxorren
kutxa bat balitz bezala
ikusi ez arren bera da argi
egiten duen itzala. (berriz)
Gure esparru dira jendaurre,
plaza edota taberna
guk kudeatu ta antolatu
nahi dugu gu geu garena
erreferente premia ase
eta berrien sormena
lortu dezagun isileko lan
jasoaren onarpena
ta ez soilik aipamena (berriz)
zaindu “beti hala izan da” esaldi
fetitxeen ondamena
zer den kimatzen dena eta zer
errotik erauzten dena. (berriz)
Zeinek agindu ta erabaki
nor bai ta nor ez zerbitza
zeinek hautatu sarraila forma
ta zeinek moldatu giltza
zeinek epaitu gure gainetik,
ta antolatu bizitza
bidezidorrak estalitako
sastrakatan ez gabiltza
gurea da erdigintza (berriz)
Gora plazandre nahiz klausurako
baserriko nahiz anitza
landu dezagun norbere lurra
ta erein dezagun hitza. (berriz)
Adriana Otaño eta Mikaela Elizegi: Emakumeak bertso ondarea aletzen
2018-10-16 // Bertsolaritza, Feminismoa // Iruzkinik ez
Hitzaldi berezia eskaini genuen urriaren 10ean Zizurkilen, udalak antolatuta: bailarako bi bertsolari handiren bi alaba hartu genituen ardatz, eta bi emakume haiei esker gaur arte iritsi zaizkigun bertso (batzuk oso) ezagun eta (denak) ederrak entzun ahal izan genituen, Unai Mendizabal eta Oihana Iguaranek kantatuta eta Tomax Lizardik gitarraz lagunduta.
Hemen ikus daiteke bideoa. Eskerrik asko grabatu eta bertsoen hitzak idatziz dotore txertatu dizkion Antton Iztueta Anbune-ri. Ondorengo testuan, idatziz dauden bertso hauek bideoan zein momentutan ikusentzun daitezkeen adieraziko dugu, material oso erabilgarri eta gozagarria direlakoan.
Aleak hautatu eta gordetzea: kultur lan funtsezkoa emakumeen esku
Emakumeek kulturan lan oso funtsezko hau ere egin izan dute: etorkizunerako haziak hautatzea. Etxeko uztatik, bertako ondasunetik, aleak hautatzea eta etorkizunerako gordetzea, berriz ereiteko. Hazien hautaketa horrek etxean belaunaldiz belaunaldi metatzen den kultura gordetzen dute: dugun horretatik zeri ematen diogu balioa? Nola gorde, nola zabaldu? Hitzaldira bertaratutako entzuleek oparitxo batekin egin zuten topo aulkian: babarrun eta arto aleak biltzen zituen kartoizko kaxatxo bat, kanpoaldean emakume bertsolari baten bertsoa idatzita zuena (emanaldian entzungo genuen bertsoetako bat zen).
1896an Arrasateko Euskal Jaietan: Joxe Zapirain, Pello Errota eta Pedro Mari Otaño. Pello Errotaren alaba zen Mikaela Elizegi, Pedro Mari Otañoren lehengusua zen Adriana Otaño.
Bailarako bi bertsolari familietako bi emakume dira artikulu honetako protagonista: Mikaela Elizegi, “Pello Errotaren alaba” gisa ezaguna dena, eta Adriana Otaño, Plazida Otaño bertsolariaren ahizpa txikiena, Jose Bernardo bertsolariaren alaba, Pedro Mari Otaño bertsolariaren lehengusua. Eta hara nola datozen pare-parean bi emakume hauek bertso haziak hautatzeko eta gordetzeko langintzarekin. Horrela du idatzita Pedro Mari Otaño eta bere ingurua liburuan Antonio Zavalak (13. orrian): “Adriana, Jose Bernardoren alaba. Ura bezin iturri oparorik ez nuala arkituko. Ala, bi edo iru bider bisitatu nuan. Izketaldi aietatik atera nuana liburu ontan arkituko du irakurleak. Bide-gurutze batean arkitu nintzan, ordea, une artantxe. Adriana onek larogei ta bi urte zituan. Pello Errotaren alaba Mikelak, berriz, larogei ta amairu. Noren oroipenak biltzen asiko nintzan? Zalantza ortan denborarik galdu gabe, zaarrenarengana jo nuan. Orrela osatu zan Pello Errotaren bizitza bere alabak kontatua liburua. Beste aldera artu izan bagendu, Jose Bernardo Otañoren bizitza bere alabak kontatua liburua izango genduan. Bitartean, ordea, Adrianari mundu ontatik joan bearra iritxi zitzaion. Mikelak, berriz, beste sei urteko bizitza izan zuan”.
