Urtxintxak oihanean jauzika adaskatik adaskara


2002ko abenduaren 08an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Apaina da gero gure basoetako katagorria. Katagorria edo urtxintxa edo Sciurus vulgaris gorriska kolorekoa da. Baina, leku umel eta hotzetakoak grisagoak dira eta inguru lehor eta beroetakoak gorriagoak. Urtean zehar ere, gauza bera gertatzen zaie, kolorez aldatzen dira. Udan beroarekin kolore biziagoa dute eta neguan hotzarekin arre edo grisagoak bihurtzen dira. Guztiek sabel aldea argiagoa dute. Isatsa, ia gorputza bezain luzea dute eta geldirik badaude apur bat okertzen dute bertako ile gorri harroa grazia handiagoz erakusteko. Buru borobil txikian, bi begi beltz handiak nabari dira eta kokotsa apenas ikusten den.Txikia izateaz gain, kokotsa, beti ahoan dituzten eskuek estaltzen dute. Belarrietan, pintzel moduko ile txortenak dituzte. Honela apaindurik agertzen zaigu zuhaitzetako trapezista.

Zeharo abila da adaxketik adaxkerako jauzi dotoreak egiten, eta zuhaitzetan igo eta jaitsi ere izugarri arin egiten da. Buruz gora zein buruz behera eskala dezake, oreka mantentzeko isatsa erabiltzen duelarik. Erraz ikusten dira basoan goazela zuhaitzean gora ezkutatzen direnean, baina, behin enborraren atzealdean daudenean ez digute beraien 300gr inguruko gorputz liraina agertzen. Animalia goiztiarra da eta eguerditan, udan, siesta moduko lo kuluxka egiten dute, beroa ekiditeko. Ez ordea neguan.
Zuhaitzetan bizi dira eta habia ere zuhaitzetan egiten dute, hosto eta makilekin eraikitzen dute egitura eta barrutik ile eta goroldioekin tapizatzen du. Batez ere, pinudi, pagadi eta hosto erorkorreko basoetan bizi da. Pinudietan, katagorri gehiago bizi daitezke janaria ugariagoa baita eta urte guztian zehar eskuratu dezakete. Hosto erorkorreko basoetan ez dute hain erraz aurkitzen janaria. Jakiak koskatzea izugarri maite du. Beste karraskarien modura, aurreko hortzak luze eta zorrotzak ditu eta urrak, intxaurrak, ezkurrak, pinaburuak, adar kimu samurrak jaten ditu, baita perretxikoak txori arrautza eta intsektuen zenbait larba ere.
Bestalde, emeak lurraldekoiak dira. Urtarriletik ekaina bitartean ugalketa garaian murgiltzen dira eta emeen usain arrastoen atzetik datoz arrak. Bide horretan elkarrekin talka egiten dute eta beraien artean borrokatzen dira. Emea estali ondoren kumaldia ezkutuan igarotzen dute, 40 egun inguru. 3 edo 4 kume biluzi, itsu eta gogorrak jaiotzen dira, baina beste 40 egun barru habia uzteko prest daude. Urtebete baino lehenago, kume hauek heldutasun sexuala lortuko dute.
Animalia xarmant honek ez du galtzeko arrisku berezirik eta gure artean ongi moldatzen denez, parke eta lorategi handietan ere ugaldu da, beti ere jendeak emaniko limosnei esker


Azkenak
2025-07-18 | Mara Altuna Díaz
Noelia Sánchez Jenkins, gales irakaslea Patagonian
“Galesak bizirik dirau Patagonian”

Zerk lotzen ditu Galesko muino berdeak eta Patagoniako basamortu hotzak? Bada, hil nahi ez duen hizkuntza batek. Noelia Sánchez Jenkinsen arbasoak 1865ean lehorreratu ziren Patagonian (Argentina). Galesetik iritsi ziren, britainiarrek inposatutako zapalkuntzatik ihesean... [+]


2025-07-18 | Gedar
SAPAri 2,3 milioi emango dizkio Espainiako Industria Ministerioak

Gipuzkoako enpresak hainbat kontratu sinatu ditu Israelgo industria militarrarekin, eta diru publikoa jasotzen du ibilgailu elektriko bat garatzeko, Espainiako Gobernuak finantzatutako proiektu baten bidez.


Massive Attack musika taldeak Gazaren aldeko musikarien aliantza sortu du

Ingalaterrako Massive Attack taldeak artisten arteko aliantza sustatu du, hasi berri diren artistei edo Israelen aldeko erakundeen zentsura pairatzen dutenei babesa emateko.


