Gauza gutxi behar dituzulako gauza handiak egiteko: papera, tinta, eta irudimena, ez duzu besterik behar. Niretzat garrantzitsua da xumetasun hori gainera. Txikitasun horretan murgilduta nabil eta horretan sinesten dut. Zinema ere izugarri gustatzen zait, noski, baina industria handia da, diru asko behar duzu medio horretan jarduteko. Pobreen zinema da komikia, bere txikitasunean zinemak adina eskain dezakeena.
Hori «Napartheid» fanzinean, esaterako, oso garbi ikusi genuen. «Napartheid» fanzinea erreferentzia bat izan da herri honetako euskarazko komikigintzan. Irrigintza laborategi bikaina izan zen hura. Ondarroako «Luterl» taldearen lana ere azpimarratuko nuke, txikitasunean, handi. Hori ikasi behar dugu, txikiak izaten.
Arazoa da, gaur egungo testuinguru globalean, ez digutela txiki izaten ere uzten! Eta hain justu, txikiak errespetua eta begirunea behar du, biziraungo badu. Komikiaren eta marrazkigintza munduaren kasuan, esaterako, zoritxarrez oraindik aurreiritzi gehiegi dago: gai zabarrak edo umekeriak direla leporatzen zaio askotan mundu honi. Jakina, komikian ere badira halako gauzak, baina eta non ez daude? Jendeak zurekiko duen jarreran ere antzematen dira aurreiritzi horiek: komikigilea zarela esan beharrean, «ilustratzaile» zarela esaten baduzu, kontxo, jada prestigio gehiago-edo ematen dizute. Beste estatuetan nabarmena da tradizio askoz handiagoa dutela. Hemen, berriz, Ipurbeltzek 25 urte bete ditu eta apenas izan duen oihartzunik.

Lehenik eta behin generoak argitu behar genituzke, jendeak normalean ez baititu bereizten. Ez dira gauza bera karikatura, ilustrazioa, komikia, gaurkotasunezko bineta… zerikusia badute, baina ez dira gauza bera, literaturan poesia eta eleberria ezberdinak diren bezalaxe.
Genero bakoitzak bere lengoaiak eta bere arauak ditu. Baina arauak hain zuzen ere hausteko sortuak izan direnez, egia da, literaturan bezala irudigintzan ere generoen arteko mugak lausotzen ari direla: komikiak ilustrazioen tankera hartu du, ilustrazioak ere komikirantz jo du… Noski, nahasketak interesgarriak izan daitezke, baina beti ere zein eremutan zabiltzan jakinda.
Arauei dagokienean, ni ez naiz inor esateko zeintzuk diren jarraitu beharreko arau absolutuak, bakoitzak bere irizpide propioak ditu. Nire kasuan, batetik bestera saltoka nabil jolasean. Boladaka nabil: errotulagailua, luma-muturra, pintzela, ordenagailua… Orain, adibidez, lantokia kolorez zipriztinduta daukat, pintzela atzaparretatik kendu ezinik nabil. Jolastea eta esperimentatzea guztiz garrantzitsuak zaizkit, errutinatik ihes egitean datza kontua. Medio bakoitzak lengoaia desberdinak ditu, eta ahal den neurrian guztietaz baliatu behar gara. Etengabeko bilaketa grafiko batean murgilduta nabil, eta bilakaera ere etengabekoa da.

Une honetan ez nizuke esango hobea denik autodidakta izatea. Gauza bat teknika da, bestea etorria, eta biak behar dira. Bietan bakarra aukeratu behar balitz, etorria iruditzen zait garrantzitsuena. Grina hori behar duzu. Teknikan gehiegi itsutuz gero, sobera behartuta sortuko da irudia.
Bestetik, bertsolaritzan bezala, trebatzekotan beti ere plazak behar dira. Pazientzia handia aitortu behar zaio irakurleari, nire lana behin eta berriro ikusi duelako eta nire trebakuntza horren partaide izan delako. 1988an hasi nintzen, Argiako TXT gehigarrian "Bokarta ikertzaile aparta" marrazten, Andoni Tolosaren gidoiaz. Eta jabetzerako, 35 urte betetzera iristen zara eta horretan jarraitzen duzula ohartzen zara.

Marrazkigintza artisautza da, nik hala bizi dut. Eta artisautza den neurrian, batetik bide luze bat da, urte askotako langintza eta trebakuntza behar duen ofizioa, eta bestetik, gauza txiki bat da, pixkanaka aurrera egiten duena. Niri hala gustatzen zait, gauzak pixkanaka egitea, eta ez abiadura handian. Akaso datozen belaunaldikoek presa handiagoa daukate gauzak egiteko, nik hala antzematen dut behintzat. Nik uste presa ez dela ona. Komiki albumik oraindik ez dut atera, baina lasai, izango da aukera horretarako ere. Pixkanaka eman behar dira pausoak.
Alde horretatik oso pozik nago Donostiako «Irutxulo» aldizkariko lanarekin ere. «Irutxulo»k, txoro-txoro jada 400 ale kaleratuak ditu. 400. zenbakia dela eta, maiatza hasieran "Moko" eta "Karmele" pertsonaien binetekin bigarren bildumatxoa argitaratuko du, eta 5.000 liburuxka banatu harpidedun guztien artean. Halako lorpen txikiek betetzen naute.

