“Kartzelako urteak nire biografiaren parte dira”

  • Zubi bat eraiki zuen Frankfurtetik Urnietara
Petra Elser
Petra ElserDani Blanco

Frankfurt zubiz beteriko hiria da. Jaioterriari ikasi zenion zubigile lana?


Bai, betidanik izan dut egunen batean kanpora joateko, zubiaren beste aldean bizitzeko ideia hori. Agian, Frankfurt atzerriko eragin handia duen hiria delako. Atzerritar asko bizi dira bertan, aireportu handia du... Zubiaren alde ezaguna estuegi geratuko zitzaidan, eta behar nituen beste inpultso batzuk.

Zure identitateaz galdetzen badizut? Nola osatzen da?


Nomada sentitzen naiz, baina, momentuz, nomada horren kokalekua edo egonlekua hemen aurkitu dut, Euskal Herrian. Baina, aldi berean, bizi izan naizen leku guztietatik onena hartzen saiatu naizela uste dut: Madrildik martxa, Frantziatik komunikazioarekiko interesa, Euskal Herritik doinu goxoak eta Alemaniatik sakontasuna. Geltoki hauetan zehar joan da garatzen nire identitatea. Bizi izan naizen leku guztietan sentitu izan naiz gustura, eta beti saiatu izan naiz haietatik zerbait hartzen. Euskal Herrian oraindik eraikitzeke dauden gauzak ikusten ditut, ez dago dena erabat egina, eta uste dut hori gustuko dudala.


Zertan dira desberdinak euskal identitatea eta identitate alemaniarra? Zure barruan nola uztartzen dira biak?


Hemen alaitasun eta bizipoz handiagoa dago, eta gauzak azkarrago egiten dira, azkarrago bizi da jendea komunitatean. Ez da hain bakartia. Baina gero badira antzeko gauzak, lanari dagokionez, adibidez, pentsaera oso antzekoa da. Dena den, Euskal Herria ere gero eta europarragoa da. Nik orain dela 20 urte ezagutu nuen Euskal Herria, eta orduan jendea gehiago irteten zen kalera, ez zen hain garrantzitsua kontsumoa, jabetzaren ideia ez zegoen hain sustraituta... Gaur egun ongizatea jabetzen bidez bilatzen da. Ni euskalduna naiz, baina era berean, kanpoko ikuspegia ere badut. Nolabait beti jarraitzen duzu zure jaioterrikoa izaten, begi horiek dauzkazu, eta batzuetan pentsatzen dut “ze arraroak diren hemen”, edo “zergatik ezin dute hori beste era batera egin?”, eta bai, batzuetan kanpoko begirada hori gailentzen zait.


Jende gutxi da aberriari barrutik eta kanpotik begiratzeko gai. Zer erakusten du ikuspegi horrek?


Nik, gaur egun, euskal herria aberritzat daukat. Baina uste dut on egiten didala kanpoko betaurrekoak izateak ere, gainera, aukera ematen dit gustatzen zaizkidan gauzetan hemengoa sentitzeko eta gustatzen ez zaizkidanetan esateko “hau ez da nirea”.


Noizkoa da Euskal Herriarekiko duzun lotura emozionala?


80ko hamarkadatik dator, lehenengo aldiz hona etorri nintzenetik. Hasieran, musikaren bidez hurbildu nintzen, rock radical vascoren garaian. Alemaniako rock musika talde batekin etorri nintzen, garai hartan itzultzaile gisa aritzen bainintzen gaztelaniaren eta alemanaren artean. Hemengo festatan eta gaztetxetan jo zuten, eta Alemaniako mobida azaldu genuen guk. Alemanian oraindik okupa garaia zen, antinuklearren garaia... Halako mugimendu asko ziren, eta gure ideia hemen gure herriko mugimenduen berri ematea zen eta, era berean, hemengoa ezagutzea. Lehenengo aldi hartan Kortatu, Cicatriz, Zarama, La polla records, Belladona, Itoiz... entzun genituen.


Musikaz gain, zer aurkitu zenuen hemen 80ko hamarkadan?


Herri mugimendu handia, eta adin guztietako jendez osatua. Aitona-amonak ikusi genituen manifa batean. Halakorik ez zen Alemanian! Langileak, baserritarrak, burgesak... Klase guztietako jendea, emakumeak, gizonak... Denak nahastuta ikusten genituen, eta proiektu baten inguruan bilduta. Era guztietako jendea proiektu ezkertiar baten inguruan bilduta, eta hori oso interesgarria iruditu zitzaidan. Hemen tradizioa eta modernitatea naturalki uztartzen zirela ematen zuen. Batetik, herri kultura presente zegoen: bertsolaritza, trikitixa, musika tradizionala, euskal dantzak, baserriko jantziak... Baina, aldi berean, punkyak eta mobida apurtzaile oso modernoak ere baziren... Eta jende desberdin guzti hori helburu berdin baten inguruan biltzen zen. Sinestezina. Hemengo politikagintza Alemaniakoa baino askoz ere praktikoagoa iruditu zitzaidan.


