Leihotik ihesi
root@apen:/# echo "blog hau Ez da teknologia albistegi bat"

Azken egunetan hainbeste jende Mastodonen lurreratu izana eta denbora luze batez bisitan etorri gabe egon direnak Mastodonera itzuli direla ikusteak, eta idazteko hainbeste denbora alfer eramateak, Mastodoni buruz hitz egitera bultzatu naute.

Egia esan, aste hauek apur bat kaotikoak izan dira Mastodonen instantziak administratzen eta moderatzen ditugun pertsonentzat. Instantzia horietako asko behartuta egon gara erregistro berrien onarpena gelditzera edo erregistro-formularioetan eskaerak hobeto kudeatzen lagundutzen diguten sistemak ezartzera. Twitterretik etorritako erabiltzaile berrien uholdeak eraginda. Mastodon.eus-en kasuan, ongien ezagutzen dudana, erregistro-formularioan galdera bat sartu behar izan dugu. Honela dio galderak: «Zergatik elkartu nahi duzu?». Erantzunetan oinarrituta, alta berriak onartzen edo ukatzen ditugu. Atzo, ostirala, zenbait doiketa egin behar izan genituen zerbitzariaren konfigurazioan, lan-ilarak pilatzen ari zirelako. Nolanahi ere, zerbitzariak ezin hobeto eutsi zion, baina horren meritua, esan gabe doa, Admin erabiltzailearena da.

Hala ere, esan bezala, Mastodoneko beste instantzia batzuek izen emate formularioak itxi behar izan zituzten, ezin zietelako aurre egin erregistro berriei maila teknikoan, moderazio mailan edo bietan. Badira iristen zaizkien jakinarazpen guztiak irakurri ere ezin dituzten administratzaileak.

Eta hori, berez, alde handia da Twitterrekiko.

Interneten dena doakoa dela pentsatzeko obsesioa dugu. Errealitatea, ordea, oso bestelakoa bada ere. Mastodon instantzia bati eusteko, gutxienez, honako hauek behar dira: instantzia muntatzeko zerbitzari bat, berau elikatzeko argindarra, mantentzen eta eguneratzen duen arduradun bat eta moderatzen duen pertsona bat. Egia esan, instantzia askoren kasuan, rol horiek guztiak pertsona berak estaltzen ditu. Baita horiek suposatzen dituzten gastu guztiak ere.

Aurreratu dizuedan bezala, instantziak gehienak pertsona partikularren borondatearen bidez mantentzen dira eta pertsona horiek beraien denbora eta ilusioa jartzen dituzte proiektu horietan. Euskal Herrian eskura ditugun bi instantzien kasuan (mastodon.jalgi.eus eta mastodon.eus), berauek finantziatzeko modu desberdinak daudela esango nuke. Hala ere, ez dut mastodon.jalgi.eus nola kudeatzen duten azaltzeko adina ezagutzen (nahiz eta badakidan Izarkomek kudeatzen duela), beraz, mastodon.eus-en jarriko dut arreta. Mastodon.eus komunitatearen atzean hainbat talde eta norbanako gaude: Azkue Fundazioa, PuntuEUS Fundazioa, iametza, Talaios Koop., Dinahosting eta Laborategia.eus. 2018ko azaroan aurkeztu genuen proiektua eta ordutik online gaude. Proiektu sendoa da. Elkarlanean oinarritzen den egitura mota hori, oso urrun dago multinazional baten estrukturatik. Batzuk zerbitzaria eskuragarri egoteaz arduratzen dira, zerbitzaria beti online eta eguneratuta mantentzeaz, beste batzuk komunitatearen moderazioaz eta batzuk fronte guztietan daude… Bertolt Brechtek esan zuen bezala, ezinbestekoak dira.

Honekin guztiarekin ez dut esan nahi Mastodon osatzen duen sarea ekilibrio prekario perfektu batean dagoenik (gezurretan aritzea ere ez litzatekeena, bestalde). Esan nahi dut, Mastodonen instantzia horien guztien atzean, pertsona gaudela, gehien-gehienak borondatez, eta horrek dakartzan gastu guztiekin, gure denbora, ahalegina eta dirua eskaintzen dugunak komunitate digital bat sortzeko. Maila politikoan burujabetza teknologikoan sinisten dugulako.

