EITBko Navarra Directo saioan dihardu Itziar Benedék. 27 urteko kazetariaren aburuz, euskal munduak berrikuntzaren alde egin behar du.

Komunikazioaren aldetik, nola baloratzen duzu Nafarroa Oinezek gizartean duen eragina? Kasuan kasuko ikastolaren proiektua, errealitatea eta beharrak gizarteratzen al dira behar bezainbeste?

Uste dut ez direla helburu horiek guztiz betetzen. Egia esan, kasuan kasuko ikastolaren euskararen egoera orokorra ezaguna da, ez baita gauza bera Nafarroa Oinez bat Beran, Erriberan edo Iruñean antolatzea. Baina festa hauetara joaten gara eta sarri ez dakigu benetan zein den ikastetxearen xedea, zein behar dituen, zein den bere egungo errealitatea, eta abar. Horretan hankamotz gabiltza. Alabaina, aurtengo Nafarroa Oinez dela-eta urte osoan zehar egin den kanpaina oso bestelakoa izan dela iruditzen zait. Egin diren ekitaldiak (brake dance eta hip-hop jaialdia, bideoklipa bera...) oso urbanoak izan dira eta horrek oso ongi islatzen du bai Iruñeko errealitatea, bai Jasorena ere.

Euskararen aldeko jaialdiek hedabideetan behar adina oihartzun dutela pentsatzen duzu?

Ospatzen diren egun horietan bertan hedabideen arreta bereganatzen dute, baina ez, ordea, gero. Oso jarraipen txikia egiten zaio eta gizarteak, oro har, ez du jakiten zein izan den eman duen laguntza ekonomiko horren fruitua. Beharbada, xedeak bai egiten direla publiko, baina ez emaitzak.

Jai hauetako egitarauetan ohikoak diren ekitaldiez gain zein beste gehituko zenuke? Eta zein kenduko edo murriztuko?

Aurtengo Nafarroa Oinezen ildoa ikusita, tradizioa eta modernotasuna uztartuko nituzke beste kulturetako ezaugarriak txertatuz; esaterako, taloen postu baten ondoan, kebaben beste bat jarriaz. Azken finean, egungo Euskal Herria oso anitza da eta honelako festek errealitate horren erakusleiho izan behar dute. Gainera, honek jende berria erakar lezake.

Zerbait kentzekotan, folklorismo kutsu handia kenduko nioke festari, ustez euskaldunak identifikatzen gaituen hori. Izan ere, gaur egungo euskaldunak hori eta askoz gehiago gara. Ezin da duela hamar urteko Nafarroa Oinez bat aurten egin, garaiak aldatzen direlako.

Nola ikusten duzu euskararen egoera Nafarroan?

Kalean gero eta gehiago entzuten da euskara eta gero eta guraso gehiagok egiten dute euren seme-alabak ikastoletara eramateko hautua. Gobernuari begiratzeari utzi eta Nafarroako euskaldunok gure bidea egin behar dugu. Honen ildotik, aipatu nahiko nuke euskara naturaltasunez erabili behar dela, Euskaltzainditik igortzen diren arau guztiak bete ez arren. Azken finean, euskara jakitea zer da, euskarazko gramatika arauak ezagutzea eta aplikatzea bakarrik? Euskara zuzen eta egoki erabili behar dela oso barneratua dugu, baina nire ustez bakoitzak bere modura erabili behar du, horrela bakarrik sentituko duelako bere eta suertatuko zaiolako erabilgarri, eta ez zerbait arrotza, edo eskolan hitz egin beharreko hizkuntza. Egun, kazetaritzan euskara jaso eta zuzena erabiltzen da, baina entzuleak, ikusleak, edo irakurleak gertu sentitu behar du euskaraz kontatzen zaion albiste hori eta horretarako, euren ohiko hizkuntzara gerturatu behar da kazetaria, baina kontuz, arrunkerian erori gabe! Beste hizkuntzek duten freskotasuna lortzeko euskarak tuneatzeko beharra du.

Gorka Gaztanbide, 31 urte. Desoreka eta Amama Luisa Brass Band taldeekin egin zen ezagun. Egun, Broken Brothers Brass Band taldean dihardu eta jazzeko goi zikloko ikasketak egiten ari da.

Nafarroa Oinezerako ekarpenik egin al duzu?

Jazzari eskainitako gune bat jartzea proposatu nuen eta ideia onartu zidaten. Beraz, egun osoan jazza entzuteko aukera izango da, baita flamenkoa ere, musika estilo hori jotzen duen talde batek parte hartuko baitu. Alde batetik, hainbat jazz musika talderekin parte hartuko dut, eta bestetik, antolaketa lanetan ariko naiz.

Jazza eta ikastolen aldeko jaiak uztartzea ez al da nahiko bitxia? Harridura sortuko duen ekimena izango da, dudarik gabe!