Praktikoagoa, zergatik?


Hemen ez zegoen hainbeste debaterik ildorik egokiena zein zen eztabaidatzeko, gizartearen beharrei erantzutera bideratzen zen politika, arlo desberdinetan: langileen eskubideetan, ekologian, feminismoan, gaztedian... Herri proiektuek, gizarte proiektuek indarra zuten. Gaur egun nahikoa desagertuta ikusten dut praktikotasun hori, nahiko zentratuta euskal gatazkaren inguruko dialektikan, hitzen inguruko tira-biran, eta gatazka horri irtenbide bat emateko ezintasunean. Gainerako gizarte arloetatik nahiko desagertuta ikusten dut herri mugimendua eta praktikotasuna. Estankatuta ikusten dut hemengo politika.

Non galdu da praktikotasun hura? Zergatik?


Nire ustez, azken proposamen praktikoa Lizarra-Garaziko akordioa izan zen. Gizarte eragile desberdinak bildu ziren, eta garai bateko zabaltasuna islatu zuten: hainbat alderdi, sindikatuak, erakundeak... Eta gauza askoren inguruko eztabaida ireki zen: lurraldetasuna, iparraldearekiko lotura, Euskal Herria bere osotasunean ikustea, kultura, osasuna, gizartearen egituraketa, gizarte antolamendua... Lehen aipatu dudan mugimendu guztia Lizarra-Garazin islatuta ikusi nuen: 80ko hamarkada oso politizatutik sorturiko ideiek eta esperientziek Lizarra-Garazin hartuko zuten forma, bertan gauzatuko ziren. Baina hori ez zen gertatu, eta hortik aurrera “gatazkaren konponbidea” delakoan zentratu da politika, baina azken baten hitzen inguruko borroka teorikoan harrapatuta gaude. Inertzia arriskutsuan kateatuta.


Orain zaila iruditzen zaizu halako beste abagune bat sortzea?


Bai, zoritxarrez. Baina beti saiatu behar da, ez da helbururik galdu behar eta ez da etsi behar. Baina, egoera dagoen moduan, garai hartan baino askoz zailagoa da.

Politika herrigintzan kokatzen duzu zuk. Azken aldian Euskal Herrian herrigintzak indarra galdu duela esango zenuke?


Bai. Uste dut jendeak indibidualki hartu duela erretiroa. Hartutako zenbait erabakirekin ados ez dauden asko beren bizitza pertsonaletan zentratu dira eta, hori zilegi da, baina ez dut uste jendeak hori nahi zuenik. Beste zerbait nahi zuten, beste herri edo gizarte eraikuntza mota bat nahi zuten, eta bakarkako erretiroa hartzea aukera txar guztietan onena iruditu zitzaien: etxean geratzea eta norbere gauzez arduratzea.


Non dago orain lehen herrigintzan jartzen zen indar hura? Zertan xahutzen da?


Parte bat indibidualitate horretan, eta egia da jendeak energia asko erabiltzen duela kulturan, herriko jaiak antolatzen eta halakoetan, baina energia asko norbanakoen bizitza pertsonalaren “garapenean” xahutzen da: lanpostu hobea lortu nahian, oporrak antolatzen edo jabetzak ugaritu nahian... Eta, bitartean, politikariak indar neurketan harrapatuta.

Indar neurketak zer emaitza izan ditzake?


Indar neurketa zerbait militarra da, eta bi aurkari ari dira elkarren kontra. Horrek sufrimendu handia ekartzen du, eta ez du eraikuntzarako balio. Indar neurketa hutsean geratzeak ez du emaitza positiborik ematen, ez baita ezer sortzen. Alderantziz, zerbait puskatzen da, gastatzen da eta indarrak erretzen ditu.


“Hemen sufrimendurako gaitasun handia dago” irakurri dizut Euskal Herriaz. Zergatik diozu hori?


Hainbat eta hainbat urtetan egoera latz hau agoantatzeak hori erakusten du. Jendeen bizitzan eta gizarte mailan ikusten dut askok ez dutela zerbait aldatu behar dutenik pentsatzen, baizik agoantatu egin behar dutela. Hemen asko entzuten da “guk agoantatuko dugu”, eta agoantatzen da, baina igual momentu batean ezingo da gehiago agoantatu, eta gainera hori ez da produktiboa. Uste dut sufritzeko gaitasun hori historiarik datorrela, eta kultura katolikoaren eragina dela. Euskal Herrian sufrimendua eta sakrifizioa oraindik balore positibotzat hartzen dira, baita mugimendu politikoetan ere. Presoen gaia nola tratatzen den ikusi besterik ez dago.