Iturri desberdinetatik edan ohi dut: norberaren bizipenak, prentsa, pintura, zinema, literatura… guztia da balekoa sormenaren su txikia piztuta izateko. Beti ere pertsona gizartean dagoen neurrian edo herriari lotuta dagoen neurrian, eraginak jaso egiten dituzu eta gero zuk berriro herriari ematen dizkiozu.
Bestetik, klasikoak behar beharrezkoak dira, tarteka itzuli egiten zara horietara. Modaren morrontzak eragin handia du eta egia da modak kutsatzen gaituela, baina klasikoak hor daude. Nire erreferentziak, karikaturagileen artean, Thomas Rowlandson ingelesa (1756-1827), Honoré Daumier frantziarra (1808-1879), Wilhelm Busch alemaniarra (1832-1908), eta gurean ezinbestekoa zaidan John de Zabalo "Txiki" (1892-1948) izan dira, besteak beste.

Umorea oso gauza serioa ere bada. Maiz, umorearen atzean oinaze handi bat dago. Pertsonak bizirauteko ere erabiltzen du umorea. Gauzei aurre egiteko jarrera, tresna, bide bat da. Nire kasuan, esaterako, benetan sentitu nuen marrazteko beharra, Iraken aurkako ditxosozko inbasio hau hasi zen egunean. Marrazkiak egin eta egin jardun nuen, barrutik irteten zitzaizkidan emozio, amorru, ideia guztiak paperera bota behar nituen. Eta behar hori bera sentitu nuen Egunkaria itxi zuten egunean ere.
Bestetik, umorea kolore guztietakoa izan daiteke: u-morea, u-gorria, u-beltza, u-berdea… Galipotaren kasuan u-beltza irteten zaizu, derrigor!

Nik ez daukat jakiterik marrazkiak irakurlearengan sortuko duena. Marrazkiak bere bidea egiten du. Bide horretan erdia marrazkigileak edo delako sortzaile horrek egiten du, eta beste erdia irakurleak. Hori lege ukaezina da niretzat. Zuk marrazkia egin, eta gero irakurle batek soilik irribarre egingo du marrazkia irakurrita (marrazkiak irakurri egiten baitira), beste batek irakurri eta gainera ondoren pentsatzen hasiko da, eta beste batek ez dauka denborarik edo gogorik irakurtzeko. Sortu ditudan pertsonaien kasuan ere gauza bera gertatzen zait, pertsonaiek euren bidea egiten dutela, eta kontrolaezina zaidala euren bide hori, behin bizitza hartzen dutenean. Hain justu horretan datza bizipoza, grazia.
Bestetik, gero eta zailagoa da irudi hutsez irakurlea hunkitzea edo sikiera erakartzea. Halako betekada dauka irakurleak! Betekada informatiboa, irudien betekada… horrek dakar ez garela gauza behar bezala digeritzeko, hausnartzeko. Ni behintzat bizi dugun betekada, zarata, saturazio horrek asko kezkatzen nau. Hainbeste liburu ditugu, hainbeste disko, hainbeste zarata… Kaos horretan irakurleari ez dizkiozu gauzak inbutuarekin sartuko, uxatu egingo baituzu. Zuk marrazkia egiten duzu, baina irakurleak hurbiltzeko gogoa eduki behar du. Baina hori gertatzen zaio bai marrazkilariari, bai musikariari edo bai idazleari.
Ideia zein itsura aldetik dagoen homogeneizatzeak ere kezkatzen nau. Gero eta kultur produktu transgeniko gehiago dakusat merkatuan.

Azken uneko notiziaren aurrean jarrera bat publikoki hartu beharrak egoera deserosoa sor dezake, baina azken batean egunero hartzen dugu jarrera bat bizitzan, goizean jaikitzen garen unetik hasita. Bistan da hemen mikroklima oso berezia dagoela, eta horrek oztopatu edo baldintzatu egiten duela erabat umorea egiteko momentuan.
Zentsurari dagokionean, ni bizikleta zalea naiz, eta bizikletaz aritzen zarenean jabetzen zara kontuz ibili behar duzula autozentsurarekin, oso azkar joaten denez harrapatu egiten baitzaitu. Gu ere harrapatu gaitu, autoa etorri da eta «Egunkaria» itxi digu. Dena den, dianaren erdian egotearena ez da inolaz ere berria: 2000. urtean, esaterako, neronek «Aizu!» aldizkarian argitaratutako tira bat zela medio AEK eraso zuten.