Twitter milaka langile, nahiz eta gero eta gutxiago izan, dituen sare sozial bat moderatzen duen algoritmoa da eta sistemarekiko desadostasuna podcast batean porro bat errez frogatzen dela uste duen aberats libertizida exzentriko bat.

Gu, hobeto saretu beharko ginatekeela uste badut ere, elkarlaguntza sareak gara. Twitterrekiko ezta antzik ere.

Baimentzen badidazue zalantzatiaren plantak egingo ditut, epailea pozte aldera: Trumpistak, entzun klik, klak, kluk… zuek ere faxistak zarete?

Jebediah Springfielden inguruan sarean bolo-bolo egondako albistea komentatu nahi nuen blog honetan. Azken finean, nork esan zuen albiste baten iraungitze-data 24 edo 48 ordutakoa dela?

2019ko ekainean “Software antifak fedibertso antifa” izeneko blog bidalketa bat idatzi nuen, bertan eskuin muturreko Gab proiektuaren inguruan niri iritzia emanez. Ez nuen ezer berririk aipatzen ordea: fedibertsoko proiektu desberdinek bizkarra eman ziotela, besterik ez. Lehen momentutik eman ere.

Afera asko laburbilduko dut ez daukadalako gehiegi luzatzeko asmorik, zer gertatu zen 2019 horretan? Ba besteak beste, aldez aurretik espero zitekeena, eduki misogino, homofobo, faxista eta orotar eskuin muturreko ideiak zabaltzeko bozgorailu bilakatu zela Gab. Seguruenik, bilakatu baino, helburu horrekin sortu zela esatea askoz zuzenagoa litzateke.

Orduz geroztik zabor faxista horren jarioa etengabekoa izan da. Eta inork ez du sekula ezer esan. Ez behintzat Googlek, Facebookek edo Twitterrek. Hau da, zuetako batzuek orain dela astebete ezagutu duzuen horiekin borrokan daramagu mastodonte-hazleok orain dela urtebete baino gehiago. Eta gauzak nolakoak diren kamaradak, jakin ez dakit zenbat aldiz blokeatu dioten Trumpi bere Twitter kontua. Azkenean zertarako? 48 orduen buruan berriz jo ta fuego ekiteko? Gure erabakia irmoa izan zen.

Trumpek ez dauka konturik Gab-en, azalekoegia litzateke. Bere jarraitzaileei uzten die esparru hori. Laissez faire, laissez passer. Faxistak interneten. Poliziak Kapitolioan. Beraien kabuz irten ziren Jebediahtarrak, gogoratzen? Zu, antifa hori, ostiatuta irtengo zinateke. Atxilotuta kasurik onenean.

Google, Facebook edo Twitter soka berekoak dira. Laissez faire, laissez passer. Adam Smitharrak hauek ere.

Harira Dabid. Gab, Mastodon sare sozialeko iturburu-kodea erabiliz sortu zen, izan ere Mastodon software librea zen (eta da) eta horretaz baliatu ziren plataforma terrorista osatzeko. Honela dio software librearen lehen askatasunak: helburua edozein dela ere exekutatu ahal izatea.

Baina software librearen alde borrokatzen garenok eta fedibertsoa osatzen dugunok ez gara inozoak eta zorionez antifaxistak gara. Gutako askok. Agian gehienak. Gurean bai, sare sozial handietan hartu ez zuten erabakia hartu genuen. Txikitasunetik, lehen momentutik bagenekielako Gab-ekin zetorrena ez zela gauerdiko eztula. Eta blokeatu egin genituen. Erabat. Zokoratu. Baztertu. Marjinatu. Eta noski, publikoki salatu. Zilegitasun osoz egin genuen. Gurean ez ditugulako jarrera faxistarik nahi. Faxismoa sustengatu nahi duenak, egin dezala Twitterren. Edo zuzenean Gab-en.

