Leihotik ihesi
root@apen:/# echo "blog hau Ez da teknologia albistegi bat"

WhatsApp, Facebook, Instagram, TikTok, Mastodon, eposta-helbide pertsonala eta laneko eposta-helbidea, Telegram, Egunean behin, HBO, Netflix, Riot.im, Signal, Spotify, Adopta un tío, Tiny Tiny RSS… libre zein pribatibo, luze jo nezake.

Ez, goiko paragrafoan zerrendatu ditudan aplikazioak ez dira modan dauden azken aplikazio berritzaileenak. Ez dira, ezta ere, denok probatu beharko zenuketen aplikazio zerrenda. Eta, batez ere, ez dira aro digitalean gure telefono mugikorrean instalatu behar ditugun ezinbesteko aplikazioak.

Gure telefono mugikorra egunez egun jakinarazpenez blaitzen dituzten aplikazio madarikatuetako batzuk besterik ez dira.

Atzo iritzi artikulu hau irakurri nuen. Bertan, azkenaldian, zenbait nerabeek hartzen ari diren kontzientzia digitalaren berri ematen zaigu. Zenbait adibidez hornituz. Ez da inondik inora gai hau jorratzen duen artikulu bakarra, ez eta azkena ere. Baina artikuluan irakurritako esaldi honek: “Aquesta sobirania dels sentits i les emocions la viuen com la conquesta més rebel.” aho bete hortz utzi ninduen autobusean irakurri nuenean. Tristea benetan errebeldia-maila parametro horietan neurtzeko beharra sentitzea.

Gerora -ordu gutxiren buruan-, esaldi horren funtsarekin bat egiten dudala ondorioztatu nuen.

Izan ere, egunerokotasun berez nahiko hiperazeleratuan, jakinarazpenak isiltzea (ez erakustea) sistemarekiko garaipen txiki bat da. Desadostasun bat erakustea. Neurtzea. Hortaz, bai, nerabe hauek errebelde digitalak dira. Are gehiago, erabaki hori zein bizi-fasetan hartu duten kontuan hartzen badugu. Izan ere, nahiz eta denok garen partaide-sentitzearen eta onespen-beharraren lagun -ezetz esaterik duenak bere gizarte loturak berrikusi beharko lituzke-, are gehiago gara gure nerabezaroan.

Pentsatu al duzu zenbat aldiz desblokeatu duzun mugikorra goizean, ordua begiratzeko asmoz, eta burua gauez altxatu, gosea jasanezina zelako? Bada, garrantzitsua da konektatutako pantailetatik ateratzen jakitea. Ez dut esan nahi alde batera utzi behar ditugunik, baina noizean behin telefonoa, ordenagailua, tableta -eta burmuina bera ere- itzaltzen jakitea ezinbestekoa deritzot. Are gehiago Mariaren esaldi hau irakurritakoan sentitu nuen enpatia-sentsazio bera baduzu: “Dues-centes. Cada hora”. Eta ez, ez da nire bizitza soziala aztoratua denik, baizik eta pitokerietarako balio duten jakinarazpen uholdea dugula egunero gure telefono mugikorrean. Mariaren esaldiari gehituko nioke, akaso, 200 jakinarazpen horietatik 199 atzorako erantzun behar ditugula.

Eta erantzuten ez baditugu, geureak egin duela.

En fin, agian denok berrikusi beharko genituzke gure gizarte loturak, batik bat, makina lotura bihurtu ez daitezen.

Gomendio bakarra gaurkoan: Makinatik ateratzea. Noizean behin bada ere.

Bizitzako xehetasun txikiekin kontuz ibiltzea praktika ona izan ohi da. Ezusteko arriskua nabarmen murrizten baitu. Horixe dio behintzat esaera ezagunak. Egia da sorpresa batzuk atseginak direla, baina, era berean, egia da ustekabeen xehetasunei kasu egiten ez badiegu itsutzeko arriskua dugula.

ProtonVPN software libreko ereduetara pasatu dela irakurri nuen atzo. Berehala ohartu nintzen albiste horrek xehetasunak behar zituela -xehetasunak antzemateko nahiko baldarra banaiz ere-.

2013an jaio zen Telegram. Orduz geroztik software librea den beste txat bezero bat daukagu, baina Telegram-en zerbitzarietan exekutatzen den softwarea ikusi ez dugu ikusi. Telegram askatu zutenean, zerbitzari aldea kudeatzen duen softwarea ere askatuko zutela agindu ziguten. Baina ez dute egin. Idazten duen honen ustetan ez dute inoiz egingo. Hala da, eta hala onartu beharko dugu.