Eta horrek nora garamatza?


Agian sufrimendu hori infinitura arte luzatzera, edo indar guztiak erretzera. Jende askok esaten du “guk agoantatuko dugu behar den denbora guztian”. Baina zein emaitzarekin? Zer ekarriko du sufrimendu horrek guztiak? Euskaldunok zoriontasunari balio handiagoa ematen ikasi behar genukeela uste dut, eta zorionaz ari naizenean ez naiz dibertsio hutsaz ari, benetako zorionaz ari naiz. Zorionaren bila abiatu behar genuke bizitzako helburu gisa. Eta ez indibidualki bakarrik. Ze zorionaren bila joatea askotan bide indibidualarekin lotzen da: maitemintzen garenean, edo sekulako lanpostua lortzen dugunean edo zuk desio dituzun seme-alabak dauzkazunean... baina uste dut hori gizarte mailan ere landu behar dela. Zorion kolektiboaren bila joan behar genuke horrenbeste sufritu gabe.


Kartzelak gero eta beteago daude. Nola kudeatu sufrimendu hori?


Ba, pentsatuz nola buelta eman egoerari, eta horretarako beharrezkoa da orain arteko bidetik irtetea, ateak eta leihoak ireki behar ditugu apur bat bada ere. Bai kalean gaudenok eta bai barruan daudenek ahoa eta burua ireki behar genituzke pixka bat, ideia berriak atera daitezen, zerbait bizia sor dadin. Ezin dugu betirako “errepresioa zein txarra den” errepikatzen jarraitu.

Indar neurketaren ordez herri eraikuntza, beraz. Zeintzuk lirateke eman beharreko urratsak?


Euskaldun sentitzen garenok gizarte proiektu baten inguruan bildu behar dugu. Bakoitza dagoen lekutik, bakoitza bere arloan, eraikuntzara jo behar dugu. Ezin dugu konponbidearen edo ez dakit noren itunaren edo negoziazioaren zain egon. Dagoen momentutik eta lekutik abiatu behar litzateke bakoitza. Eztabaida praktikoa egin behar da. Hitz egin eta botoa eman, baina aldi berean errealitatean eragiten saiatu. Konfrontazio militarra amaitu egin behar da, ETAk aspaldi utzi behar zituen armak, eta ezker abertzaleak mugimendu erabat zibila bihurtu behar du. Alderdiak eta erakundeak berriro legalak izateko baldintzak bilatu behar dira, euskal arazo guzti hori gizarte zibilera pasatzeko.

Dena den, gizarteak urrats berriak emateko, nolabaiteko herri eraikuntza posible izateko, iraganeko zauriez hitz egin behar da. Adiskidetzea hitz ponpoxoegia da, kutsu moralegia dauka. Baina alde bakoitzaren sufrimendua onartu behar da, ahoskatu egin behar da, alde bakoitzak dolua eta memoria egin ahal izateko eskubidea izan behar du. Horrela bakarrik lortuko dugu beste gauza batzuetara igarotzea, gai berriak jorratzea. Beharrezkoa da gizarte proiektu bat, zer nolako gizartea nahi dugun pentsatu behar dugu, baina ez gara zerotik abiatzen, hemen badira ideiak eta esperientziak herrigintzan. Hortik abiatuta gizarte parte hartzaile edo debate parte hartzailean abiatu behar genuke, eta ideiak errealitate praktiko bihurtu.

Batzuek diote gizarte parte-hartzailea dela gurea.


Arlo batzuetan bai, baina esan dugu euskal gizartea europartzen ari dela, eta argi dago eredu horretan askoz zailagoa dela parte-hartzea lortzea. Baina jendeak zerbaitetan benetan parte hartzeko aukera duenean, bere iritzia eta lana benetan kontuan hartzen direnean izugarrizko satisfazioa lortzen du, ederra baita norbere ideiak gauzatzea. Baina hori ezin dugu herriko festetan bakarrik egin, gizarteko beste arloetan ere egin behar dugu. Kontua da, beste arlo horiek (osasuna, hezkuntza, hirigintza...) oso okupatuta daudela, eta askotan herriari ez zaio hitzik ematen. Arlo horiek berreskuratu egin behar dira poliki-poliki, gero jendeak horietan parte hartzeko motibazioa izan dezan.

Orain arte ez duzu zure iragan politikoaz hitz egin nahi izan. Zergatik?


Ez nuen “preso ohi” markarekin bizi nahi. Kartzelatik irten eta hona etorri nintzenean ni izan nahi nuen, nire lana egin nahi nuen eta nintzen horretatik egin nahi nituen lagunak. Nintzen eta nengoen moduagatik egin nahi nituen harremanak. Ez nuen nire iraganak nire etorkizuna baldintzatzerik nahi ez lanean, ez lagunartean. Ez nuen jendeak “preso ohia naiz” entzun eta jarreraz aldatzerik nahi, onerako zein txarrerako. Aurreiritziak sortzen dira, eta sailkatu egiten zaituzte, eta nik ez nuen sailkatuta bizi nahi.