Euskara, katalana eta galiziera Europar Batasuneko hizkuntza ofizial gisa aitortzea babestu dute hainbat unibertsitatek

Espainiako Gobernuak Europako Batzordeari egindako eskaerari Euskal Herriko, Kataluniako eta Galiziako 28 unibertsitatek babesa eman diote. Salvador Illa Kataluniako Generalitateko presidenteak eta Imanol Pradales lehendakariak eskutitz bat sinatu dute eskaerari babesa... [+]


Aurreakordioa erdietsita, Eskirozko BSH enpresa abenduan itxiko dute

Bilera akigarria izan zuten asteazkenean Eskirozko BSHko lan batzordeko kideek eta multinazional alemaniarraren zuzendaritzako kideek: aurreakordioa lortu zuten UGT, CCOO, ATTIS eta Solidarik (17 ordezkaritik gehiengoa dute 12 kiderekin) eta ez dute mahai gainean jarritakoa... [+]


Bizkaia eta Gipuzkoako hainbat hondartza desagertzeko arriskuan daude

Gaztetape (Getaria) eta Muriola (Barrika) hondartzak 2050. urterako desager daitezke Greenpeaceren txostenaren arabera. Itzurun (Zumaia), Karraspio (Mendexa), Isuntza (Lekeitio) eta Azkorri (Getxo) hondartzek hedaduraren erdia gal dezakete.


Iruñeko espetxeko osasun arreta “urria” dela salatu du Salhaketa Nafarroak

Nafarroako Gobernuak espetxeetako osasun zerbitzuaren eskumena eskuratu zuenetik, baliabideak “indartu” dituzten arren, presoek nabarmendu dute ez diela sobera eragin egunerokoan.


‘Eskumenlagoa’

Hezkuntza Sailak 2025-2026 ikasturtearen antolaketa bigarren hezkuntzako ikastetxe publikoetan ebazpena argitaratu du. Urteroko agiria da, uztail hasierakoa; ikasturte-hasierako ebazpena esaten diogu.

Aurtengoan, hauxe jasotzen du euskarazko bertsioak:... [+]


2025-07-18 | Aiaraldea
Gorrotozko delitu salaketa jarri dute Artziniegan eta Udalak “irain arrazistak” gaitzetsi ditu

Artziniegako Udalak mezua zabaldu du gertatutakoa gaitzesteko eta elkartasuna adierazteko irainak jaso dituzten herritarrei.


2025-07-18 | Elhuyar
Neandertalak San Adriango koban maiz ibili zirela berretsi dute, Aizkorrin

Duela bi urte Aranzadi Zientzia Elkarteak neandertalek egindako harrizko tresna batzuk eta haiek jandako animalien hezurrak aurkitu zituzten San Adriango koban. Horrela jakin zuten neandertalek duela 40.000 urte koba hori erabili zutela. Aurten egin duten indusketa-kanpainan... [+]


2025-07-18 | Sustatu
Fitxategi handien transferentziarako alternatibak (WeTransferrekoa ikusita)

WeTransferren baldintza berri gaiztoen aurrean, alternatibarik? Bai, pare bat, edo bien arteko konbinazioa. Enkriptazioa edo/eta Tori.eus zerbitzu euskalduna erabiltzea.


2025-07-17 | ARGIA
Europan espetxean denbora gehien daraman preso politikoa
40 urteren ostean Georges Abdallah askatuko dute uztailaren 25ean

Georges Ibrahim Abdallah, Frantzian 40 urteko espetxealdia igaro ondoren kaleratuko dute. Palestinaren askatasunaren aldeko militantea, Libanoko Frakzio Armatu Iraultzailearen sortzailea izan zen, eta diplomazialari israeldar eta amerikar bana hiltzeaz akusatu zuten. Inoiz... [+]


2025-07-17 | Piztu Donostia
Ez dakigu ahoa ixten

Azken sei urteotan Piztu Donostia eragile sozialaren talde motorra osatu dugunoi txanda pasatzeko unea iritsi zaigu, mila gai eta beste mila fronte zabalik geratzen diren arren.

Duela sei urte Eneko Goiak, PSOEren laguntzarekin, osaturiko Donostiako Udalak bideratzen zuen... [+]


2025-07-17 | Joan Mari Beloki
Ekialde Hurbila sutan

Ekainaren 13an hasi eta 24an amaitu zena “12 Egunetako Gerra” bezala ezagutuko da aurrerantzean. Gauza harrigarri batzuk gertatu ziren bertan, pentsaezinak ordura arte. Nahiz eta lerro hauek idaztean egun gutxi igaro diren bukatu zenetik, ondorio batzuk atera... [+]


Eguneraketa berriak daude