Adriana Otaño Odriozola
1880an jaio zen Zizurkilen, Errekalde baserrian. Aita Jose Bernardo Otaño bertsolaria zuen eta ama Klara Inazia Odriozola Urbiztondo, Beizamakoa. Bederatzi anai-arrebetatik zazpigarrena zen, Plazida zuen ahizpa zaharrena. Adriana, Inazio Bengoetxea Martiarenarekin ezkondu zen eta Adunako Belen etxean bizi izan ziren.
Teodoro Mujikak honela kontatu zion Antonio Zavalari: “Egun batez, hauxe galdetu nion:
– Adriana, zure aitak bai al zuen ohiturarik etxean edo familian bertsotan aritzeko?
– Bai, mutil, bai. Gehienean bere semeren bat edo alabaren bat izaten zian lagun egiteko, eta bakarrik ere kantatzen zian harek, etxean edo familian. Ura hartarakoxea huan, eta hari etzitxion hori kentzerik”.
Beraz, etxean bertsotan egiten zuten garai hartan, ez tabernan bakarrik. Eta etxean gizonak eta emakumeak aritzen ziren bertsotan. Adriana Otaño eta Mikaela Elizegiri esker dakizkigu beren familiako gizon bertsolari handien bertsorik intimoenak, bizitzako gorabeherei lotuen dauden bertsoak. Adibidez, Adrianari esker iritsi dira gaur arte Pedro Mari Otañok eta bere osaba Jose Bernardok (Adrianaren aitak) elkarri kantatutako bertso epiko hauek:
Pedro Mari ohearen bila
[Bideoan 9:15 minutuan]
Adriana Otañok horrela kontatua du Otaño eta bere ingurua liburuan: “Pedro Mari Otaño Amerikatik etorri zan. Donostiko Lasarterekin zan. Bere lagun bat zuan hori, oso gizon balientea. Atea piska bat iriki zutela uste det, eta Pedro Marik kantatu zuan:
Pedro Mari Otaño. Iturria: “Otaño eta bere ingurua” liburua.
Nere osaba, ez baldin badu
eginkizun aundin bat hor,
gizon bat dago berorren galdez,
ate ondoraño betor.
Bedorrek ondo dakiena da
agintzen dana dala zor
bera jaio zan ohiarcn bila
iloba oraintxen dator.
Ni aditzen nengoan. Eta gure aitak [Jose Bernardo Otañok] honela erantzun zion ate barrendik:
Jose Bernardo Otaño. Iturria: “Otaño eta bere ingurua” liburua.
Nere illoba, esaten dizut
ongi etorri zerala,
jaiotako ohia jantziko dizut
gusto haundiz berihala,
arropa zuri ederrenakin,
parpallak darizkiola,
sinistamena eman deizudan
bihotzez nahi dizudala.
Besterik ez dakit kantatu zuten. Orduan ateak iriki ta barrena sartu ziran Donostiko Lasarte haundi hori eta Pedro Mari. Ama sukaldean eta ni sukaldera joan nintzan korrika, berari esatera:
-Ama, ama, bertsotan ari dira! Eta amak esan zidan:
– Bai, bai. Ixo, ixo. Egin dezatela.
Bitartean kantatuko zuten gehiago. Baina ez nituan aditu. Hala beharko zuan. Ni neska koskorra orduan”. Adrianak bederatzi edo hamar bat urte izango zituen orduan. Baina bazuen bere ingurukoen bertso aleak hautatu eta gogoan hartzerakoan, kantatuak izan ziren bezala hartzeko nahi hori. Izan ere, Adrianak honelatsu esan zion Antonio Zavalari 1960 urte inguruan: “Lehengoan hemen kantatzen ari ziren bertso horiek, eta esan nuen: ‘Ez da hori horrela’. Nik han aditu nituan”.
