Bizitza da laburra, eta artea luze, zioen Senekak.
Osasungintza eta hizkuntzaren alorrean 2012an hasi nintzen, ia 40 urterekin, Osabide, eguneroko jardueran darabilgun euskarri informatikoa, euskaraz eskatu nuenean. Gauza guztiek bezala, badu bere zergatia.
Plaza 2010ean eskuratu nuen, eta nire kontura hasi nintzen testuak euskaratzen (diagnostikoak, ohar klinikoak…). Nire asmoa euskaraz lan egitea zen, hau da, euskara teknikoan trebatzea eta pazienteen gaineko oharrak euskaraz idaztea. 2010ko abenduan izan zen hori, Aramaion.
Eskalatzailea izan naiz beti. 2011ko otsailean kontsulta amaitu eta Gantzagara joan nintzen, Atxan bide berri bat zabaltzera. 20 metro edo faltako ziren bidea amaitzeko, baina harri puska bat erori zitzaigun gainera eta buruan kolpea hartu nuen. Hainbat metroko erori baten ondoren hormaren aurka jo nuen berriro, eskumako eskuturra eta garezurra apurtuz. Bi orkatilen bihurkada, lepoko bihurkada, makadurak, besoa txikituta eta buruko odol jario subaraknoideoa. Han egon nintzen 5 orduz, ez dakit nola bizirik. Logurea eta hotza, ez dut beste ezer gogoratzen.
Ospitalera ailegatzerakoan ia aita nintzen itaundu zidan erizainak, eta baietz erantzutean euren izenak galdetu zizkidan. Negar batean hasi nintzen, ez bainituen gogoratzen. Bikotea ospitalera etorri zenean galdetu nion lehenengo gauza izan zen. Eta gauza bakarra eskatu nion, nire azken borondatea: semeei euskaraz hitz egin mesedez. Euskaldunak izan daitezen.
Handik urtebetera, lanean berriro ere, eta beti bezala aplikazio informatikoa gazteleraz, lan hizkuntza gaztelera, proba osagarrien txostenak gazteleraz. Gurasoen belaunaldiak ikastolak egin zituen. Eta orain, aita naizela, dena gazteleraz, baita semeen arreta pediatrikoa ere. Heriotzari beldurrik ez, egindakoaz damurik ez, baina egin gabe zegoenaz konturatu nintzen: osasun arreta euskaldundu gabe zegoen.
Baina osasungoa oso konplexua da, ezin da goizetik gauera euskaldundu. Are gutxiago hizkuntza eta kalitatea, edo arreta bera, guztiz banatuta daudelako ustea muineraino sartuta daukagunean. Harrezkero, guztiz argi daukat: osasun langileok badaukagu gure ekarpena egiteko aukera. Ikuspegi akademiko eta profesionalarekin, gure talaiatik, hizkuntza eta osasuna uztartzea. Beldurrak eta mito ustelak uxatzea, behin betiko. Asmoz eta jakitez.
Hona hemen askoz hobeto idazten zuen Stephen Elliot Goulden hitzak:
“Objektibotasuna funtzionamendu aldetik definitu beharko bagenu, datu-prozesaketa zuzena dela esango genuke, ez lehentasun falta. Are gehiago, nork bere lehentasun saihestezinak ulertu eta ezagutu behar ditu, beregan duten eragina nabaritzeko; orduan bakarrik prozesatu ahal izango baitu zuzen datuak eta argudioak! Ez legoke norberaren berezko objekibotasunean sinestea baino oilarkeria okerragorik, eta ez legoke hori baino bide aproposagorik memeloak agerian gelditzeko.”
Gure lehentasun saihestezina ulertu behar dugu: osasun arreta euskaraz jaso, edonon, edonoiz, ahoz zein idatziz, maila guztietan. Eta aldi berean euskaraz lan egin, historia klinikoa euskaraz landu. Funtsean, osasun sistema euskaldundu. Ez baita Euskal Herri euskaldunik egongo osasungintza euskalduntzen ez bada.
Ez da lehentasun makala. Guztiz etikoa da, pazienteen eta gizartearen alde egiten baitu. Ez da aldarrikapen hutsa; erantzukizun soziala baizik. Gould berriro: “Lehentasunak ezagutu behar ditugu mugatzeko gure lanean duten eragina, baina ez gara bide okerretik joaten lehentasun horiek erabiltzen baditugu erabakitzeko zer gaitzen aritu nahi dugun lanean. Bizitza laburra da, eta ikerketa posibleak, mugagabeak. Aukera handiagoa dugu zerbait garrantzitsua erdiesteko oso gustuko ditugun jakin-minei jarraitzen badiegu eta esanahi pertsonal handiagoa duten alorretan lan egiten badugu.”
Premien kontua da, eta hemen badaukagu zer egin, jorratu gabeko esparrua lantzeko beharra. Eman eta zabal dezagun, dezaten. Euskararen egoeraz kezkatuta badaude, normalizazioan aurera egin nahi badute, hemen daukate medikuntzako ikasleek, hala nola irakasleek, euren ekarpena egiteko aukera. Gradu amaierako lanak, ikerketak, doktorego tesiak… osasun arreta eta hizkuntza uztartuz. Esan gabe doa zuzendarien ardura dela ( Osakidetzan, Osasunbidean, EHUn ) horrelako ekimenak sustatzea. Gure corpus propioa landu, gure eremura egokituriko ebidentzia sortuz. Oinarri akademiko eta profesional sendoak ezarri, horrela medikuntza euskalduntzeko.
Bizitza da laburra, artea luze. Euskara eta osasungintza, bizitzaz eta arteaz gozatzeko aukera.