Eta zergatik hitz egin nahi duzu orain?


Alde batetik, dagoeneko jendeak naizenagatik ezagutzen nauelako, egin dudan lanagatik edo nire jokaerengatik, eta beste alde batetik, nire biografiaren parte delako, eta ez dudalako saihestu nahi. Ez dut beti horren inguruan itzulika ibili nahi, eta pentsatu dut nire biografiaren parte dela eta nire biografiaren osotasuna onartzea dela osasuntsuena. Normaltasunez integratu nahi dut nire bizi ibilbidean.


Nola laburtuko zenuke zure garapen politiko-pertsonala?


80ko hamarkada oso hamarkada politizatua izan zen, baita Alemanian ere, eta ia automatikoki interesatu zitzaidan politika. Ideia berrien bila, bizi molde berrien bila jo nuen politikara eta, alemaniarra izanda, nazien edo faxismoaren iragana aztertu nahian edo kontuan hartu nahian ere bai. Garai hartan, gainera, ekialdeko Europa, Europa sozialista existitzen zen oraindik, eta gizarte haiek ezagutzea interesatu zitzaidan: nola antolatzen ziren, nola bizi ziren... Gerora, beste herrialde batzuetako mugimenduak ezagutu nituen, tartean hemengoa. Garai hartan balio handia ematen zitzaion politika globalari.

Gaur egun, berriz, politika gehiago kokatzen dut inguru hurbilean, jende arteko harremanetan, gauza oso konkretuen gainean dauzkagun balioetan... Kanpotik barrurako bidea egin dut, baina barrua esaten dudanean ez naiz nire pertsonaz bakarrik ari. Nik oso gustuko dut herrigintza eta kultur proiektuetan edo gizarte mailako proiektuetan parte hartzea. Norbanakoaren eboluzioa ere zerbait politikoa da, baina horrek ez du esan nahi gure zilborrari begira bizi behar dugunik.

Askorentzat arraroa izango da “atzerritar” bat, alemaniar bat ETArekin loturiko kausa bategatik preso egon izana. Nola bizi izan zuten zure Alemaniako senideek?


Gaizki. Batzuek gaizki eta beste batzuek oso gaizki. Oso egoera zaila izan zen. Azaldu nien zer zen Euskal Herria eta, bikotekide nuenak, nire semearen aitak esplikatu zien, saiatu zen transmititzen zer den euskalduna izatea eta hemengo historia zer den... Uste dut zerbait ulertu zutela, baina horrek ez du esan nahi ezertan ados zeudenik. Gaur egun, naturaltasunez hitz egiten dugu gai honetaz. Urte batzuk pasa dira kartzelatik atera nintzenetik eta, gainera, senideak ere, errealitate hura bizi ahala, beren ohiko bizitzetan normaltasun handiagoz integratuz joan ziren. Ikusi zuten ez zela munduaren amaiera, eta ni lehengo pertsona bera nintzela. Kartzela, normalean, kriminalitate handiarekin lotzen dugu: droga trafikoarekin, pelikuletan ikusten diren kasuekin... eta hurbil tokatzen bazaizu ohartzen zara beste zerbait dela. Jendeak ezin du imajinatu, bizi egin behar da kartzela zer den jakiteko.

Eta zuk? Nola bizi izan zenituen espetxeko urteak?


Nik ere gaizki, batez ere semearengandik bananduta egon beharra, hori izan zen gogorrera niretzat. Hori alde batera utzita, moldatu nintzen: egoera zein zen banekien, eta saiatu nintzen denbora ahalik eta ondoen aprobetxatzen. Eguneroko bizitzan ez nuen hainbeste nabaritu. Gainera, bikotekidearen familiaren eta bion lagunen laguntza handia jaso genuen.

Kartzelaren aurretik, nolakoa zen zuen eguneroko bizitza?


Juan Luisek eta biok Parisen ezagutu genuen elkar, bizitzan batzuetan gertatzen diren kasualitatezko gurutzatze horietako batean. Edo konstelazioen eragina izango zen agian, urte berekoak eta ia egun berekoak baikara. Kuriosoa dirudien arren, gure elkarbizitzan Euskal Herria bera eta Euskal Herriko gaiak ez ziren oso presente izan. Frantzian bizi ginen, gustura, biontzako erdibidean. Gure erreferentziak frantsesak ziren. Liburu eta egunkari frantsesak irakurtzen genituen, eta Frantziako aktualitateko gaiak interesatzen zitzaizkigun. Frantzian gizarteko gaiak nola eztabaidatzen ziren gustatzen zitzaigun. Jendeak gai sozialak zituen mintzagai, familiako kontuez edo norbere arazoez haratago eta, eztabaidatzeko moduak ere bazuen bere xarma: ez zegoen Alemaniako sakontasun hiperseriorik, ezta Euskal Herrian bezala sakontasun guztia saihesteko ohiturarik ere. Gizarte posiblearen beste ikuspegi bat eman zigun horrek, bakoitzak ordura arte ezagutu zuenaren aldean desberdina.