Otañotarren gutunak
[Bideoan 13:10 minutuan]
Otañotarren bertso jarriak ere famatuak dira, Zizurkildik Argentinara eta Argentinatik Zizurkila, bertsotan bidaltzen baizizkioten sarri elkarri eskutitzak. Pedro Marik bere osaba Jose Bernardori egin ziona, Aita Zavalaren hitzetan: “Ziur asko, bertsotan euskeraz iñoiz idatzi dan eskutitzik bikaiñena eta famatuena”. Amabigarren bertsoan esaten denez, arrebak eskatu zion Pedro Mariri bertsoak jartzeko, osaba Jose Bernardok bialdu zizkionei erantzuteko. Zorionez, osaba Jose Bernardok bialdu zituen horietatik, bertso bat osorik eta beste baten bukaera ezagutzen ditugu, beraren alaba Adriana zanak emanda:
Sasoi onenak aldegin zigun,
ez gaude lehengo tamainak;
eta lehen ere, egia esan,
ez ginan oso bikainak;
memoritikan notizi txarra,
trabak daduzka mingainak,
dijuazenak baino hobeak
esperatze’itut ordainak.
Eta bestearen bukaera:
ia etortzen ote zeraten
nere anaia ta biok.
Mikaela Elizegi Bengoetxea. Iturria: “Pello Errotaren bizitza bere alabak kontatua” liburua.
Mikaela Elizegi Bengoetxea
1869an jaio zen, aita Pello Errota bertsolaria zuen eta ama Joakina Antonia Bengoetxea Zizurkilgo Galardi baserrikoa.
Berari esker idatzi zuen Antonio Zavalak Pello Errotaren historia. Honela kontatzen du “Pello Errotaren bizitza bere alabak kontatua” liburuaren sarreran: “Pello Errotaren seme-alabaetatik bat bakarra bizi da, Mikela, 94 urterekin. Jaun-goikoari eskerrak, urteak ez diote batere burua illundu, ezta ere mingaña lotu. Makiña bat arratsalde goxo pasa izan degu bera kontari ta ni entzule. Ta obe bearrez, bereala asi nintzan magnetofon bat eramaten. Arrezkero, arek jasotzen zuan gure berriketa guzia”.
Mikaela Elizegik errotaritza ikasi zuen, aitaren ofizio bera zuen. Eta bera ere bertsolaria zen, aita bezala.
Pasarte honek lotzen ditu aita-alabaren arteko bi hariak, errotariena eta bertsolariena. Mikaela Elizegiren hitzak dira, Pello Errotaren bizitza bere alabak kontatua liburuan:
Asteasuko Goiko Errota, bertan jaio ziren Pello Errota eta Mikaela Elizegi ere bai.
[Bideoan 17:30 minutuan]
“Errotarien bizitza zer izango da ba? Ekartzen zuten gari ta arto-lakakin bizi bear gu danok. Famelia aundia giñan da, orain aña pantasi gabe azi ginian, bai! Gure aita gizajoak etzion bere buruari asko barkatu. Al zuan modu guzietara sayatu bearra izan zuan, gu danontzako lortuko bazuan. Orregatik, bertsotara joanda dirua ekartzen zuanean, pozak gu danak. Orain urte asko ez dala, San Pedro bigarren batean, Uztapide gure etxean, Astiasun, bazkaltzen izan genduan. Ta bazkalondoan bertsoa bota zidan, “amona, zer moduzko biziya” galdetuaz, ta nik olaxe erantzun nion:
Pobriak jayo eta
pobriak biziyak,
inork eztit ukatzen,
eman nai guziyak,
nunbait izango ditut
danak mereziyak,
zor artzekotan kito,
Jaunari graziyak”.
Uztapideri bertsoa botatzeko bertsolaria behar zuen. Etxean egiten zuten bertsotan, lehen esan dugun moduan. Mikaelaren beste bi bertso ere iritsi dira gaur arte, 80 urterekin, famili ospakizun batean kantatutakoak.
Joxepa Inaxi Elizegi Bengoetxea
[Bideoan 19:40 minutuan]
Mikaela Elizegiri esker dakigu, baita ere, bere ahizpa Joxepa Inaxi bertsolaria zela. Merezi du Joxepa Inaxi Elizegi bertsolaria ezagutzea. Baliteke bera izatea (XIX. mendean) sagardotegian kantatu zuela ezaguna zaigun lehen emakume bertsolaria. Artikulu honetan duzu, Zizurkilgo hitzaldian emandako azalpenak idatzita.