Telegram kaleratu zuten garaietan garagardo asko edan nituen nire adiskide eta eragile sozial desberdinetako, era berean lagun diren, taldekideekin. Ez dut hizketaldi bakoitza gogoratzen, baina ziur nago Telegramez hitz egiteaz gain, beste gai askori buruz ere hitz egin genuela. Elkarrizketa horietan guztietan, Telegram instalatu eta nola erabili azaldu nion pertsona bati. Zerbitzariaren iturburu-kodea, zazpi urte geroago askatu gabe jarraitu behar zuenik ez genuen ikusi. Ez genuen garaiz antzematen jakin izan. Zerbitzariaren iturburu-kodean zer exekutatzen den aztertu ahal izatea da txat baten pribatutasun maila duina nahi dugun guztion ezinbesteko zera hori. Hortaz, zazpi urte geroago, ezin esan dezaket Telegram software librean oinarritzen den zerbitzu garden eta pribatua denik. Gauza oso erraz batengatik: ezin dugu jakin, gure mezuekin, zerbitzarian zer gertatzen den.

Gaur, duela zazpi urte aurkitu genuen egoera berdintsuaren aurrean gaude. Aldea da orain bere izena ez dela Telegram, ProntonVPN baizik. Aldea da, zazpi urte hauetan, gutxi bada ere, zerbait ikasi dugula. Errealitate bera: enpresa batek bere aplikazio bezeroen iturburu-kodea askatu du, baina ez dakigu -ezin dugu jakin-, ProtonVPN-k bere zerbitzarian exekutatzen duen hori zer den. Ez dakigu segurua den. Ez dakigu esaten diguten zera hori egiten duen.

Nire iritzi apalean -eta iritzi hau, irakurtzen ari zaren artikulu guztia bezala, iraganeko esperientzietan baino ez dut oinarritzen-, software librearen, burujabetza teknologikoaren eta pribatutasunaren aldeko ekintzaileok garbi utzi behar ditugun bi gauza daude. Bakarrik bada ere, zazpi urte barru berriz ez etortzeko hona, kontzientzia garbi ez dugula esatera.

Lehena: erabat nahasi ginen Telegram software librean oinarritutako txat-zerbitzua zelakoan berau gomendatzean. Ez dut Telegramekin gertatutakoa berriz gertatzea onartuko. Ez behintzat nire ahotik. Bigarrena: ProtonVPN ez da software libreko proiektua. Gaur egun, inork ezin esan dezake ProtonVPN-ren zerbitzua segurua, gardena edo pribatua denik.

Nire iritzi xumeari hel eginez, bi aukera daude gaur egun ProtonVPN software librea eta segurua dela esateko. Lehena da orain dela zazpi urte beste batzuk egon ginen bezain oker egotea; kasu horietan, barkatzen zaie. Bigarrena, Telegram-ekin gertatutakoak ikusi ostean, ProtonVPN gomendatzeko interesa, aktibisten pribatutasuna bermatzea baino, oso bestelakoa izatea.

Eta egia guztia argitze aldera -gardentasunaren mesedetan-, ni neu ere oker egon ninteke iritzi honekin. Erreza ez bada ere, izan dezagun nork berea.

31 puntu jokoan: hordago.

Erabat ahaztuta neukan gauza bat gogoratu nuen aurrekoan sarri irakurtzen dudan blog bateko albisteetako bat irakurri nuenean: Europar Batasunean teknologia enpresa handien praktika monopolistekin amaitzeko asmoz, erabiltzaileak lehenespenez ezarri nahi duen bilaketa-motorea aukeratzeko modua izan behar duela. Iazko martxoan jakinarazi zitzaion Google-i.

Bada, urtebete beranduago eman dio erantzuna AEBtako enpresak. Bederatzi izango dira, defektuz, Europar Batasunean bizitzea dagokigunoi aukeran emango zaizkigun bilatzaileak. Euren artean ezagunenak, DuckDuckGo (DuckDuckGo Inc.), Yandex Search (Yandex Co.) edo Bing (Microsoft Co.).