Eta pena bat da Gab-en inguruan berba egiteko fedibertsoa aipatu behar izatea. Baina gardentasunaren alde mesedegarria dela uste dut. Eta pena da, baita ere, software librearen lehen askatasunarekin horrelako gauzak egiteko aukera eskaintzea. Baina burujabetza teknologikoaren mesedetan ezinbestekoa da lehen askatasun hori, eta baita hurrengo denak ere. Eta askoz garrantzitsuagoa da burujabetza teknologikoa, beste inozo hauek baino.

Bihar beste faxista batzuk etorriko balira, leku berberean bukatuko lukete. Erabat zokoratuta. Marjinalidadean. Eta gure proiektu askatzaileetatik, erabat baztertuta. Tusky aplikazioak Gab txerritegia blokeatu zuenean esan zuena irakurtzea besterik ez dago, gu zertan garen jakiteko:

Ez saiatu gurekin adierazpen askatasunaren diskurtsoaren inguruan eztabaidatzen. Hau da gure adierazpena [Gab blokeatu izana], #Antifa ikuspuntua baliatuz. Eta egiten jarraituko dugu.

Neutralak ez diren teknologiak maite ditut.

Federazioa eta unibertsoa nahasten dituen hitza da fedibertsoa. Lagunartean erabiltzen dugun hitz geroz eta hedatuagoa, eta, beraien artean federatu daitezkeen softwareei egiten die nolabait erreferentzia. Hainbat gizarte sare digitalek osatzen duten ekosistema berriari.

Maila teknikoan baditu bere onurak, adibidez, hornitzaile bakarrarekiko dependentzia saihesten du. Adibide batekin errazago ulertuko delakoan nago. Erabat seguru nago Twitter zer den badakizuela. Maila teknikoan Twitter zerbitzari bat dago eta mikroblogintza sare horretan dagoen pertsona bat jarraitu nahi duen horrek, ezinbestean twitter.com-en izena eman beharko du. Hau da, ez dago twitter.eus, adibidez, sortzerik eta bertatik twitter.com jarraitzerik. Honen eraginez sare hori erabili nahi duen pertsona orok erabateko dependentzia dauka: twitter.com zerbitzaria. Ez dago software hori erabiltzeko beste aukerarik. Gauza bera gertatzen da Facebook-ekin, Youtube-rekin edo Instagram-ekin.

Edo azken asteotan hain bogan dagoen Twich-ekin.

Aspaldi Internet federatua izan beharko lukeela uste dugun horientzat, oso saila da hornitzailearekiko dependentzia hori zuritzea. Beste adibide bat jarriko dut, zuetako askoz eposta zer den jakin badakizue, eta erabat konbentzituta nago eposta zerbitzuren bat erabiltzen duzuela. Adibidez, ni.eus, gmail.com, riseup.net edo autistici.org. Milaka eposta zerbitzu daude. Imajinatzen duzue lagun bati eposta bat idazteko ezinbestekoa izatea biek gmail.com helbide bat izatea? Hau da, dabid@ni.eus-ek ezin bidaltzea eposta bat dabid@autistici.org-ra? Pentsaezina da. Zergatik? Pertsona bakoitzak nahi duen eposta zerbitzua aukeratu dezakeelako eta epostaren erabilera hornitzailearekiko independentea delako.

Gauza bera gertatzen da fedibertsoan. Pertsona orok dauka erabateko askatasuna zein zerbitzari erabili nahi duen erabakitzeko.

Hornitzailearekiko dependentziarekin apurtzeak, askatasun paradigma berri baten aurrean jartzen du erabiltzailea: norbera egiten du bere profil sozialen jabe. Beste adibide batekin aterrizatuko dut, mastodon.eus-en erabiltzaile bat daukat, @desertorea. Fedibertsoko beste edozein zerbitzaritik, adibidez mastodon.cat-etik, nire mezuak jarraitzeko aukera izango du hala nahi duenak mastodon.eus-en kontu bat ireki behar izanik gabe. Nor bere etxetik, beste batzuen etxeak bisitatzeko aukera emanez.