Pello Errotaren bertso ezagunenak
Mikaela Elizegi bertsolaria beraz, Uztapideri kantatutakoa, bere ahizpa Iñaxirekin kartaz bertsoak idatzitakoak elkarri, eta Mikaelari esker dakizkigu, baita ere, Pello Errotaren bertso asko. Batzuk oso ezagunak, besteak oso intimoak, etxekoak. Hemendik aurrera entzungo ditugun bertsoak Pello Errotarenak dira, denak Mikaelari esker dakizkigunak.
Karidadeko Benta, auzolanean egin zelako hala deitua. Pedro Mari Otañoren gurasoena zen, eta bertan biltzen ziren bertsotan egiteko bailarako bertsolariak, tartean Pello Errota.
[Bideoan 26:05 minutuan]
Bertso famatuenetako bat hauxe, Karidadeko bentan kantatu zuena, eta Mikaelari esker iritsi zaiguna:
Karidadeko bentan
gu sei bertsolari,
Errekalde zaharra ta
Juan Jose Udarregi,
Bernardo Zizurkilko
Gazteluko Gorri,
Errenterikua da
Xenpelar jaun hori,
ni Astiasukua,
Pello Errotari.
Donostiako Teatroan
[Bideoan 27:10 minutuan]
Mikaelak horrela kontatu zion Antonio Zavalari: “Hurrengo bertso hauek Donostiko Teatruan nik neronek adituak dira. Hamasei bat urte izango nuan nik ordun. Inaxi ahizpa ta biok [Joxepa Inaxi Elizegi, bertsolaria, gorago aipatu duguna], aitak pagatu gabe sartu giñun, eta goi-goyen egon giñan bertsoak aditzen. Aurretik esan ziotena, ‘Zer moduz bizi zera’ edo holako zerbait zan. Ta gure aitak bi bertso auekin erantzun zion”:
Larru gorrian jayo nintzan da
ez det aberastasunik,
nigatik eztu iñork esango
kaballerua naizenik,
gure Jainkuak gau eta egun
ez dit palta osasunik,
tamaña honetan naizen artian
ez daukat estuasunik.
Lehenago esan det jayo nitzala
ni ere larru gorriyan,
mundu onetan ez naiz bakarrik
beste askoren neurriyan,
ziudade ez da haundia agertzen
Astiasuko herriyan,
bolara hontan bizitutzen naiz
oso kontentu haundiyan.
Anaiaren soldaduska
[29:05 minutuan]
Mikaela mintzo da berriz Auspoako liburuan: “Besteak ordurako hillak ziran ta Migel Anton genduan ordun anaya bakarra. Ta kinto-eguna etorri zitzayon. Jai-goiza zan ta Donostin tiratzen zituen suerteak. Ama etzan gauza elizara ere joateko, ta bildurrez ta kezketan zegoan.
-Hau lana! Seme bakarra etxean, da orain zer ikusi bear degu? -esaten zuan.
Aita berriz, bezperan nonbait ere kanpoan izana zana badakit, ta artean gaita xamarrean zegoan. Ta jeiki baino lehen, ohearen eskinan jarri ta bertso hau kantatu zuan:
Nere etzan-lekua
izango da ohia,
hemendik egin behar
lehenbizi pregoia:
eztakit dedan poza
edo dan jipoia,
libre ateratzen bazat
hilko det kapoia.
Mikaelaren ezkontzaz
[Bideoan 30:30 minutuan]
Antton Kortajarenarekin ezkondu zen Mikaela. Baina nobio garaian nahiko hizketa-gai eman zuten inguruan. Entzun nola kontatu zion Antonio Zavalari: “Nere nobioa etxe oneko mutil eder-galanta zan, kontrariyorik gabe zegoan pulsolaria. Horregatik, alkarrekin tratatzen hasi giñañean, hala esaten zioten gure aitari:
-Hire alaba ez dek hara sartuko, ez.
Eztayetan, berriz, hala esan zioten:
-Orain kontentu egongo haiz, alaba hemen sartuta.
Ni josten ondo ikasia nintzan, bañan baserriko lanetan gutxi nekian. Aitak eta amak kalera ezkontzea nahi zuten, da hasieran etziran guztiz konforme ni Ondartzara ezkontzeaz. Horregatik gure aitak, hola tentatu zutenean, bi bertso auek kantatu zituan:
Amari esan zion
ezkontza hau lehenengo,
baserrira joatia
ez zeritzan ondo:
“Arriua besterik
ez dinat emango,
nahio nuke, alaba,
ez bazina juango”
Aditu zuanian
aman albistia,
alaba hau gelditu zan
entero tristia:
“Ama, ez da posible
nik hori uztia,
guztiak kalietan
bizitzen eztia”.
