EZ DAGO FORMULA ERRAZIK NAFARROAN EUSKARARENDAKO


2000ko abenduaren 24an
Euskararen inguruko hautsi-mautsiez dihardugula, Nafarroan zer egin behar den eta zer ez ziurtasunez jakitea ez da aise. Hizkuntzaren afera politikari sobera loturik dago, baina bestalde, ez dago horren garbi Nafarroan euskara soilik kultura gai gisa planteatu eta bultzatu beharra dagoela; ez dago garbi orain arteko "Vascuencearen Legea" horren kaltegarri zela... Ez dugu honetaz guztiaz aski azterketa sakon eta egokirik axaletik haratago jotzeko. Erreinu Zaharreko bazter eta ibar guztietan egoera eta baldintzak ez dira berdinak: Iruñerriko euskaldunak gutxiengoa dira eta berak diskriminatzen dituzte -Iruñera zernahi kudeaketa egitera doan menditar euskalduna bezala- erdaldunak ez diskriminatzeko estakurua baliaturik; euskaldunak diskriminatzea politikoki demokratikoa dela erakutsi digute. Dena den, Ultzamatik goiti gauzak ez dira berdin, eta franko aldatzen ari dira, gainera.
Ordea, aski garbi dago erasoa etorri dela, grina txarrekoa gainera, eta euskararen mundu mugatu honetan bizi garenok kezka larria sentitu dugu, egonezak hartu gaitu. Ez dakigu, bestalde, zerbait egiteko gai ote garen, indarrik baote dugun, honenbeste saltsaz aspertuxe egon daitekeen hainbat jendek jaramonik eginen digun. Irtenbidea zaila da; zer egin?
Duela bi urte hitzaldi bat nahi zuten Mariland-eko unibertsitatekoek gai honi buruz eta gogorxe eta latz jardun nuen kezka neukan, ez ote nuen agintarien jarduna sobera estu hartzen, idazkia partzialtasunez beterik ez ote zegoen, ez ote nituen neurriz kanpo euskararen etsaitzat hartu... Orain, azken lege aldaketok ikusirik, zorigaitzez gauzak honela zirela jabetu naiz. Izan ere, gardenak dira UPN alderdiaren batzarre nagusietara aurkezten diren txostenetako irizpideak: euskara doi-doia aipatzen dute, jota kantuari baino garrantzi gutiago emanik, kultura ondare gisa joaz soilik, Nafarroako dialektoak bertako aberastasuna diren aldetik bakarrik laketetsiaz, gainerateko euskararen corpusetik guztiz bereizirik. Areago joan ziren Aizpun zena-eta: "ez dugu euskara bultzatuko, ezdugu euskararen alde eginen, ekimen horrek hizkuntzazkoa ez den bestelako euskaltasuna ere berarekin baldin badakar". Zenbat erkidegok onetsiko lukete egun Europan, eta horren nabarmen, saihetseko arazoak direla eta, beren berezko hizkuntzaren aurka jotzeko gai direla?
Indarkeria politikoa arazoa da bai, eta euskarari ez dio ez Nafarroan ez inon mesede egiten, baina estakuru eta aitzakia erraza dute hori. Sakonean arazoa ez da indarkeria, ez dira E.T.A. erakunde armatuaren ekintzak eta heriotzeak, gutarik bakoitzarengan sor dezaketen sentipena edo atsekabea gora-behera,funtsean arazoa beste bat da, soziologikoagoa batzuetan, politikoagoa beste batzuetan, alderdi intralinguistikoa ahantzi gabe: errepara bestela Madrileko dinamika politikoaren menpe diharduten Nafarroako sozialisten iritzi aldaketei. Horrexegatik sentitu ginen batzuk noraezean, Iruñean E.T.A.-k Tomás Caballero zinegotzia hil zuela eta, hainbat euskaltzalek lurraren gainean ezarri zuten marraren aitzinean: iduri zuen euskararen inguruko beste euskaltzaleoi galdezka ari zitzaizkigula: "Marraren zein aldetan zaudete zuek?". Eta batzuek ez genekien zer erantzun, ez genuen zalantzarik idazki hori idatzi eta hedatu zutenek borondate onez jokatu zutela, heriotze haren aitzinean zinez hunkiturik sentitu zirela, baina batzuek ez genekien marra bakar hark finkatzen dituen bi alderdietarik bat hautatu behar ote genuen ala marra eta ñabardura gehiago ote zegoen.
"Vascuencearen Legea" atera zutenean ere galdurik geunden: konforme legeak Iruñea bazter utzia zuela eta hori ezin onetsi zela. Konforme euskara nafar guztien eskubidea ere badela. Beste batzuen iritziz, HB-k legebiltzarrean aldeko botoa eman balu Iruñea eremu euskaldunean sartuko zen. Duela sei baturte EA-ko euskaltzaleek legeari josi nahi zizkioten adabakiekin ere ez zegoen HB konforme. Hainbat eta hainbat iritzi ezagutu dugu eta halaz ere zenbaitekbeti ez ditugu gauzak garbi eduki. Zernahi ere den, zenbat on ez du egin eremu euskaldunaren barrenean lege horrek hondarreko hamalau urteotan? Legea lege, Hegoaldeko beste erkidegoan autonomia estatutuarekin batzuek egin nahizuten bezala, erabilera onaren aldeko eginahala egin beharra zegoen, eta franko gaitan susmoa dugu legea gizartearen eta herritarren eguneroko egiazko jardunetik haratago iristen zela, jokaleku egokia gerta zitekeela: ez zuen legeak euskaltzaleon borondatea gainditzen, baina zenbait ibarretan erabilera abiarazteko gaitasuna eta ahala gainditu ditu; eta ez bedi pentsa soilik Pirinioez dihardugunik, Bidasoaldean ere badira adibideak, eremu honetan euskararen aldeko gizarteko jarduna sail batzuetan miresgarria izanik ere.
Hizkuntza kultura gai soil gisa euskararen etsai navarristen aurkako antidoto onuragarria izan daitekeelako leloa ere ez da guztiz asetzen gaituen kontua; denok erabili behar izan dugu inoiz temati zenbaiten iritzia malgutzeko, baina ikasia dute erantzuna: "orai premia ingelesak du". Eta guk ere ikasi dugu hizkuntza bat ez dela ia inorendako bere horretan eta mekanikoki gizatalde batetik bestera inolako oihartzun, lotura edo atxikimendu sentimentalik gabe iragaten den corpus kulturala: euskara ikasten dutenen arrazoien artean identitate kolektiboarena da nagusi eta garrantzia du ogibidea bilatzeko ematen duen aukerak ere; uste dugu arrazoi kulturalen leloa arestiko beste bi horien gibeletik doala, bai Nafarroan eta bai nonahi. Orain, gainera, ogibidearenak ere garrantzia duela ohartu dira eta euskara xuhur eta biluxirik utzi dute Iruñeko administrazioan.
Orain artean gertatu bezala, soilik juridikoa ez den azken eraso honi ereaurre egin beharko zaio, euskaltzale guztion arteko batasunari eutsiaz, orain artean baino lan gehiago eta hobea eginez eta irudimena erabiliaz, Sadar futbol zelaian "Fondo sur"-ekoek ezkerreko harmailetan kokaturik zeudenekin kantu bitxiak asmatzean egin ohi zuten bezala, irentsiarazi nahi diguten egoera hau iraultzeko, beren argudioak itzulikatzeko eta aldeko giroa gizarteko zoko gehienetan suspertzen jarraitzeko. Erasoa etorri da eta gordinkara dator juridikoki. Lan egin beharko da, ongi, anitz, eta orain berean; irudimena beharko dugu hizkuntza alderdi guztietarik bultzatu, bersortu eta berpizteko, lehen ere beste batzuek egin duten bezala. Ehunekotan lehen gehiago ziren euskara zekiten nafarrak eta gutiago honen aldeko lan esplizituan zihardutenak; egun gutiago dira hiztunak, baina lehen baino anitzez gehiago lanean ari diren era guztietako euskaltzaleak.
Aurre egiteko eta ongi lan egiteko garaia da.