Ez zenuten politikaz hitz egiten?


Gure iraganari edo gaztetasunari buruz hitz egin genuenean konturatu nintzen oso gauza desberdinak bizi izan genituela. Bera gizarte estuan, ilunean hazi zen, oraindik Francoren diktaduraren eta elizaren menpe. Francorena amaitu zenean ere konfrontazio gogorrak eta langabezia larria bizi izan zituen. Gazteek gurasoen etxean jarraitu behar izan zuten, eta kalean elkartzen ziren, denbora pasatzeko. Harritu egin nintzen txikitatik gurasoekin manifetara edo ikastolen aldeko ekitaldietara joaten zela kontatu zidanean.

Alemanian, gure politizazioa gurasoen bizitza eroso eta konformistaren kontrako errebeldia izan zen; balio materialetan oinarritutako gizartearen kontrakoa. Guk 18 urterekin alde egin genuen etxetik, ahal bezain laster. Garaiko Alemaniako gizartea modernoa zen, aberatsa, klaseko ertaineko gazteei urrezko etorkizuna eskaintzen ziena. Gu geu ginen, ordea, hori nahi ez genuenak. Gai horiei buruz hitz egin genuen, baina gure artean militantzia, politika, ETA edo Euskal Herriko gatazka ez ziren oso gai garrantzitsuak izan. Agian, bikotekidearen iheslari baldintzagatik bizitza normala egitea ezinezkoa zelako saiatu ginen ahalik eta normalen bizitzen eta eguneroko gauza txikiekin gozatzen. Guretzat ondorio larria izan zezaketen gaiak saihestu genituen.

Gaur egun, ze harreman duzue?


Gure harremana ez zen politikan oinarritu. Maitasun istorioa izan zen, eta familia sortzearena. Distantziak eta kartzelako baldintzak nolabait gainditu egin gaitu, baina hala ere harreman hurbila izaten jarraitzen dugu. Gaur egun gehiago hitz egiten dugu politikaz, eta askotan iritzi bera izaten dugu beharrezko diren aldaketei buruz. Baina batez ere, distantziak distantzia, semearentzat ahalik eta guraso onenak izaten saiatzen gara.

Interneten zure izena klikatu eta alemanezko Wikipedian “terrorista alemaniarra” zarela dio zure ama hizkuntzan. Zer sentitzen duzu halakoetan?


Ez du ni naizenarekin zerikusirik. Gogorra iruditzen zait norbaitek hori interneten zintzilikatu izana, eta lagunek esan izan didate “egin zerbait, aldatu ezazu”, baina nik ez dut horren beharrik sentitu. Norbaitek hori ipini nahi badu, aurrera, nik badakit hori ez naizela ni.


Euskaraz espetxean ikasi zenuen.


Bai, semea jaio zenean hasi nintzen nire kontura ikasten, Bakarka testu liburuarekin, eta kartzelan Bakarkako bost tomo ikasteko denbora eman zidan. Denbora ondo aprobetxatu nuela sentitu nuen.

Eta geroztik euskararen militante sutsua zara. Euskalduntze prozesu gozoa izan omen da zurea.


Bai, nik euskararekin ez dut hemengo jende askok daukan harreman traumatikoa. Alderantziz, hitz bakoitzak, esaldi bakoitzak mundu bat eman zidan, eta eman zidan gaitasuna gauza gehiago esateko, jendearekin gauza gehiagori buruz hitz egiteko, testuak ulertzeko... Hasieran ez nuen ezer ere ulertzen, gero bat batean hasi nintzen entenditzen... eta erabat ezezaguna zitzaidan zerbait hasi zen irekitzen, lehen niretzat existitzen ez zen mundu bat.

Etorkina zara, eta Euskal Herrian integratua. Agian pista batzuk eman ditzakezu etorkinen integrazioari eta euskalduntzeari buruz.


Gai horri oso garrantzitsua deritzot, eta gainera, identifikatuta sentitzen naiz. Gustatuko litzaidake kanpotik datozenei euskararekin daukadan harreman positibotik zerbait transmititzea. Oso kontzienteki egin beharreko lana da, integrazioa ez da automatikoki gertatzen, nahiz eta euskal gizartea nahiko irekia dela uste dudan. Baina ez da nahikoa “gu irekita gaude eta etor daitezela” esatea, bideak asmatu behar dira pertsona horiei eskua emateko, jende horri euskara eta euskal kultura benetan interesgarri gertatzeko.