Zepai, Bautista Kortajarena eta Uztapide.
Mikaela Elizegiren eta Antton Kortajarenaren semea izan zen Bautista Kortajarena Elizegi, “Bautista Ondartza” bertsolari ezaguna. 1903an jaio zen. Aitona Pello Errotarekin ere harreman handia izan zuen eta herriz herri aritu zen bertsotan, Uztapiderekin-eta. [Hitzaldian, bat-batean arituta, oso gaizki eman nuen datu hau: Uztapide Mikaela Elizegirekin eta bere seme Bautistarekin aritutakoa zen bertsotan, ez Pello Errotarekin].
Amaren heriotza
[Bideoan 34:10 minutuan]
Mikaela Elizegik kontatuta dakigu beste bertso hau ere. Mikaelari-eta ama hil zitzaienean, Pello Errotak bertso hau bota omen zuen plazan, Txirrita edo beste bi bertsolariren aurrean:
Gazterik egin gendun
alkarrekin junta,
hogei urte baino lehen
ginan ezkonduta;
orain bakarrik nago
Jainkuak kenduta,
ai, zeruan balego
emazte difunta!
Pello Errotaren jendaurreko azken bertsoa
[Bideoan 35:20 minutuan]
Astiasuko eliza berritu zuten, eta hura berriz ireki zutenean festa handia egin zuten. Mikaelak horrela kontatu zuen: “Gure aita, ordurako xar-xarra zegoan. Bertsotan asko aritu zan arratsaldean, elizaren kontu guziak kantatu zituan; txalo pranko ere jo zioten. Bainan gero, eliz-atarian, gazteek atzeneko bertso bat botatzeko eskatu zioten. Ta gure aitak bertso hau kantatu zien:
Hau esango dizuet
azken-azkenian,
zer egin behar dezuen
hiltzen naizenian:
errosayo bat esan
nere izenian,
zerura joan dedin
Pello zuzenian.
Argazki honetan bezala, etxeko atarian zegoela, kantatu zuen Pello Errotak azken bertsoa. Mikaela Elizegiri esker dakigu. 1915ekoa da argazkia, 1919an hil zen.
Azken bertsoa, Erniora zioazenei
[Bideoan 37:00 minutuan]
Pello Errotak plazan kantatutako azkeneko bertsoa horixe izan zen, baina Mikaelaren hitzetan: “geroztik ere bota zuan beste bertso bat gure etxeko atarian. Erniyoko erromeria zan, da jendea bidea betean zijoan. Usurbiltik eta, Oyartzundik eta, oso urrutitik etortzen zan garai artan jendea, San Juan Txiki bezpera gaba oinez bidean pasata. Gure aita mandioko atearen kontra zutik zegoan jendeari begira. Ta jendea, erromerira bezela, soinu-joz eta deadarka, bulla ederrarekin zijoan. Bainan batzuek ola esan zioten:
-Urrutikoak bagoaz gurutzera, ta bertakoak ez? Emengo jendeak federik ba al du?
Ta bertsoa bota zien [hasiera ez zuen gogoan]:
———————-
——————
nere esplikaziyua
dizutet emango,
beti izan izandu naiz
fediaren bando,
Pello Errota Erniyora
gehio ez da juango.
[Mikaelak jarraitzen du hizketan] Nik hori aditu, alegia gure aita Erniyora etzala geyago joango, ta a zer negarrak egin nituan! Ta aitak, neri begira jarri ta ala esan zidan:
-Zeri negar egiten dion?
-Berori Erniyora geyo juango ez dalako.
-Hi ere geldituko aiz joan ezinik, bai.
Ez nintzan ordea bereala gelditu! Larogei ta bi urterekin igo nintzan ni Erniyora”.
Pello Errotaren heriotza
Mikaelak horrela kontatu zuen Pello Errotaren bizitza… liburuan: “Beti Ama Birjinari eskatzen ta, atzeneko, Ama Birjina Kandelariokoak eraman zuan. Goiz aldera joan nintzayon, ta hala galdetu nion:
-Zer moduz dago, aita?
-Hitza moteltzen ari zait eta burua ere lotzen.
-Bai, mingaina ta burua gehiena nekatuak dauzka berorrek bere denboran, eta haiek aurrena ahulduko zaizka.