Azkenak
2024-03-31 | Julen Azpitarte
Zinearen historiako film-kontzerturik “onena”

Oscar sari andana jaso zuen The Silence of the Lambs (1991) thriller-a zuzendu zuen Jonathan Demme (1944-2017) zinegile estatubatuarrak estreinatu zuen zineak inoiz eman duen kontzerturik onena: 1970eko hamarkadaren erdialdean New Yorken eratutako Talking Heads taldearen Stop... [+]


"Enpresa pribatuen esku utzi da segurtasun publikoaren norabidea"

Ertzaintzaren azken hamarkadako bilakaera teknologikoa aztertu du bere liburu berrian Ahoztar Zelaieta ikerketa kazetari, kriminologo eta ARGIAko kolaboratzaileak. Segurtasunaren industria ikertu eta Ertzaintzarekin duen lotura plazaratu du, La Ertzaintza que viene... [+]


Campi Bisenzioko GKN fabrikan batu dituzte langile borroka eta ekologismoa

2021eko uztailaren 9an jaso zuten kanporatze abisua Campi Bisenzioko GKN lantegiko 422 langileek. Biharamunean berean abiatu zuten fabrikaren okupazioa eta orduz geroztik bertatik dabiltza borrokan, deslokalizazioaren aurkako borroka zena bestelako industria eredu baten aldeko... [+]


Judith Bilelo Biachó
"Erakundeek ez digute lagunduko, guk geure hizkuntzan hitz egitea lortzen ez badugu"

Judith Bilelo Biachó gure artean izan zen iragan udazkenean, Garabideren Aditu programaren karietara. Ekuatore Ginean jaioa (Malabo, Bioko, 1975), bubi etniako kide da, bubiera hiztun eta hizkuntzaren aldeko militantea. Iraganaz bezainbat mintzo da orainaz, geroari... [+]


Eguneraketa berriak daude