Zertan oinarritzen da esku artean darabilzun proiektu berria?


Etorkinei euskal kultura, herri kultura eta literatura, bertsolaritza, kirola... eta batez ere euskara hurbiltzea da ideia. Euskal identitatera hurbiltzeko eta euskara ikasteko burua bakarrik erabili beharrean, gorputza eta beste zentzumenak erabiltzea. Emozioetatik ikastea. Dantza, euskal kantak edo bertsolaritza ikastea, eta euskara ikasten ez hastea liburuetatik edo gramatikatik... Ideia euskara zerbait egiten dugun bitartean, zerbait sentitzen dugun bitartean ikastea da. Proiektuaren beste ezaugarri bat herriko elkarteak –dantza taldeak, kirol taldeak, abesbatzak, bertso-eskolak...- integrazioaren eragile aktiboak izatea da. Proiektu honen bidez elkarteen artean sentsibilizazio prozesu bat abiarazi nahi dugu, eta elkarrekin aztertu etorkinei ateak kontzienteki nola ireki.


Etorkinei buruz ari gara, baina etorkin guztiak berdinak al dira?


Ez, etorkin guztiak desberdinak dira, jakina. Bakoitzak iragan eta mami desberdina dauka eta behar desberdinak, interes desberdinak, egoera pertsonal desberdinak... Baina badira puntu komunak bi identitate hauek batzeko balio dutenak. Etorkin guztiek dute identitate bat, eta identitate horretatik hurbildu behar dira hemengo beste identitate batera. Prozesu horretan gauza asko ez ditugu ulertzen, zirkulu guztietan ez gara naturaltasunez integratzen... Prozesu horretan zer gertatzen zaigun, zer sentitzen dugun, mugak nola gainditu daitezkeen... horri buruz gogoeta egiteko taldeak ikaragarrizko laguntza ematen du. Puntu komunak ditugulako denok: zer sentitzen dugun zirkulu batean arrotz sentitzean, edo jendea guri buruz hitz egiten ari dela iruditzen zaigunean baina ez dugunean ulertzen zergatik... horiek badira etorkin guztiak biltzen dituzten puntuak, eta hortik abiatuta saia daiteke transmititzen. Hemen aspalditik bizi diren etorkinek beren esperientziak transmititu diezazkiekete etorri berriei.


Zuk zergatik diozu Euskal Herriko erdaldunen artean arrotz sentitzen zarela?


Arraroa egiten zait jendea hemen euskararik gabe bizi ahal izatea. Gainera, hemen, erdaraz ala euskaraz bizi, bi mundu bereizten dira, eta nire erreferentziak euskaldunen munduan daudenez, arrotz sentitzen naiz Euskal Herriko erdaldunen artean, ez dut non nagoen jakiten: ez ditugu egunkari berdinak irakurtzen, ez ditugu telebista saio berdinak ikusten, ez ditugu liburu berdinak irakurtzen, ez gara ekitaldi berdinetara joatean...


Zein da euskal literaturak ematen duen Euskal Herriaren irudia, imaginarioa? Bat dator errealitatearekin?


Euskal Herria ez da errealitate bat, errealitateak dira, hainbat. Eta nik uste dut baietz, badira nobela urbanoak, baserri mundukoak, nobela beltzak, emakumeei buruz hitz egiten duten nobelak... eta bakoitzak errealitatearen zati bat islatzen du eta irudi osoa osatzen laguntzen du. Errealitatea islatzen ez duen bakarra da euskal literaturan pertsonaia guztiek euskaraz hitz egiten dutela, eta hori errealitatean ez da hala, baina horrekin ere amets egin dezakegu.

Euskal literaturako obra bat baino gehiago itzuli dituzu alemanera. Zer dauka euskal literaturak atzerriko irakurleei eskaintzeko?


Euskal Herria herri txikia da, da euskal hiztun kopurua ikusita sormen handia dagoela esango nuke, proportzioan sortzaile asko dituen herria dela, eta kalitate oneko sorkuntza egiten dela, gainera. Euskal literaturak hemengo errealitatea islatzen du, eta Euskal Herria munduan dago, eta munduko zati horren berri hemengo idazleek baino ez dezakete eman. Euskal literaturak baino ez dezake hemengo errealitateari buruz barnetik idatzi, eta hori ekarpen handia da, eta gainera herri berezia da, arlo batzuetan erreferentzia bereziak dituena: hizkuntza bera, euskararen iruditeria, historikoki bizirik mantendu izana eta nola berpiztu den orain urte gutxi, nortasunaren aldeko borroka, indar handia... Uste dut hori dena islatzeko ez dagoela zuzenean horri buruz idatzi beharrik, euskaraz idazten duen idazle bakoitzak unibertso horren zatiak islatzen ditu euskal literaturan, nahi gabe ere.