Euskaldunok mundura identitate propioarekin ateratzeko aukera emanez.

Hamaikatxo softwarek osatzen dute fedibertsoa eta euskaldunok ere zenbait txoko garatu ditugu dagoeneko. Adibidez, mastodon.eus mikroblogintzarako, baleafunk.eus, podcasta-ak saretzeko, pixelfed.eus argazkiak partekatzeko edo peertube.euskarabildua.eus bideoak igotzeko (azken honetan ezin da publikoki izena eman).

Euskararen nazioarteko egunean bertan hasi ginen azkena aurkezten: lemmy.eus.

Lemmy.eus euskarazko web-foro irekiak dira. Albisteak, bitxikeriak, nori galdetu ez dakizun hori, umorea, eztabaidak, hausnarketa sakonak, meme alprojak… eta auskalo zer gehiago aurkituko duzue. Dagoeneko zenbait komunitate osatu eta martxan jarri dira, hala nola, musika, literatura, sukaldaritza, euskara… euskaldunok erabakiko dugu noraino hedatu nahi ditugun foro hauek. Baliagarriak diren ala ez denborak bakarrik esango digu, baina denbora lerro publikoak osatzen duten algoritmoez nekatuta gaudenontzat, alternatiba eraikitzailea izango direlakoan gaude.

Bide batez, aipagarria deritzot gobernantza horizontaleko foroak direla esatea, hortaz, edonor da ongi etorria! Eta ez da jakintza teknikorik behar lan-taldean aritzeko.

Gehiago jakin nahi duenarentzat kaixo.lemmy.eus eskuragarri dago, azalpen guztiekin.

Fedibertsoaz berba egiteko gogoarekin esnatu naiz gaurkoan.

Izan ere, azken egunotan, nolabait esatearren, masotodon.eus gizarte-sareko enegarren izen emate fasean aurkitzen gara. Joan den astean hasi zen abordatzea. Orduantxe gertatu zen Twitter gizarte-sare pribatiboak, Espainiako Estatuko zenbait kontu ezabatzeko erabakia hartu zuela. Dirudienez, gehienak ezker espresio politikokoak.

Blog bidalketa honen irakurlearengan lagako dut azken honetaz hausnartzea.

Hargatik edo besteagatik, fedibertsoa osatzen duten zenbait instantzietan erabiltzaile uholdea sumatu genuen. Seguru nago gehien “kaltetutako” instantzia masotodon.social izan zela -izan ere bere zerbitzariak ordu batzuk jausita egon ziren-, edo agian mastodont.cat, non izen ematea desgaitu behar izan zuten. Besteak beste, mastodon.eus-en. Urtebete baino zertxobait gehiagoko bizitza duen proiektu honetan, erabiltzaile olatu horretan kaleratu behar izan genuen, lehen aldiz, erabiltzaile baten profila.

Zoritxarrez -zorionez zenbaitetan-, olatu hauetan gure proiektu txiki eta komunitariora erakartzen ditugun zenbait erabiltzaile, egun gutxiren buruan berriz doaz txorieneara. Edo are okerrago: Twitter-eko jokamoldeak ekartzen dituzte gurera. Azken orduotan, transfobia. Nahiko nuke hauek joateko beharra ez sentitzea, ez etortzekoa baizik. Baina tira, gaur bestelako gaia jorratu nahi nuen. Are gehiago ikusita Gorka Bereziartuak ondo baino hobeto jorratu duela azken aipamen hori.

Azken hileotan, isilka-isilka, bere bidea egiten ari da Elegose irakurle taldea. Izan ere, bere lehen urteurrena beteko du urte berri honetako otsailean eta azken egunotan gauza interesgarriak ikusi ditugu. Nor bere kabuz hausnartu, eta hala nahi balu, konpartitzeko modukoak. Hala egingo dut nik.