Baina zer adierazten du zehazki erabaki honek? Alde batetik, Android gailuen defektuzko bilatzailea, erabiltzaileak hala nahi balu, hemendik aurrera ez duela zertan Google-en bilaketa-motorea izan. Bi leku nagusietan izango du eragina erabaki honek, Android gailuen hasiera pantailan aurkezten zaigun bilaketa kutxan eta Chrome nabigatzailean egiten ditugun bilaketetan.

Bestetik -bi gauza adierazten dituela aipatu dizuet-, erabaki honek ez duela, abokatua ez den honen ustetan, monopolioekin bukatzen. Baizik eta enepolioa sortzen.

Hamaikatxo dira Interneten aukeratu genitzakeen bilaketa-motoreak. Nik adibidez, Google erabili ordez DuckDuckGO erabili ohi dut. Bada, horrenbeste badira, nolatan erabaki du Google-k bakarrik bederatzi aukera eskaintzea? Oso erraz azalduko dut. Enpresa teknokapitalistetan guztia erabakitzen den modu berean: diru-truke. Izan ere, zerrenda horretan parte-hartu ahal izateko, enpresa bat egon behar du bilaketa-motorearen atzean. Baina horrekin ez da nahikoa. Iazko abuztuan jakin genuen bezala, norberaren Android gailuan zerrenda horretako bilaketa-motore bat defektuz jartzea erabakitzen duen gailu bakoitzagatik, Google-i ordaindu beharko dio bilatzailearen jabeak. Google-i ohikoa zaion puja modalitatean. Ordaintzeko aukerarik ez duen horrek -sarri bezala-, zerrendaz kanpo dago. Ez da existitzen.

Egia da albiste honek aurrerapauso bat izan daitekeela Google-k gugan duen eragin mugagabeari nolabaiteko hesia ezartzeko -behintzat maila batean-. Baina ez da inondik inora, nahikoa. Norberak erabaki beharko luke religiosoki ordaindutako gailuan zein den, defektuz, erabili nahi duen bilaketa-motorea eta ez zerrenda baten aukeren artean.

Edonola ere, zoritxarrez, Europar Batasuneko monopolioaren kontrako arau honek, beste hamaikatxo bezala, ez digu bide horretan gehiegi lagunduko. Batik bat, blog bidalketa honetan aipatutakoaz gain, ez duelako Google-ek Android-ekin duen monopolioan eragin txikiena ere izango.

Baina tira, honaino irakurri baduzu -positiboan bukatzearren-, zure Android gailuak martxo inguruan zein bilaketa-motore aukeratu nahi duzun galdetzen dizunean, egiozu mesede bat zure pribatutasunari eta aukeratu ezazu DuckDuckGO.

Behintzat, hasierako pausu hori eman dezazun.

Gogoan dut nola FOSDEM-era joan nintzen azken urtean Bruselako kale guztiak stencil formatuan eginiko pintaketaz beteta aurkitu nituen. Pintaketa horien helburua argia zen, inguru horretan – normalean pintaketaren goiko aldean – segurtasun kamera bat begira zeneukala adieraztea. Kamera horien begiradaz libratzeko balio ez bazuten ere – berandu ikusten zenituelako -, oso interesgarria deritzot, hamar metrotik hamar metrora, kamera horiek guztiek gure zaintza egiten ari zirela jakitea.

2020an burutuko dira Japonian joko olinpikoak. Bertako gobernuaren arabera segurtasuna bermatuko duten milaka kamera jarriko dituzte. Kamera hauen teknologiak algoritmo matematikoak erabiliko ditu bertaratzen diren pertsona guztien zaintza egiteko. Segurtasuna, eta oro har zaintza, negozio itzela da. Are gehiago 11S-a eta gero.

Hatz markak detektatzeko gai diren algoritmoak etengabe erabiltzen hasiak gara. Behin baino gehiagotan egun berean. Jada ia guztiok daramagu honelako gailu bat gure telefonoan. Are gehiago erabiltzen da teknologia hau Espainiar estatuan langile guztien ordu kontrola legez eraman behar denetik. Hatz marka irakurtzen duten fitxagailuak izan baitira enpresa txikiek – eta ez hain txikiek – legea betetzeko aurkitu duten teknologiarik merkeena. Jakin nahiko nuke sistema horiek RGPD legea betetzen duten.

Irudikatzen duzue zer gertatuko litzateke horrelako zerbitzuak eskaintzen dituzten enpresa baten – edo batzuen – datu baseak konprometituko balira? Funtsean, zaku bete datu biometriko pribatu egongo liratekeela eskuragarri.

