Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
larunbata 2024ko apirilaren 20an
Amasa auzoko uraren grazia
Amasan, eliza ondoko bidetik irten gara. Oinez egin badugu ere ibilbidea, bizikletaz egiteko moduko parajeetan mugituko gara. Gaurkoan behintzat, oinetan botak eta bizkarrean motxilak ditugula abiatu gara. Berehala aldaparik ez badago ere, laster egingo dugu gorantz. Lehenik, halere, labadero zaharraren aldamenetik pasatuko gara. Hasiera honetan, ezkerreko bideei helduko diegu, harana eskuinean utziaz. Artxipiaga-Loatzo kartelari ez diogu jaramonik egingo eta ahal bezain laster, errepidetik irteten den zementuzko pista bati helduko diogu, irteeratik 12 minutura. Baserri zuriaren ingurutik pasa eta mendi pistan sartu gara. Altuera hartu bezain pronto Ernio, Gazume eta Andatza mendiak ikusi ditugu, baita Andoain ere. Pista zabalean, bidegurutzean, eskuinera hartuko dugu. Bertan, Oindoko borda utzi dugu pinu tartean sartu orduko.
Ura eta denboraren lilura
Pinuak lagun, pista zabalean, mendiko bizikletaz ibiltzeko bide ezin egokiagoan, seinale hori-zuriei jarraitu diegu, nahiz eta geroago utzi egingo ditugun. Hurrengo bidegurutzeetan goiari helduko diogu. Handik gutxira, iturrira iritsi gara. Ezin dugu aurrera egin tragoxka bat jo gabe. Bertako uraren fama gogoratzeaz gain, uraren erabilera anitzak ekarri ditugu gogora, eskasia egon daitekeen garaiotan: Garai bateko baserritarren sinesmenik errotuenetakoa, etengabeko berritze ziklikoarena zen. Denboraren kontzeptua bera ere ziklikoa izanik, berriz etorriko denaren kontzientzian bizi ziren: Udaberria joan da, baina, etorriko da berriro. Honek egungo gizarte zientifikoaren denboraren kontzeptuarekin talka egin du. Lehen gertatutako guztia berriro gertatu daiteke: Naturaren legeen bidez, edo gizakiaren sinesmena medio, adibidez, erritoekin. Suarekin egindako erritoez gain, urarekin egindakoak dira ugarienak Euskal Herrian.
Loatzo mendiaren altzoan
Iturrian ur pixka bat edan eta pista ederrean, eroso, aurrera jarraitu dugu. Paraje hauetan A-15 autobidea ikusteko modua dugu, Leitzaran erditik barrena, Gipuzkoa eta Nafarroa elkartzen dituen autobidea. Oraingoan pinu itxiek bidea zedarritzen dute, paraje atsegina eginez, gurea. Belabietako langara iritsi gara ondoren. Pista utzi eta pinu soil batzuen tartetik gora joan gara. Mendi hegaletik barna ondoren, begiek ikuspegi zabalagoa hartu dute, berehala. Behiak ez pasatzeko tartetik aurrera egin dugu. Hamaiketakoa egin beharra azaldu da taldean, ez da harritzekoa mendian egonda, esfortzu handirik egin ez badugu ere. Askiturriko borda eta Ibingo langa igaro ondoren, Belabietako gaina utzi, eta bidean aurrera Akolodiko bordara iritsi gara. Puntu honetan bide zidorra utzi eta eskuinetik beherantz doan bidea hartu dugu. Baso tartean Artxipiagako langara iritsi gara. Langa igaro ondoren, Irurara ere joan daitekeenaz ohartu gara, baita Goiburutik Amasara ere. Guk, ordea, Loatzo mendira iristeko geratzen zaizkigun azken metroak egin ditugu.
Lasai arraio iritsi gara gaurko ibilbideko punturik garaienera. 636 metro dituen Loatzo mendiaren tontorrean gaudela adieraziko digu gurutze ederrak. Tontor zelaitsua da. Hemendik behera, gaurko ibilbidean ezagutu ez ditugun gainbeherak izango ditugu.