BIZITZA DA LABURRA, ARTEA LUZE
Atalak: Sailkatu gabea
Bizitza da laburra, eta artea luze, zioen Senekak.
Osasungintza eta hizkuntzaren alorrean 2012an hasi nintzen, ia 40 urterekin, Osabide, eguneroko jardueran darabilgun euskarri informatikoa, euskaraz eskatu nuenean. Gauza guztiek bezala, badu bere zergatia.
Plaza 2010ean eskuratu nuen, eta nire kontura hasi nintzen testuak euskaratzen (diagnostikoak, ohar klinikoak…). Nire asmoa euskaraz lan egitea zen, hau da, euskara teknikoan trebatzea eta pazienteen gaineko oharrak euskaraz idaztea. 2010ko abenduan izan zen hori, Aramaion.
Eskalatzailea izan naiz beti. 2011ko otsailean kontsulta amaitu eta Gantzagara joan nintzen, Atxan bide berri bat zabaltzera. 20 metro edo faltako ziren bidea amaitzeko, baina harri puska bat erori zitzaigun gainera eta buruan kolpea hartu nuen. Hainbat metroko erori baten ondoren hormaren aurka jo nuen berriro, eskumako eskuturra eta garezurra apurtuz. Bi orkatilen bihurkada, lepoko bihurkada, makadurak, besoa txikituta eta buruko odol jario subaraknoideoa. Han egon nintzen 5 orduz, ez dakit nola bizirik. Logurea eta hotza, ez dut beste ezer gogoratzen.
Ospitalera ailegatzerakoan ia aita nintzen itaundu zidan erizainak, eta baietz erantzutean euren izenak galdetu zizkidan. Negar batean hasi nintzen, ez bainituen gogoratzen. Bikotea ospitalera etorri zenean galdetu nion lehenengo gauza izan zen. Eta gauza bakarra eskatu nion, nire azken borondatea: semeei euskaraz hitz egin mesedez. Euskaldunak izan daitezen.
Handik urtebetera, lanean berriro ere, eta beti bezala aplikazio informatikoa gazteleraz, lan hizkuntza gaztelera, proba osagarrien txostenak gazteleraz. Gurasoen belaunaldiak ikastolak egin zituen. Eta orain, aita naizela, dena gazteleraz, baita semeen arreta pediatrikoa ere. Heriotzari beldurrik ez, egindakoaz damurik ez, baina egin gabe zegoenaz konturatu nintzen: osasun arreta euskaldundu gabe zegoen.
Baina osasungoa oso konplexua da, ezin da goizetik gauera euskaldundu. Are gutxiago hizkuntza eta kalitatea, edo arreta bera, guztiz banatuta daudelako ustea muineraino sartuta daukagunean. Harrezkero, guztiz argi daukat: osasun langileok badaukagu gure ekarpena egiteko aukera. Ikuspegi akademiko eta profesionalarekin, gure talaiatik, hizkuntza eta osasuna uztartzea. Beldurrak eta mito ustelak uxatzea, behin betiko. Asmoz eta jakitez.
Hona hemen askoz hobeto idazten zuen Stephen Elliot Goulden hitzak:
“Objektibotasuna funtzionamendu aldetik definitu beharko bagenu, datu-prozesaketa zuzena dela esango genuke, ez lehentasun falta. Are gehiago, nork bere lehentasun saihestezinak ulertu eta ezagutu behar ditu, beregan duten eragina nabaritzeko; orduan bakarrik prozesatu ahal izango baitu zuzen datuak eta argudioak! Ez legoke norberaren berezko objekibotasunean sinestea baino oilarkeria okerragorik, eta ez legoke hori baino bide aproposagorik memeloak agerian gelditzeko.”
Gure lehentasun saihestezina ulertu behar dugu: osasun arreta euskaraz jaso, edonon, edonoiz, ahoz zein idatziz, maila guztietan. Eta aldi berean euskaraz lan egin, historia klinikoa euskaraz landu. Funtsean, osasun sistema euskaldundu. Ez baita Euskal Herri euskaldunik egongo osasungintza euskalduntzen ez bada.
Ez da lehentasun makala. Guztiz etikoa da, pazienteen eta gizartearen alde egiten baitu. Ez da aldarrikapen hutsa; erantzukizun soziala baizik. Gould berriro: “Lehentasunak ezagutu behar ditugu mugatzeko gure lanean duten eragina, baina ez gara bide okerretik joaten lehentasun horiek erabiltzen baditugu erabakitzeko zer gaitzen aritu nahi dugun lanean. Bizitza laburra da, eta ikerketa posibleak, mugagabeak. Aukera handiagoa dugu zerbait garrantzitsua erdiesteko oso gustuko ditugun jakin-minei jarraitzen badiegu eta esanahi pertsonal handiagoa duten alorretan lan egiten badugu.”
Premien kontua da, eta hemen badaukagu zer egin, jorratu gabeko esparrua lantzeko beharra. Eman eta zabal dezagun, dezaten. Euskararen egoeraz kezkatuta badaude, normalizazioan aurera egin nahi badute, hemen daukate medikuntzako ikasleek, hala nola irakasleek, euren ekarpena egiteko aukera. Gradu amaierako lanak, ikerketak, doktorego tesiak… osasun arreta eta hizkuntza uztartuz. Esan gabe doa zuzendarien ardura dela ( Osakidetzan, Osasunbidean, EHUn ) horrelako ekimenak sustatzea. Gure corpus propioa landu, gure eremura egokituriko ebidentzia sortuz. Oinarri akademiko eta profesional sendoak ezarri, horrela medikuntza euskalduntzeko.
Bizitza da laburra, artea luze. Euskara eta osasungintza, bizitzaz eta arteaz gozatzeko aukera.