Zubiak proiektuak euskal literaturaren eta literatura alemanaren arteko zubiak eraiki nahi zituen. Zer gertatu da proiektu harekin?


Gure asmoa bost urtetan urtero bi liburu itzultzea zen, baina oraingoz hiru urte egin ditugu eta proiektua eten egin da. Esperientzia ona zen, baina literaturaren merkatua oso zaila da, eta halako proiektuei normalean argitaletxe txikiek egiten diete aurre, militantziatik egiten dituzte apustuak. Halako puntu baten modu etengabean iraun dezan beharrezkoa da oinarri ekonomiko sendoa, eta horrek ezin du argitaletxe txiki baten gain egon, beste eragile batzuek ere eman behar dute ditu eta egin behar dute lana, bestela ezinezkoa da.

Gaur egun zertan ari zara lanean?


Administrazio bulego batean, enpresa batean. Baina nik neure burua euskararen aldeko lanean ikusten dut, eta asko gustatuko litzaidake etorkinentzako proiektu hori aurrera eramatea, oso garrantzitsua iruditzen zaidalako, eta nire azken bost urteetako esperientzia transmititu nahi nuke. Euskararekin, literaturarekin eta kulturarekin lotuta egindako lanean bildutako esperientziak asko izan dira eta oso aberatsak, eta gustatuko litzaidake lanaren bidez esperientzia hauetatik zerbait transmititu ahal izatea.
Nortasun agiria
Petra Elser 1963ko maiatzaren 26an jaio zen Frankfurten. Idazkari ikasketak egin zituen, eta gazte garaian Alemaniako 80ko hamarkadako ezker mugimenduetan ibili zen. 28 urterekin Madrila joan zen gaztelania ikastera, eta hiru urtez bizi izan zen bertan. Ondoren ezagutu zuen bere semearen aita, Juan Luis Agirre euskalduna, eta Frantziako hegoaldean bizi izan zen harekin. 1996an atxilotu zituzten, 18 hilabeteko semearekin batera: ETAko militantea izatea leporatuta Juan Luis, eta laguntzaile izatea leporatuta, Petra. Sei urte eman zituen espetxean eta, tartean, urtebete kalean. Askatasun urte horretan Parisen bizi zen eta idazkaria zen nazioarteko enpresa batean. Lanpostuan atxilotu zuten, eta Madrila estraditatu. Espetxean beste bi urte egin ondoren libre utzi zuten, akusazioa bertan behera geratuta. Kartzelan ikasi zuen euskara. Geroztik, Euskal Herrian bizi da, semearekin. Gaur egun, itzultzailea da eta eragile lanak egiten ditu hainbat kultur eta literatur proiektutan. Zubigilea da Alemaniaren eta Euskal Herriaren artean, eta literaturari eta itzulpengintzari loturiko hainbat ekitaldi antolatu izan ditu Zubiak eta EuskAlema ekimenen bidez. Besteak beste, Joseba Sarrionandiaren Lagun izoztua, Edorta Jimenezen Kilkerren hotsak eta Aingeru Epaltzaren Rock´n roll liburuak itzuli ditu alemanera.
OFF THE RECORD - Aufbruchstimmung
Gauzak aldatzeko giroa. Horixe esan nahi du alemanez. Horixe aurkitu zuen Petrak Euskal Herrian 80ko hamarkadan. Eta ziur dio gauzak aldatzeko giro honen bila abiatu behar dugula euskaldunok. Aufbruchstimmung-erantza. Egitea esatea baino errazagoa izango ahal da!

Azkenak
Elikagaiak jasotzeko “diru-txartelak”, familia zaurgarrienentzat Nafarroan

Europako Funts Sozialen ataletik Elikagaien Bankuetara bideratzen zuten urtero dirua eurek bidera zezaten janaria behar gehien duten herritarren artean. Aldaketa iritsi da kudeaketara orain: adin txikikoak dituzten familiei diru-txartelak emanen dizkiete produktuak erosteko. 130... [+]


2024-10-15 | Sustatu
Jabetze Eskola Gasteizen, feminismoaren adibideen ildotik, euskalgintzarako

Gasteizko Izaskun Arrue Kulturguneak (IAK) eta UEUk elkarlanean Euskaldunentzako Jabetze Eskola martxan jarriko dute, euskaldunok ahaldundu, eta ondorioz, jendartea eraldatzeko asmoz. Aurkezpen hitzaldia urriaren 30ean egingo du Garikoitz Goikoetxeak. "Hizkuntzaren... [+]


2024-10-15 | Julen Orbea | Zuzeu
Bizitza oroit dezagun

1944an, Stauffenberg-en agindupean, Hitler bonba batekin hiltzen saiatu ziren, soldadu eta herritar alemaniar batzuen artean prestatutako ekintza baten. Hurrengo hilabeteetan naziek 90 pertsona exekutatu zituzten ekintza haren ondorioz.


