Europako hauteskundeak gertu dira. Hauexek dira, politologo adituen esanetan, gure hauteskundeen artean garrantzitsuenak, gure etorkizuna erabakitzen duten erabaki nagusiak Estrasburgo eta Bruselan hartzen baitira, eta ez Madril edo Parisen. Aukera ona da euskal-frantziar eta euskal-espainolen arteko betiko eztabaidak gainditzeko. Aurrerantzean Europa da gure benetako hiritartasunaren markoa, libera eta pezeta deuseztu dituen gure moneta berriak, euroak, gauzatua.
Oraindik europar hiritartasun honi benetako estatus demokratikoa ematea falta da. Estatus horren faltan, ezinezkoa litzateke «mirakulu greko»tik jasotako gure kulturan kontrolatu daitekeen aginte legezkoa izatea. Estrasburgoko Legebiltzarra demokrazia honen hastapena besterik ez da. Benetako botererik ezean, nahasketarako joera du Legebiltzar honek, beste botereek egin ez dezaketena salbu, eta eginbehar jakin bat beharko luke.

Municheko hiriak, duela urte batzuk, berriki eraberritutako seinalizazioa berriro ere goitik behera aldatu behar izan du, Europatik etorritako agindu bati erantzunez. Bitartean Europa, munduko potentzia ekonomiko nagusia, ez da Jugoslavia ohian eta Kosovon mugak zaintzeko gai: horretarako amerikarrak deitu beharrean dago. Hona hemen, oinarri federalistaren (eta, azkenean, oinarri demokratikoaren) aurkakoa; eta oinarri federalista herritarrengandik ahalik eta gertuen jardutea da, zerbait egiteko botererik ez dagoenean erabaki maila bakoitza goragoko hurrengo armailan utziz. Europa buruarekin dabil eta oinekin pentsatzen du. Ez al litzateke bera arduratu behar estatuek bakarrik ezin egin dezaketen horretaz. Eta hiri eta herriek euren seinalizazio txartelekin jarrai dezaten utzi, karaktere gotikoz eta euskaldunez burutuak izan arren?
Frantziak «federalismo» hitzari dion alergia gainditu beharko luke, bere parlamentua eta Europako Batasunekoaren arteko eskumenak modu argi baten partekatu ahal izateko. Partekatze hau izan ezean, Europa jakobinismo hipokritan erortzeko arriskuan da eta honek frantziar gutxiengoaren aurka jokatuko du (eta orohar gutxiengo latinoaren aurka). Ez dago garbi Frantziako Errepublika nola moldatuko litzatekeen kanpo federalismoaren ekonomian, Europa nahasi eta lauso, nordiko eta liberal bateko hare mugikorretan nahastu gabe. Indartsuenaren legeak gogor jokatuko du, inolako epailerik eta zaintzailerik gabe, kulturaren eta hiritarren maila intimoetaraino iritsi arte.
Europako Estatu Batuen zain beste hamar edo hogei urte egon beharko dugu oraindik, agian. Epe laburrean, M. Pasquak aurreikusitako Europako Konfederazioa aurrepauso argia litzateke atzerrian ezintasuna eta barruan arbitrariotasuna sortzen duen egungo egoera nahasiarekiko.

federalismoari dagokionez, hori beste kontu bat da. Hobe, etorkizun hurbilean, horren esperoan ez izatea, «nazioaren oihala hausten ez ikustearen» frantses obsesioa hain handia izaki. Hala ere egokia litzateke Girondinoek, azkenik, Jakobinoak gailentzea, bakoitzari bere burua eta bere hizkuntza itzul diezaioten. Gure helburuak luzarorako baketuak lirateke gillotina kulturalaren deuseztearekin.
Bestalde, gu dagoeneko euskal federalismoan saia gaitezke Zazpiak–Bateko hiru erregioen artean, geurea oraindik ernaldi prozesuan egonik. Bai federalismoari: 1962ko abenduan, «Enbata»ko 20. zenbakiak izenburu hauxe bera zuen. Europa ordurako linboan zegoen eta Euskal Herria infernuan. Arrakastaren ataria den purgatorioa irabazirik, bultza eta heda dezagun itxaropen menperaezina