Plaza ona da prentsa, zure lana ezagutarazteko eta zabaltzeko. Hasieran zaila egin zitzaidan egunero sortze hori, baina behin neurria hartu ondoren, gozatua ere handia izan zen. Sortzeko, tentsio puntu batek ez du kalterik egiten. Jakina, agortzeko arrisku handia dago.
Bestetik, gaurkotasunezko umorezko binetak badu irudi sobera eskematikoak egiteko arriskua. Alegia, prentsan lana egiteak sobera mugatu dezakeela egilea. Marrazkigintza eta grafismoa blokea eta oztopa dezake. Dena dela, muga horien barruan mugitzen jakitean datza gatza eta piperra, bat-bateko bertsolaritzan bezalaxe.
Puntu batetik aurrera, irakurleari bake pixka bat ematea ere garrantzitsua da niretzat. «Egunkaria»n sei urtez binetarekin eztenaldiak eman ondoren, etenaldia egitea erabaki nuen. Irakurleari bake pixka bat eman nahi nion, eta nire barrenei lasai eta soseguan begira jartzeko unea iritsi zitzaidan, baita beste ate batzuk jotzekoa ere: ilustrazioa, bat-bateko marrazkialdiak…

1999an hasi ginen, esperimentazioan hasi ere. Emanaldi puntual baterako prestatu genuen eta ia oharkabean egin dugu bidea, pixkanaka (orain arteko dena bezala!). Ireki dugun ate bat da. Ikastetxeetan, tabernatan, umeentzat, helduentzat egin ditugu emanaldiak, hain zuzen ere ez baitago ipuinentzat adinik. Ixabelen kontatzeko moduak, bere jarioak, txoratu egiten nau, eta ni bezala umeak eta helduak ere txoratuta uzten ditu. Euskal Herriko ipuin klasikoetan oinarritzen gara: Barandiaran, Azkue, Barbier… ahozko tradiziotik datozen ipuinak dira. Nik marrazkia jartzen diet, inprobisazioari ere tarte bat utziaz. Ikuskizun hau ere gauza txikia da, eta horregatik gustatzen zait. Xinpletasun horrek nik uste txoratzen duela ikuslea, denek horixe azpimarratzen digute. Magia da.
Bestetik, jendaurreko berotasun hori ere behar nuen, jendaurrean aritzeko gogoa ere sentitzen nuen, beti bakarrik jardutea triste xamarra baita! Etxezulotik edo bulegotik atera eta jendearekin egotea, toki berriak ezagutzea beharrezkoa da, bestela pertsona tontotu egiten da.

India eta Nepalek gutxienez hau adinako beste elkarrizketa merezi dute. Senegali buruz, markatu ninduela esango nizuke. Bidaia grafikoa izan zen. Errenteriako «Mikelazulo» elkarteak antolatutako kultur espedizioa, "Bixotz Tam!padak" deitutako proiektua, mugarri bat izan da nire bizitzan zein lanean. 2001eko ekainean joan ginen Dakar eta Cassamansera. Nahiz eta bi aste soilik pasa, asko ikusi eta ikasi genuen. Badugu zer ikasia haiengandik. Elkartrukeak izugarri aberastu ninduen. Herri horien erreferentzi grafikoak bertatik ezagutzea ere oso polita iruditu zitzaidan: koloreak, marrak… azken batean beraien unibertsoaren nolakotasunera hurbiltzea. Hango esperientzia medio bide grafiko berri batzuk hasi nituen, eta hori nabarmena da nire egungo irudigintzan.
Bestetik, batzuetan sortzaileak badauka halako gaitza, bere buruarekin etengabe bakarrik egotekoa, eta talde lanean jardutea ahaztu egiten zaio. Horretan oreka bilatu behar dugu. "Bixotz Tam!padak" proiektuak eta Senegalek, talde lana ere esan nahi zuen niretzat.

Bai, eta oso pozik nago. Mitxel Muruak idatzi eta nik ilustratutako "Maripuzker" liburua Bratislavako Ilustraziogileen XIX. Lehiaketarako hautatua izan da. Oso pozik nago, puzkerka euskaldunok irri egiten badakigula erakutsiko baitugu Europan, Eslovakian hain zuzen ere. Gauden testuinguruan egonda, euskaldunok zubiak eraiki behar ditugu. Honen haritik, Galtzagorri Elkartearen lana azpimarratuko nuke, haur eta gazte literaturaren aldeko lan handia egiten ari baita, baita zubiak eraikitzeari dagokionean ere. Gainera, haur eta gazteen literatura (oraingoz ukitu ez dutenez), oso eremu garrantzitsua da zubiak eraikitzeko. Irudigileon kasuan, berriz, Galtzagorri Elkarteak tailer eta lantegiak muntatzen lagundu digu, eta nik uste topagune interesgarria eta beharrezkoa dela.
Zubiak eraiki behar dira, baina ez Bratislavan bakarrik, Donostiako Herrera auzoan edo Larratxo auzoan ere bai. Gure porlanezko larre honetan ere zubiak eraiki behar dira.
Nepaleraino joan gabe, Jaizkibel mendia hor bertan dago, eta ederra da. Baina ez badaukazu jakin-minik ez zara arrimatuko. Komikigintza eta ilustrazioan gertatzen dena ere gauza bera da: hor bertan daukazu. Eta Jaizkibel parean justu San Marcoseko zabortegia daukazu: merkatua, dirua, Durangoko azoka... Baina une honetan nahiago dut Jaizkibelera jo, San Marcoseko miseriez hitz egin baino!