Ezaguera eta erabilera gauza bera dira


2002ko ekainaren 30an
Euskararen ezaguera eta erabilera bi prozesutzat hartzen ditugun momentutik, itxuragabeko murrizketa egiten dugu prozesu horien gainean. Ikuspegi horren atzean, izatez, zera baitago: erabilerarik gabeko euskararen ezaguera posible baldin bada, ezagueraren mekanismoak berezkoak dira, eta ez daude erabileraren baitan eta honen esanetara makurtuak. Hementxe hasten dira, nire ustez, dualismo galgarriaren ondorio makurrak.

Euskara, beste edozein hizkuntzaren modura, erabiltzen den neurrian bakarrik ikasten eta garatzen da. Beraz, hor prozesu bakarra dago, eta ez bi. Prozesu bakar hori hiztun-subjektuaren sozializazioan datzala esan dezakegu: giza eta gizarte harremanen sareetan burutzen dituen komunikazio-jardunen bitartez bereganatzen du pertsonak hizkuntza. Eta komunikazio-jardun horretan gauzatzen eta garatzen da gaitasun komunikatiboaren nondik norakoa. Komunikazioaren jarduna, beraz, bakarra da, eta gizarte-prozesu horretan erabakitzen da euskararen ezaguera eta erabilera. Horrenbestez: hizkuntza bat "jakitea" ez da jarduera intelektual-kontzeptuala, aribide prozedural-komunikatiboa baizik.
Horrek zer esan nahi du, besteak beste? Besteak beste, honako hau esan nahi du: erabiltzen ez den hizkuntza ez dela erabiltzeko moduan ikasten. Eta erabiltzeko moduan ikasten ez den mintzaira bat, ez da erabiliko erabili behar litzatekeen neurrian. Eta zein da neurri hori? Ezker-eskuin begiratzea aski dugu hori jakiteko: hemengo bi erdarak, Estatu totalitario batzuen eskutik hemengo bihurtu dituzten bi erdarak, ez dira erreferente txarrak batez besteko euskal-erdal hiztunak euskaraz izan beharko lukeen gaitasun komunikatiboaren neurria begiz jotzeko. Erdal hiztunak, aho batez onartuko genukeela iruditzen zait hau, bere gaitasun komunikatibo erlatiboari esker, ez dauka ezinik burutu behar duen jarduera komunikatiboa mamitzeko. Hori ote dugu, ordea, batez besteko euskal-erdal hiztun elebidunaren neurria euskaraz ahoz eta idatziz ari denean? Hemen ere erantzunak aho batekoa izan behar luke. Alegia: ez, inondik inora ere, ez. Bide batez, esan dezagun, euskararen normalizazioaz ari garenean, erdararen eta erdal hiztunaren estatus-corpusaren egoera izan beharko genukeela gidari eta erreferente, ez euskararen alde egindako edozein "aurrerapauso". Gaur egun izan ere normalizaziotik deusik ez duen euskalgintzako ezein ekintzari eransten diogu bekokian "normalizazioaren" etiketa.
Orain arteko azalpentxo hau, bestalde, ez da gaixotasunaren alderdi bat besterik. Hobeto esan: euskal-erdal hiztun elebidunaren gaitasun-defizit hori eta aldi eta alde bereko erabilera-gabezia ez da gaitz larri baten sintoma besterik. Beraz, euskaldungoaren eta euskararen minbiziaren axalean gabiltza oraindik, kausaren aztarnik ez dugu begien aurrean. Halaxe da, bai: hizkuntza zapalkuntza historiko eta politiko ikaragarri sakon baten isla hutsa baita orain arte esana.
Utz ditzagun halere ordezkapen historiko-politiko honen eragile-ardatzak alde batera, beste batera
ko. Eta idazlan hau bukatu baino lehen hausnarketatxo bat egin dezagun Iñaki Garciaren eskutik. Honek egin berri duen ikerketa enpiriko baten argitan, euskararen erabilera zertan den jakin nahi badugu, honakoa izan beharko genuke kontuan: «Ildo horretatik jarraituaz, eta euskararen erabilera bultzatzeko asmoz, euskal identitatea indartu beharko litzateke zuzenean, eta ez orain arte instituzioetatik bultzatu den identitate integratzailea, edo euskal-espainiarra (elebiduna, kulturbiduna, edo antzekoa, beste ikerketa batzuetan), identitate kulturbiduna ez baita euskararen erabilerarekin lotzen, lan honen emaitzetan ikusten den bezala" ("Mendeko hizkuntzaren bizi-kemena", UEU).
Neure burua kritikatuz hasi behar dut lehen-lehenik. Neu ere txepelkeriaren ajeak jota bainago aspaldi honetan. Ez da txantxa: kulturbitasunaren aldeko proposamenak eginak ditut hor nonbait euskalduntzearen dinamika eragite aldera, baina oker ibili naiz. Dena esan behar badut, esan dezadan banuela halako zalantzatxo bat delako bitasun horren gainean, baina neu ere moda ideologikoaren aurrean amore ematen hasia nengoen. Azterketa enpiriko honek besterik dio noski: orain eta hemen, Euskal Herriko gune euskaldun murritz batzuk salbu, hiztunaren euskal identitate hegemonikoak bakarrik berma dezake euskararen erabilera egoera minorizatura kondenatutako herri honetan. Gainerako bideak, sasi-bideak dira, eta hau ez da noski hiztun-subjektuaren aukera pertsonalaren kontua. Dakigunez, hizkuntzen erabilera fenomeno sozialen eta nazionalen baitan arautua dago, eta erabilera-arau horien nondik norakoa bi hizkuntza komunitateek gizarte eta nazio egituran daukaten estatusaren eta indarraren arabera eratua.


Azkenak
2024-03-31 | Julen Azpitarte
Zinearen historiako film-kontzerturik “onena”

Oscar sari andana jaso zuen The Silence of the Lambs (1991) thriller-a zuzendu zuen Jonathan Demme (1944-2017) zinegile estatubatuarrak estreinatu zuen zineak inoiz eman duen kontzerturik onena: 1970eko hamarkadaren erdialdean New Yorken eratutako Talking Heads taldearen Stop... [+]


"Enpresa pribatuen esku utzi da segurtasun publikoaren norabidea"

Ertzaintzaren azken hamarkadako bilakaera teknologikoa aztertu du bere liburu berrian Ahoztar Zelaieta ikerketa kazetari, kriminologo eta ARGIAko kolaboratzaileak. Segurtasunaren industria ikertu eta Ertzaintzarekin duen lotura plazaratu du, La Ertzaintza que viene... [+]


Campi Bisenzioko GKN fabrikan batu dituzte langile borroka eta ekologismoa

2021eko uztailaren 9an jaso zuten kanporatze abisua Campi Bisenzioko GKN lantegiko 422 langileek. Biharamunean berean abiatu zuten fabrikaren okupazioa eta orduz geroztik bertatik dabiltza borrokan, deslokalizazioaren aurkako borroka zena bestelako industria eredu baten aldeko... [+]


Judith Bilelo Biachó
"Erakundeek ez digute lagunduko, guk geure hizkuntzan hitz egitea lortzen ez badugu"

Judith Bilelo Biachó gure artean izan zen iragan udazkenean, Garabideren Aditu programaren karietara. Ekuatore Ginean jaioa (Malabo, Bioko, 1975), bubi etniako kide da, bubiera hiztun eta hizkuntzaren aldeko militantea. Iraganaz bezainbat mintzo da orainaz, geroari... [+]


Eguneraketa berriak daude