Urruña eta Segurako udalek ofizialdu egin dituzte herritarrek sortutako zubiak

Herritarrengandik sortu eta hiru hamarkadaz eraikitako harremanaren ondotik, Hego Lapurdi eta Goierriko bi herri hauen arteko senidetze edo birazkatze ofiziala egin dute igandean Urruñako plazan. 30 urteko mugarri, egun «historikotzat» jo dute Filipe Aramendi... [+]


Mecaner Herriarentzat
“Fabrikaren erosketa publikoa behar dugu”

Stellantis multinazionalak Mecaner lantokia itxi eta 148 behargin kalean utzi ditu Urdulizen (Bizkaia); horren aurrean, "Mecaner Herriarentzat" alternatiba ekosoziala sortu dute hainbat eragilek. LAB sindikatuko Iraide Juaristik eta Jauzi Ekosozialeko Aitor Gallastegik... [+]


Galizieraren egoera larriaz ohartarazi dute, azken datuak ikusita

Ezagutza eta erabilerak, biek, egin dute atzera Galiziako Estatistika Institutuak jakinarazitako azken datuetan. Galera handiagoa da adin tarte gazteenetan. 5 eta 14 urte artekoen herenak adierazi du galiziera gutxi edo batere ez dakiela.


2024-10-14 | Julene Flamarique
Udalatx mendiko gurutzea eraitsi eta... idazki misteriotsu bat utzi dute

Arrasateko Udalak sare sozialetan jakinarazi duenez larunbat goizaldean kendu zuten ezezagunek gurutzea. Bizkaia eta Gipuzkoa arteko mugan zegoen kokaturik, 1.120 metroko garaieran. 1971. urtean jarri zen eta 250 kiloko pisua eta 10 metroko luzera zituen. Oraingoz ez da gurutzea... [+]


Zer esan nahi dute ‘begiratu’, ‘ulertu’ eta ‘pertsona’ hitzek?

Ez da akaso harrotasun seinale nire aurrean dauden pertsonak pertsona izango ez balira bezala begiratzea? Bai, noski baietz. Baina nola espero dugu bestela besteak ulertzea? Ulertu, behatu, begiratu. Besteak ulertu nahi izateak, ez du jarrera harro hau eskatzen? Ni pertsona... [+]


Genozidioaren egunkariak

Urtebete igaro da, diotenez. Ez dut sekula ulertu mendebaldarrok daukagun ohitura harroputz hau: nahiz eta gatazkak ia mende bateko iraunaldia izan, datak nahierara moldatzen ditugu, garrantzia nolanahi oparituz. Azkeneko sasoia ezberdina izan al da beren lurraldean preso... [+]


2024-10-14 | Leire Ibar
Lekeitioko Euskal Zine Bilerak 47. edizioa du aste honetan

47 urte beteko ditu zine jaialdiak, eta urriaren 16tik 21era, solasaldi eta tailerren bidez euskal zinemagintzaren alor ugari landuko dituzte. “Beti berria den zinema” lelopean, aurtengo jaialdiak zine berria eta istorio berriak kontatu nahi dituzten gazteei keinu... [+]


2024-10-14 | Leire Ibar
Gasteizko euskalgintzak egun osoko egitaraua antolatuko du urriaren 19an

“Gasteiz euskararen hiria” ekimena ospatuko dute urtarrilaren 19an Arabako hiriburuan. Euskaraz egingo diren ekintza ezberdinek osatuko dute hamabi orduko egitaraua. "Euskara protagonista izatea" da ekimenaren helburua.


2024-10-14 | iametza
Educamadrid eta MAX: burujabetza teknologikoa Madrilgo hezkuntza sisteman

EducaMadrid software librean oinarritutako hezkuntza plataforma 2002an jarri zen martxan Madrilgo Erkidegoan eta egun milioi bat erabiltzaile inguru ditu. Bertako kide Daniel Estebanek plataformaren aurkezpen praktikoa egingo du urriaren 17an Donostiako San Telmo museoan egingo... [+]


2024-10-14 | ARGIA
40 estatuk “gogor gaitzetsi” dute Israelek NBE-n kasko urdinei eraso egin izana

Azken egunetan gutxienez Nazio Batuen Erakundeko bost kasko urdin zauritu ditu Israelgo armadak, UNIFIL Nazio Batuen Libanorako Indar Behin-Behinekoak duen egoitza nagusiaren kontrako erasoetan, Naqoura herrian. Netanyahuk esan du kasko urdinak “giza ezkutu” gisa... [+]


Eguneraketa berriak daude