Lehenik eta behin, esango nuke, Elegose erreferente bilakatu dela mastodon gizarte-sarean -zein libreak diren beste batzuetan-, euskaraz irakurri nahi dugun norbanako zenbaiten artean. Horri gehituko nioke, seguruenik beste modu batean fedibertsoan geratuko ez liratekeen zenbait erabiltzaile gizarte-sarean aktibo izateko eragina izan duela uste dudala. Eta agian, esperimentu kolektibo interesgarria izan dela -eta izango dela- euskarazko testuentzat. Bukatuko nuke esaten, zoritxarrez azken momentuan materializatu ez bazen ere, Kataluniako instantzia nagusitik lanketa nola egiten genuen inguruko jakin-mina sortu zela. Agian etorkizunean.

Fedibertsoan, euskaran bezala, eduki interesgarria behar dugu. Deigarriak zaizkigun proiektu desberdinak. Eta bide hori aztertu nahi izan genuen -edo behintzat hala da nire kasuan-, Elegose irakurle taldea nolabait aurkeztu genuenean. Lehen urteurren honetan 14 liburu baino gehiago irakurri eta iruzkindu ditugu, euskara hutsean. Eta datu deigarria da, hasi bezain pronto, hilero liburu bakarra irakurtzea adostu genuela kontuan hartzen badugu.

En fin, laburbilduz, uste dut gutxiago kexatu beharko ginatekeela -ni gaur bertan hasiko naiz- olatu hauetan etortzen zaizkigun erabiltzaileek, beti ere arauak betetzen badituzte, gurean egiten duten ibilbideaz eta bertan geratzeko moduko eduki eta proiektu interesgarriak sustatze bidean jarri beharko genituzkeela indarrok. Besteak beste, arauen eta eskubideeen definizioak bere biziko garrantzia badu ere, norbait kaleratu behar badugu, maila kolektiboan egiteko erremintak eduki baditugulako. Falta diren apurrak? Sortuko ditugu.

Bukatuko dut esaten nik gustura entzungo nukeela, beste modu batez ezagutuko ez nukeen musika edo ikusiko nituzkeela gustura, beste modu batez ezagutuko ez nituzkeen filmak.

Softwarearen neutraltasunaren afera sakona da. Egia esan behar badizuet egunak ditut. Batzuetan uste dut teknologia, bere horretan, neutrala dela, eta berarekin egiten dugun erabilerak teknologia hori neutrala izango den, edo neutrala izango ez den, definitzen duela. Beste egun batzuetan, ordea, teknologia sortzeko moduak eta munduan nagusi den sistema ekonomikoak teknologia neutrala ez izatera bideratzen dutela uste dut. Oinarrian. Oinarritik.

Hau da hau.

Edonola ere, gaur Fedibertsoaren inguruan berba egitera etorri natzaizue. Fedibertso ingelesetik mailegatutako hitz bat da. Bi hitzen arte nahasketa. Hitz honek nahasten dituen hitzak federazioa eta unibertsoa dira. Hortaz, fedibertsoa unibertso federatua dela esan genezake. Laburbilduz, Fedibertsoa hainbat sare sozialen zerbitzariek osatzen duten ekosistema izendatzen du. Fedibertsoa gaur egun sortze bidean dagoen kontzeptua da. Eta zorionez, software librea izanik eta indargune nagusia komunitatea bera izanik, sortze prozesu horretan parte-hartzeko aukera zabaltzen zaigu.

Nik, gaurko honetan, eztabaida bat elikatuz parte hartu nahiko nuke.

Joan den asteburuan eztabaida sutsu bat eman zen Fedibertsoan. Gab proiektuak adierazpen askatasunaren izenean, eskuin muturreko adierazpenak zabaltzeko askatasuna aldarrikatzen zuen (ederra paradoxa). Beraien aburuz, adierazpen askatasunaren izenean (antza), eskuin muturreko astakirten talde batek babestutako ergelkeriak esateko eskubide osoa zuten. Adierazpen askatasunaren izenean holokaustoa ez zela existitu esan liteke. Antza. Baina ez. Adierazpen askatasunaren izenean ezin liteke horrelakorik esan.

Zer gertatu zen? Ba besteak beste, eduki misogino, homofobo, faxista eta orotar eskuin muturreko ideiak zabaltzeko bozgorailu bilakatu zela.