Hatz marka horiek ezabatzeko dugun gaitasun ezari erreparatu.

Datu biometrikoak identifikatzeko erabiltzen diren sistemak akatsak dituzte. Adibidez, pertsona beltzak identifikatzeko orduan arazoak dituzten softwareen existentzia ezagutzen dugu – agian zuri batek programatuko zituelako -. Baita positibo faltsu kopuru handia ere. Asko laburbilduz, sei dira derrepente bururatzen zaizkidan arazo nagusiak: I) Datu biometrikoak bakarrak, iraunkorrak eta ezeztaezinak dira, II) publikoak dira, eta erraz lor daitezke, III) erraz erreplika daitezke, IV) identifikatu nahi ez den pertsona bat identifika dezakete, V) pertsona bat identifika dezakete bere ezagutzarik gabe eta, bukatzeko, larriena VI) nire aburuz, biometriaren arazo nagusia da datu horiek lapurtzen badituzte, betiko lapurtuko dituztela.

Datu biometrikoen ezagutza burutzeko softwareak 60. hamarkadan garatzen hasi ziren. Hain daude garatuta, non, guk jakin gabe, gure aurpegiaren aztarna digitala ateratzeko ere gai izango lirateke. Hala nahi balute drone batekin, app batekin, kalitate handidun argazki batekin… esango nuke ez gaudela teknikoki prest sistema hauek ezartzeko.

Baina, are garrantzitsuago, berriz ere, ez gaude politikoki prest sistema hauek ezartzeko.

Azken urteotan teknologiak izan dituen aurrerakaden artean, mugikortasuna bilatzen duten sistema eragile gehienetan ahots-morroiak ezarri izanak aipu berezia merezi duela uste dut. Ahots-morroiak, gailuekin – gehienetan gailu mugikorrekin – ahots bidez komunikatzeko aukera eskaintzen diguten adimen artifizialdun softwareak dira. Teknologia enpresa handienek nor berea garatu izan du azken urteotan. Pribatiboak, noski. Baliteke ezagunena Appleen Siri izatea, baina, Googleek Assistant dauka, Microsoftek Cortana, Amazonek Alexa… etab.

Ahots-morroi hauekin gauza desberdinak egiteko aukera dago, adibidez, alarma bat ezarri, musika jartzeko eskatu, domotizatuta dauden etxeetako argiak pizteko eskatu… Ahots-morroi guzti hauen helburua, gizakioi oso natural suertatzen zaigun komunikazioa erreminta erabiliz – ahotsa -, morroiak egin beharreko ekintzak azkar komunikatzeko aukera eskaintzea da.

Behintzat, hori saltzen digute.

Gailu hauek beraien abantailak izango dituzte, ez dut hori ezeztatu behar. Nahiz eta, nik neuk ez diet, momentuz, behar izanik justifikatzen. Edonola ere, honelako bozgorailu adimendun bat etxean sartu nahi duten horiei, zera esango nieke, ahots-morroi hauek dituzten pribatutasun arazoak kontutan hartzeko.

Izan ere, azken hilabeteotan, trepeta hauek sortzen dituzten pribatutasun arazo larrien berri izan dugu.

Apirilean, Amazoneko langileek Alexarekin berba egiten duten bezeroen elkarrizketak entzuteko aukera daukatela jakin genuen. Are gehiago, El País egunkariaren arabera, egunero zelatatze lan hori burutzen dituzten lan profilak daude Amazoneko langileen artean. Googlek berak ere onartu behar izan zuen, Googleeko langileek – eta beste hirugarrengo azpi-kontrata batzuk -, Google Assistantekin mantentzen diren elkarrizketa zatiak entzuteko aukera daukatela. Eta entzuten dituztela. Appleek, berdin, Sirirekin mantentzen diren elkarrizketak zelatatzen ditu, eta hori egiteko langileak ditu Espainian. Bukatzeko, Windows Mobille sistema eragileak besteekin lehia egiteko izan duen gaitasun eza dela eta, Cortana ahots-morroia W10 sistema eragilean zentratu dute. Baina helburu berberarekin.

Ez naiz gehiago tematuko.

Azken finean, logelan, sukaldean edo egongelan sartuko duzuena ez da itxura modernodun bozgorailua, egiten dizkiozuen galderak erantzun ahal izateko, etengabe piztuta egon behar duen kalitate handidun mikrofonoa baizik.