Deitu al diezaiokegu argota hizkera bereziari?
Ez da hitz egokia, baina beharbada egokiena jendeak uler dezan. Hizkuntz aldaera deitzen diot nik. Aldaera soziala dei dakioke. Zorrozki aztertuko bagenu ez da iritsiko aldaera bat izatera seguraski, lexikora mugatzen delako. Nik ez dut uste. Zein eremu komunikatiboz ari gara hitzegiten? Gazteek kidekoen artean erabiltzen dutena eta horretarako beraien artean sartu behar da eta bere giroan erabiltzen dutena entzun. Alferrik litzateke gazte bati galdetzea nola hitz egiten duen.
Inguru nahikoa euskalduna da Lezo. Aberastasun berezia esan nahi al du?
Noski. Hizkuntza formala ondo ikasi dute eskolan. Eta kalean hizkera ez formala landu dutela esan daiteke: mota askotako esamoldeak, esaerak, horien barruan zaharrak edo errutinazko formulak, egunerokoak (Zer moduz? Ondo esan beharko), funtzio formulak (agurtzeko, haserrea adierazteko), lokuzioak (nominalak, adberbialak, adjetibalak).
Hala ere gaztelaniaren eragina nabarituko da.
Formulek garrantzia dute kultura eraikitzeko. Testuinguru horretan erdarak ukipen indarra du. Gazteen erreferentzia eremuetan, ez ikastetxean, lagunartean, telebistak, bideojokoak, irrati programak, musika, aldizkariak, gehi gaztelaniak duen gazte hizkera indartsua kontuan izanik, erdarak egiten dion eskaintzarekin bat egiten du. Gazte euskaldunari inanizioz bizi delako, ezinbestekoa zaio erdal ekarpen hori hartzea. Izugarria da erdarak duen eragina. Bestalde gazte euskaldunek esparru horretan ez dute batere laguntzarik. Eskolak hizkuntza formalaren esparrua betetzen du eta informalarena ez du inork betetzen.
Aipa itzazu esamolde bitxi batzuk.
Lokuzio adberbialena oso alor emankorra da gazteen artean sentimendu gogorrenak adierazteko. Jende asko zegoela esateko «a saco» esango dute. «Asko» oso diskurtso kolokialean, arruntean erabiltzen da, indarra bilatzeko edo txorakerietarako denborarik ez dagoenean bere jerga erabiltzen dute. «Tontolaba» adibidez, eta ez «oso lerdoa». «Oso nekatuta» = «hecho polvo». Adierazkortasuna bilatzen denean euskarak defizita du.
Ingeleseko hitzak ere entzuten al dira?
Badira gutxi batzuk: «por la face» = «por la cara» esan beharrean, «Mikel and company». Gazteek esamolde horiek oso elaboratuak dituzte. Beraien arteko harremana indartzeko erabiltzen dute, lagunarteko taldetasuna eta identitatea sendotzeko. Oso modu kreatiboan gainera, beste gauza da guri gustatzen zaigun ala ez. Batzuk potentziatu eta beste batzuk baztertu egiten dituzte. «Zozoak beleari ipurbeltz» ez zaie erabiltzea okurritzen. Nirekin edo etxean botako dituzte horrelakoak, beste testuinguru bat delako, baina beraien artean ez.
Eta helduekin konparatuta, gazteek horrelako hizkera berezia gehiago ala gutxiago erabiltzen dute?
Ez dut konparaketarik egin. Helduek bere jerga badute, eta oso aberatsa eta urbanoa gainera. Mende hasieran emakumeek industrian lan egin zuten. Gizarte hura aldatu zen, desagertu zen. Egun erreferentziak ez dira auzoa eta lantokia. Horrez gain ikastetxea, komunikabideak, norberaren gizarte zirkuito partikularra dira. Oso harreman sare konplexua da. Hizkuntza beraren beharrizanak ere aldatu egin dira. Belaunaldi honek adierazteko dituen premiak, sentsazioak, harrobia ez dira inola ere guk izan genituenak. Hor dago gakoa ulertzeko hizkuntza eguneroko beharrei erantzuteko tresna bat dela.
Umeen hizkeraz zer esan dezakezu?
Ezin ditugu gazteak eta umeak nahastu. Gazteak psikologikoki ere identitatea indartu behar du: modu jakin batean jaztea, jokatzea eta hitz egitea dakar horrek. Bere harreman sareak ez du zerikusirik umeekin eta helduekin. Esparru antropologikoa oso berezia da. Haurrena berezia da, baina desberdina. Erreferentziak mugatuagoak dira umetan. Bestalde familia ere aldatu egin da. Ez dago garai bateko denbora haurraren hizkuntz heziketa bermatzeko. Murrizte hori gertatu denez, guraso askok imitatu egiten dute telebistan ikusitako haur hizkera. «Txatxi» eta «guai» da dena. Gurasoek ez dute dagokien papera betetzen. Haurrari zor dioguna ez diogu ematen komunikazioaren izenean