Gauzak horrela, Tuskyk (Mastodon sare sozialak erabiltzeko baliagarria den Android eta iOS aplikazioetako batek), aldebakarrekoa ematen zuen erabaki bat hartu zuen. Bere aplikazioan domeinu izen hori blokeatuko zuen eta horrela beraien app-a erabiliz ez zioten eskuin muturreko lotsabako horiei “literatura faxista” zabaltzeko aukerarik eskainiko.

Hori egin eta gero, Tusky aplikazioaren garatzailea(k) (ez dakit zenbat diren), beraien burua(k) antifatzat deklaratzen zituzten eta honelako zerbait adierazten zuten:

…

Ez saiatu gurekin adierazpen askatasunaren diskurtsoaren inguruan eztabaidatzen. Hau da gure adierazpena, #Antifa ikuspuntua baliatuz. Eta egiten jarraituko dugu.

…

Tusky

(Nik neuk itzuli dut, agian ez da itzulpenik egokiena, hemen daukazue originalera lotura).

Hau irakurri nuenean, egia esan, ez nuen asko hausnartu behar izan. Erabaki egokia zela uste nuen. Faxismoa gelditzeko bere alea eskaintzen zuen modu berean, ez zituelako software librearen askatasunak urratzen. Asteburuan zehar egon den mezu txaparrada eta gero, berdin pentsatzen jarraitzen dut. Tuskyk hartutako erabakia txalotu egiten dut. Are gehiago, erabaki horren alde egoteko bi argumentu ditut.

Lehena, eta garrantzitsuena: faxismoarekiko onargarria den tolerantzia maila bakarra 0 dela. Faxismoarekin, faxismoaz, ez da eztabaidatzen.

Bigarrena, eta blog bidalketa hau idaztearen zergatia: Fedibertsoko mezu desberdinak irakurtzen badituzue, aurkituko duzue nor Tuskyko garatzailea(k) GPL lizentziaren askatasunak urratu izanaz akusatu duen.

Hara! Irakurri ezazue berriz GPLa mesedez.

Zuetako batzuk dakizuen moduan, software librearen aldeko aktibista naiz. Nire ustez, software librea kodea baino askoz gehiago da, bizitza ulertzeko modu bat izan daiteke. Baina ez bizitza bere ikuspuntu erromantikotik. Baizik eta ikuspuntu politikotik.

Software libreak lau askatasun bermatzen ditu. Ez dizuet ezer berririk kontatuko. Lau askatasun horiek, software librearen ekosistema guztia sustengatzen dute. Helburua edozein dela ere exekutatu ahal izatea; aztertu eta aldatu ahal izatea; kopiatu ahal izatea; hobetu, eta hobekuntza horiek publiko egin ahal izatea. Hauexek dira, hain zuzen ere, software librearen lau askatasunak. Eta Tuskyk Gab sare soziala blokeatu izanak ez du askatasun hauetako bat bera ere urratzen.

Bat ere ez.

Adierazpen askatasunaren bandera astintzen duen Gab zerbitzariaren erabiltzaileek, Tuskyk GPL-a urratu izanaz akusatu dute. Baita beste instantzi batzuetako erabiltzaileek ere. Eta bolbora bezala zabaldu da ideia hori Fedibertsoan zehar. “Agian software librea ez da zuentzako”, esaten zion batek baino gehiagok Tuskyri.

Baina, esan bezala, momentuz ez dut akusazio hori sustengatzen duen argudio bat bera ere aurkitu. Agian beraien helburua ez delako software librearen inguruko eztabaida bat sustatzea, baizik eta fakenews itxuradun xantai bitartez Tuskyren kontrako gerra hastea. Agian fedibertsoaren kontrakoa. Zorionez bataila galdu dute. Beraien kodea idaztera kondenatuak izan dira.

Software librea antifaxista izango delako, edo ez delako izango.

Hortaz, gaurko honetan, softwarea ezin da neutrala izan. Neutraltasuna, kasu honetan, neutraltasunaren kontra doalako.