-Bai, halaxen den, bai.
Ta gabean goiz aldera hil zan”.
Mikaelaren bertsoak bere aitaz
[Bideoan 40:00 minnutuan]
Pello Errotari omenaldia egin zioten Asteasun 1965 urtean. Mikaelak 96 urte zituen, eta omenaldi hura zela eta, bertso hauek jarri zituen biharamunean-edo. 1995ean Antonio Zavalak eta Bernardo Atxagak hitzaldia eman zuten Mikaela Elizegiri buruz (Bertsolari aldizkariaren 17. zenbakian idatzi zuen kronika Laxaro Azkunek), eta hitzaldi horretan kontatu zuen Zavalak, nola bizi izan zuen omenaldi eguna Mikaelak: “aitari debozio handia” omen zion eta desiatzen omen zegoen eguna iristeko, eta beldur ere bazela ez zela iritsiko bizirik. Eta ordurako Mikaela Donostian bizi omen zen, eta Asteasura etorritakoan batek kaso eta besteak kaso, eta batek galdetu eta besteak kontuak esan, hainbeste nekatuta, nahi baino lehenago erretiratu behar izan zuela etxera. Bertsotan sumatzen da eguna ez zuela nahi adina gozatu.
Bertso hauetan detaile gisa, ikus dezakegu nola Pello Errotak jendaurrean kantatu zuen azken bertsoan bukatu zuen esanaz errosario bat kantatzeko zeruan sartu zedin, eta Mikaelak berdin eginaz bukatu zuen bertso sorta hau:
Adoratu dezagun
gure aita zana,
gizon txiki pobre bat
munduan izana;
sekulan etzan aitu
aren almazena,
relijiosua ta
hizketan zuzena.
Meza nausia Asteasun
ikusi etzana:
hiru seme aldarian
herrikoak danak;
gero predikatutzen
Lekuona jauna,
nere aitaren bizitza
esplikatu dana.
Erregali eder bat
uste gaberikan,
oso gelditu nintzan
aturditurikan;
grazirik eman gabe
aldegin handikan,
triste etorri nintzan
Asteasutikan.
Laroi ta amasei urte
kunplituta bela,
pentsatzen det birian
hasia nagoala;
aditzen badezute
ni hila naizela,
errezo txiki bana
esan dezatela,
zeruan sartu dedin
lehenbailehen Mikela.
Omenik onena, langintzari jarraitzea
Emanaldi hau ez dadila hemen bukatu, jarraipena eman diezaiola bakoitzak bere etxean eta bere inguruan, hemen entzun dituenak gogoan hartuz eta ingurukoei zabalduz. Hainbeste emakumek, eta entzun dugun bezala Adriana Otañok eta Mikaela Elizegik horrela egin zutelako dakizkigu egun euskal kulturako ale eder horiek. Eta emakume hauek egin zuten lanaren omenaldirik onena, geronek langintza horri jarraitzea da. Kasu honetan, emakumeek egindako bertso bana eramango dugu etxera idatziz, horien bertsoak baitira gutxien iritsi zaizkigunak.
BIDEOAK: Plazida Otañoren bertsoak antzeztuta
2018-10-15 // Bertsolaritza, Feminismoa // Iruzkinik ez
Urriaren 13an emakume baserritarrei ohore egin zieten Zizurkilen. Unai Mendizabal herriko bertsolariak aurkeztu zuen emanaldia, eta Tomax Lizardik gitarraz lagundu. “Baserritarra zen Plazida Otaño. Baserritarra, eta bertsolaria” hitzekin abiatu zuten emanaldia.
Haritz Zubillagak eta Janire Sansebastianek antzeztu zituzten Plazida Otañoren bertsoetatik gaur arte iritsi diren bat-bateko bi aleak. Bi bertsoak ere, garaiko bi bertsolari handiei erantzunaz kantatutakoak dira. Bideo hauetan ikusentzun daitezke, bakoitza bere testuinguruan.
Txirritari erantzunez
Plazida Otaño soroan lanean ari zela Txirritak kantatutako bertso pikantea, arropa gutxirekin zebilelakoan, eta Plazidaren erantzun kolpea:
Hemen Txirrita eta Plazidaren arteko bertsoak, irakurtzeko:
Gauz bat esango dizut
modu ondraduan,
noski ez naiz hasiko
hemen endreduan.