Bai, jende asko harrituko du, baina Nafarroa Oinezek eta, oro har, euskararen alde egiten diren beste jaiek ere horrelako ekarpenen beharra daukate. Azken finean, jai hauek gaurkotu egin behar dira eta Euskal Herrian egun jazzak bere tokia duenez, zergatik ez du eduki behar Nafarroa Oinezen ere? Hautsi egin nahi nituen euskaldunon betiko topikoak. Euskaldun guztiok ez dugu trikitixa, txalaparta, alboka edo dultzaina jotzen, esaterako. Ni horren isla naiz: euskalduna naiz eta jazza maite dut.

Nafarroa Oinezen bideoklipak zuk diozun ildo bera islatzen du: tradizioaren eta modernitatearen nahasketa. Aurtengo jaia orain artekoekin haustera al dator?

Nik ez nuke haustura hitza erabiliko, zabaltze baizik. Euskal munduak jende gehiago erakartzeko beharra du. Hori are eta garrantzitsuagoa da Iruñean; jende askok ez duelako euskara begi onekin ikusten eta hortaz, erakutsi behar diegu euskal mundua ez dela zurruna eta itxia, irekia baizik, eta edonor bere baitan hartzeko prest dagoela. Azken finean, iruindarrek mihia ateratzeko beharra daukagu, baina jendeari besoak zabalduz. Nafarroa Oinezek denen festa izan behar du, ez euskaldun batzuena, edo ideologia jakin bat dutenena soilik eta horretarako, hainbat aldaketa egitea ezinbestekoa iruditzen zait.

Yolanda Barcina, Uxue Barkos eta Miguel Sanz pertsonaia garrantzitsuak dira Nafarroako politikan eta euskarak foru erkidegoan bizi duen egoeran. Musika estilo batekin definitu itzazu.

Yolanda Barcinari Supermanen abestia doakio ondo; Uxue Barkosi jazz balada bat eta Miguel Sanzi Nafarroako jota.

Amaia Prat, 24 urteko iruindarra. Arkitektoa da eta ondarea berritzen egiten du lan. Jason 17 urte bitartera egon zen eta hortaz, gertutik ezagutu zuen 1999. urtean ikastetxeak Mendebalde auzora igarotzean izan zuen aldaketa. “Nire promoziokoek aldaketa hori ilusioz bizi izan genuen”, diosku.

Nola gogoratzen duzu Jason bizitako garai hura?

Asko oroitzen naiz, esaterako, jolastokian lagunekin ematen nuen denboraz eta irakasleekin genuen harreman estuaz. Oso ikastola txikia zenez, denek ezagutzen genuen elkar. Azken finean, familia txiki bat osatzen genuen.

Zein balore edo ezaugarri nabarmenduko zenuke bertatik?

Jason nenbilenean irakasleak oso gazteak ziren, 25-30 urte ingurukoak, eta hori antzeman egiten da lan egiteko moduan. Gogo handia jartzen zuten ikastolak aurrera egin zezan eta proiektua sendo zedin. Denen artetik bereziki Andoni Sagastibeltza leitzarra nabarmenduko nuke gauzak egiteko duen gogo handiagatik. Bera da Nafarroa Oinezeko prestaketen koordinatzailea.

Uste duzu garrantzitsua dela ikastolen aldeko jaiak egitea?

Bai, noski. Urtero-urtero horrelako ekimen bat eginez euskararen eta ikastolen munduan murgilduta dagoen jendea motibatzen da eta euren lanarekin jarraitzen laguntzen die. Halaber, honelako jaiei esker mundu honetan sartuta ez dagoen jendea ohartzen da gu hor gaudela, jende asko garela eta oso gauza politak antola ditzakegula. Gainera, festa irekia da eta hau oso garrantzitsua iruditzen zait. Izan ere, jende asko dago inolako harremanik ez duena euskal munduarekin eta, jai hauen bidez, euskal mundura gerturatzeko aukera dute. Edonola ere, oso desberdina da EAEko euskararen aldeko jaien errealitatea eta Nafarroa Oinezena. EAEren kasuan, oro har, inorentzat ez da euskal mundua arrotza, baina hemen bai. Beraz, aukera ona da Iruñeko jende erdalduna euskal mundura gerturatzeko eta berau ezagutzeko.

Irabazi ekonomikoez gain zein beste onura ekarriko dizkio Nafarroa Oinezek Jaso ikastolari?

Lehenik eta behin, azpimarratu nahiko nuke hemengo egoera zein den aintzat hartuz laguntza ekonomikoa oso garrantzitsua dela. Nafarroako ikastolek ez dute jasotzen EAEkoek jasotzen duten adina diru eta ezin dugu ahaztu ikastola bat aurrera ateratzeko dirua behar dela. Bestalde, Nafarroa Oinezek Jaso ikastola Iruñean ezagutarazten lagun dezake.