Lasai arraio iritsi gara gaurko ibilbideko punturik garaienera. 636 metro dituen Loatzo mendiaren tontorrean gaudela adieraziko digu gurutze ederrak. Tontor zelaitsua da. Hemendik behera, gaurko ibilbidean ezagutu ez ditugun gainbeherak izango ditugu.
Ura ona dela baina...
Ohartzerako Alustizan, nekazal turismorako prestatuta dagoen baserrian gaude. Eguraldiak lagun, sagardo botila eskatu diogu etxekoandreari. Egia esan, ez digu denbora gehiegirik iraun. Ura ona izango da, baina, baita gainerako edariak ere! Aurrera egin beharreko bidea asfalto gainean egingo dugu. Aranerreka gurutzatu arte malda behera eta handik aurrera eliza parera iritsi arte gora.
Amasa
Gaur egun Villabonako auzoa den Amasa izan zen Villabonaren sorgunea. Amasa 1385ean Tolosari uztartu zitzaion, baina autonomia administratiboa eta ekonomikoa gordez. 1480an Villabonak hiribildu titulua lortu zuen. Amasak, berriz, Tolosari lotua jarraitu zuen 1615ean hiribildu-titulua lortu zuen arte. 1619an Amasa eta Villabona elkartu egin ziren, hasieran alkatea urtero txandakatzea erabaki zuten. Ondoko argazkian, Amasako baserria.
Baratxuri, neska txiki indartsua
Aspaldi samar, Amasa inguruko zelaietan aita, ama eta alaba bizi ziren etxe batean. Alabatxoa hain zenez txikia, Baratxuri izena ezarri zioten. Oso neska argia eta indartsua zen; horregatik, amari etxeko lanetan eta aitari soroetakoetan laguntzen zien.
Behin batean, aitari sorora bazkaria eramateko esan zion amak. Bidea luzea zenez, astoa ukuilutik atera eta haren belarrian sartu zuen neskatxoa. Astoak bidea ezagutzen zuen, joan-etorria askotan baitzuen egina, eta berehala iritsi ziren aita lanean ari zen tokira. Aitak, alabatxoa ikusita pozik, neska eta janari-saskia hartu zituen. Biak jaten hasi ziren astoa larrean bazkatzen zen bitartean. Bazkalondoan aita lanera itzuli zen eta Baratxuri etxera, etxetik irten zen bezala, astoaren belarrian.
Basoa igarotzerakoan, lapurrak sumatu zituen, egun hartan bertan Andoaingo azokan ostutako gauzak banatzen. Baratxuri hurbildu eta beretzat ere zerbait nahi zuela adierazi zien. Hori entzutean, hiru lapurrak pixka bat beldurtu egin ziren, baina, inor ez zegoela ikustean, banaketan jarraitu zuten.
Bigarrengo aldiz Baratxuriren eskaria entzun zutenean, lapurrak altxa eta zati bat eskatzen zuenaren bila hasi ziren. Astoa besterik ez zuten ikusten, eta oihartzuna izango zela pentsaturik, lapurtutakoak banatzen jarraitu zuten berriro.
Baratxurik berriro ere bere zatia aldarrikatu zuenean, basoko espirituak zirelakoan, lapurrek hanka egin zuten, ahalik eta lasterren, lapurtutako guztia bertan utzita.
Baratxurik astoaren belarritik jaitsi eta, hango gauza guztiak astoaren gainean zamatu eta etxera eraman zituen. Hurrengo egunean gurasoekin batera merkatura joan, gertatutakoaren berri eman, eta lapurtutako gauzak zegokienei itzuli zizkien.
Behin batean, aitari sorora bazkaria eramateko esan zion amak. Bidea luzea zenez, astoa ukuilutik atera eta haren belarrian sartu zuen neskatxoa. Astoak bidea ezagutzen zuen, joan-etorria askotan baitzuen egina, eta berehala iritsi ziren aita lanean ari zen tokira. Aitak, alabatxoa ikusita pozik, neska eta janari-saskia hartu zituen. Biak jaten hasi ziren astoa larrean bazkatzen zen bitartean. Bazkalondoan aita lanera itzuli zen eta Baratxuri etxera, etxetik irten zen bezala, astoaren belarrian.