Nonbait egongo zara
aldarte beruan,
gaur horla zabiltzanean
udako beruan,
ez da atsegin izango
zure inguruan.
Plazida Otañok erantzun hau eman zion:
Arrazoi horrek badu
bere parezera,
konprenituko dezu
mutila bazera.
Udarako beroaz
kexatzen al zera?
Lana hortan badezu
egiten atzera,
fraide sartu zintezke
komentu batera.
Jose Bernardo Otañori (bere aitari) erantzunez
Beste bertso hauek, berriz, etxean kantatu zituzten, bazkalostean, aita-alabek: Jose Bernardo Otaño eta Plazida bertsolariek. Alabak ezkontzeko asmoa zuela bota zion lehenagotik, eta aitak gazteegia zela erantzun. Plazidaren errematea ederra:
Hemen Jose Bernardo eta Plazidaren arteko bertsoak, irakurtzeko:
Ezkondu behar dunala,
hoi den balorea!
Hamazortzi urte den
hire edadea.
Pikara, gaizki hazi,
lotsarik gabea,
hik aberastuko naun
lehen banaiz pobrea.
Plazidak aitari ostera:
Aita, zahartu ta gero
garai hobea ezta,
neska gazteak ere
badu bere kezka;
ilea zuriturik,
nobiorik ez-ta,
orduan alferrik da
soinua ta festa.
Plazida Otañoz gehiago jakiteko, hemen “Etxea plaza zeneko bertsolaria” artikulua.
Joxepa Inaxi Elizegi: XIX. mendeko sagardotegiko bertsolaria
2018-10-10 // Bertsolaritza // Iruzkinik ez
Asteasuko Goiko Errota. Bertan jaio ziren Pello Errota, Mikaela Elizegi eta Joxepa Inaxi Elizegi bertsolariak.
Pello Errota hil zela 100 urte beteko dira 1919an. Bertsolari handiaren oroimenez hainbat ekitaldi burutzen ari dira. Mikaela Elizegi Bengoetxea ere bertsolari ezaguna zaigu, berari esker idatzi baitzuen Antonio Zavalak Auspoa sailean Pello Errotaren bizitza bere alabak kontatua liburua. Zavalak Pello Errotari buruzko mahai-inguruan esango zuenez (Bertsolari aldizkariko 17. zenbakian Laxaro Altunek 26. orrian jasoa), liburu hori ez zen erdia ere izango Mikaela Elizegigatik ez balitz. Baina Mikaela Elizegiri zor diogu, baita ere, jakitea bere ahizpa Joxepa Inaxi bertsolaria zela.
Joxepa Inaxi 1864an jaio zen, eta hau dio Mikaela Elizegik bere ahizpaz Pello Errotaren bizitza bere alabak kontatua liburuan: “Gure ahizpa Joxepa Inaxi senideetan bigarrena genduan, eta bertsotan zekiana zan. Garai hartan Astiasuko plazan bi sagardotegi ere baziran. Sagardorik ez genduan etxean, errotan, eta kaletik eramaten genduan. Ta gure ahizpa hori sagardo eske joango zan, da han bi mutilzahar bertsotan ari omen ziran. Aitaren gainean-edo ariko ziran, da orduan gure ahizpa horrek bertso hau bota zien”:
Bertsotan ari dira
bi galtza-jario,
bat ……………
bestia Antonio,
jendia emen dago
hoik diala merio,
aita guriarentzat
ez dute balio.
Joxepa Iñaxiren bat-bateko bi bertso iritsi dira gaurdaino: biak sagardotegian kantatu zituenak, eta biak Mikaela Elizegik gogoan hartu eta Antonio Zavalaren liburuetan bukatu zutenak. Hona bigarrena, Mikaelak kontatuta: “Behin batean, gure ahizpa Joxepa Inaxi, sagardotegian toriatu egin zuten, bertsotan hasteko alegia, eta gure ahizpa horrek horrela kantatu zien:
Gogorikan ez daukat,
lotsa bestetikan,
horra emakumea
naizen partetikan;
toriatzen banazue
aldamenetikan,
ederrak aditzeko
zaute nigandikan.
Eta hori esanda alde egin zuan handik, gehiago ez kantatzeagatik».
Bi bertso dira, baina oso garrantzitsuak: izan litezke sagardotegian bat-batean emakumeek kantatuta ezagutzen diren bertso zaharrenak, eta bakarrak. Norbaitek besteren batzuen ezaguerarik badu, esan edo pasa.