Basoa igarotzerakoan, lapurrak sumatu zituen, egun hartan bertan Andoaingo azokan ostutako gauzak banatzen. Baratxuri hurbildu eta beretzat ere zerbait nahi zuela adierazi zien. Hori entzutean, hiru lapurrak pixka bat beldurtu egin ziren, baina, inor ez zegoela ikustean, banaketan jarraitu zuten.
Bigarrengo aldiz Baratxuriren eskaria entzun zutenean, lapurrak altxa eta zati bat eskatzen zuenaren bila hasi ziren. Astoa besterik ez zuten ikusten, eta oihartzuna izango zela pentsaturik, lapurtutakoak banatzen jarraitu zuten berriro.
Baratxurik berriro ere bere zatia aldarrikatu zuenean, basoko espirituak zirelakoan, lapurrek hanka egin zuten, ahalik eta lasterren, lapurtutako guztia bertan utzita.
Baratxurik astoaren belarritik jaitsi eta, hango gauza guztiak astoaren gainean zamatu eta etxera eraman zituen. Hurrengo egunean gurasoekin batera merkatura joan, gertatutakoaren berri eman, eta lapurtutako gauzak zegokienei itzuli zizkien.
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Zigor Olabarria Oleaga
#2
#4
El Salto
|
Raquel Andrés Durà
#5
Ahoztar Zelaieta
Azkenak
2024-04-22
Garbiñe Larrea Iturralde
Intsusaren bigarrena
Joan urteko udaberrian idatzi nuen intsusari eskainitako aurreneko artikulua eta orduan iragarri nuen bezala, testu sorta baten aurrenekoa izan zen. Sendabelar honen emana eta jakintza agortzen ez den iturriaren parekoa dela nioen eta uste dut udaberriro artikulu bat idazteko... [+]
2024-04-22
Eneko Bachiller Otamendi
Arrain-zoparako, besterik ezean, itsasoko igela
Amonak sarritan aipatu zidan badela arrain bat, garai batean kostaldeko herrietako sukalde askotan ohikoa zena. Arrain-zopa egiteko bereziki ezaguna omen zen, oso zaporetsua baita labean erreta jateko ere. Beti platerean oroitzen dut, eta beraz, orain gutxira arte oharkabeko... [+]
2024-04-22
Jakoba Errekondo
Lurra elikatu, guk jan
Lurrari begira jartzea zaila da. Kosta egiten da. Landareekin lan egiten duenak maiz haiek bakarrik ikusten ditu. Etekina, uzta, ekoizpena, mozkina, errebenioa, emana, azken zurienean “porru-hazia” bezalako hitzak dira nagusi lur-langileen hizkuntzan.
2024-04-22
Garazi Zabaleta
Txaramela
Pasta ekologikoa, ortuko barazki eta espezieekin egina
Duela hamabi urte pasatxo ezagutu zuten elkar Izaskun Urbaneta Ocejok eta Ainara Baguer Gonzalezek, ingurumen hezkuntzako programa batean lanean ari zirela. Garaian, lurretik hurbilago egoteko gogoa zuten biek, teoriatik praktikara pasa eta proiektu bat martxan jartzekoa... [+]
2024-04-21
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
'Cristóbal Balenciaga' telesaila
"Nabaritu dadila euskaldun batzuok euskaldun baten istorioa kontatu dugula"
Cristóbal Balenciaga diseinatzailearen biografia kutsuko fikziozko telesaila egin du Moriarti hirukoteak, Disney+ plataformarentzat. Estreinakoa dute formatu horretan. Aitor Arregi eta Jon Garañorekin egin du hitzordua ARGIAk, Jose Mari Goenaga kanpoan baitzen,... [+]
Eguneraketa berriak daude