Bi ahizpa elkarri bertsoak gutun bidez bidaliz
Mikaelak kontatzen du bere ahizpa Joxepa Iñaxi bertsolaria 20 urte ingururekin Argentinara joan zela. Mikaelak xehetasun bat eman zuen kontakizunean, emakumeen migrazioarekiko dugun iruditegiarekin bat ez datorrena: “Orduan neskatxa kuadrillak joaten ziren, eta gure ahizpa ere bere neskatxa lagunekin joan zen”. Joxepa Inaxik nahi zuen bere ahizpa Mikaela Argentinara joatea, eta honek ezetz esaten zion. Kartaz elkarri bertso bana jarri zioten gai horren inguruan, eta Mikaelak gorde zituelako dugu hauen berri:
Joxepa Inaxi:
Nere ahizpa Mikela
nik abixaturik,
ez duela etorri nahi
bidean bakarrik,
ez det nahi eukitzea
etxean negarrik,
hor gelditzen bazera
zeretzat alferrik.
Mikaela:
Ahizpa, bidaltzen dizut
horren errespuesta,
oraindik ni juatea
segurua ezta,
horrenbeste enpeñoz
gelditzea gaitz-ta,
akaso joango naiz
mudakorra naiz-ta.
Bertso hauek eta beste asko entzungai gaur Zizurkilen
“Emakumeak ondarea aletzen” bertso-hitzaldi musikatua egingo da gaur Zizurkilen, bertako udalak eta Harituz Bertsozale Taldeak antolatuta. 19:00etan Iriarte Kultur Etxean izango da. Bertan kontatu eta kantatuko dira bailarako bi bertsolari-familietako kide ziren Adriana Otaño eta Mikaela Elizegiri esker gaur arte iritsi diren bertsoak.
200.000 turista Gaztelugatxen harrotzekoa eta 3.000 migrari EAEn larritzekoa?
2018-09-05 // Sailkatugabeak // Iruzkinik ez
Uda honetako hiru datu hauek egin dira publiko bost egunotan:
Bilboko Guggenheim museoak 445.147 bisitari jaso ditu ekain-uztail-abuztuan. “Bere historiako udarik onena” hitzekin definitu dute museoaren arduradunek. Izan ere, iazko epealdi berean baino 17.383 bisita gehiago eta 2016koan baino 32.005 gehiago jaso ditu.
Gaztelugatxek 235.000 bisitari jaso ditu ekain-uztail-abuztuan. Bizkaian irakurriena den egunkariak “turista” hitzarekin izendatu ditu bisitari hauek, eta Bermeoko biotopo babestu txikiak bizi izandakoa “uda lasaia eta gora-beherarik gabea” hitzekin definitu du. Aldiz, uztailaren 14an 53 herritarrek parte hartu zuten auzolanean (Bermeoko Udalak eta Lurgaia Fundazioak antolatua, Eusko Jaurlaritzaren laguntzaz) 700 kilo hondakin bildu zituzten: asko itsasoak ekarritakoak, baina gehiena ur botilak. Busturialdeko Hitzan irakur dezakegu.
“Euskal erakundeen eta Euskadiko Gurutze Gorriaren eskutik, 3.881 arreta egin zaizkie etorkinei, pasa den ekainaren 28tik” dio Enplegu eta Gizarte Politiken sailak igorritako informazioak. “Etorkin” hitzarekin izendatutako hauei arreta eskaini dieten egoitzak horrela definitzen ditu sailak: “Andaluziako kostaldeetara heltzen den jende ugari horretatik Euskadira itzultzeko aginduarekin iristen diren eta Estatuan 30 egun baino gutxiago daramatzaten iragaitzazko etorkinentzako larrialdiko harrerarako aldi baterako zerbitzuak dira”.
Batzuek “turista”, besteak “etorkin”. Batzuek ehun bider gehiago eta hiri edo babesgune natural txiki batean kontzentratuta, besteak EAE osoan zabalduta. Batzuei buruzko datuak harrotasunetik, besteenak “inbasioaren” sentsazioa eragiten duten larritasunetik.
Zer dago Euskal Herrira datozen pertsonei buruzko datuek islatzen duten errealitatetik hain deslotua dagoen herritarron perzepzioaren atzean?
Iraileko Larrun-en erantzungo digute etorri berriekin lanean ari diren herritar antolatuek.