Eduardo Gil Bera, fIosofiaren eskutik bizi den idazlea

1988ko urtarrilaren 24an

Eduardo Gil Berarekin elkarrizketan .
FILOSOFIA EUSKARAZ ARGITARATZEN NAHIKO LAN DAGOEN ARREN
Eduardo Gil Bera, fIosofiaren eskutik bizi den idazlea
"Rara avis" deitu dute Tuterarra izan eta filosofia idazten duela estakuru. Denbora, gizakiaren aldakaiztasuna eta beste dantzatzen ditu 87.ean Xalbador saria irabazi zuen. «Atea bere erroetan bezala» bere lanak.
ARGIA.–Llabur llabur, zertaz ari zara hainbesterentzat ustekabeko gertatuko den liburu honetan?
EDUARDO GIL BERA.–Bilaka, gizakiaren aldakaiztasuna, denbora, mina, okerra...ororen buruan horiek dituzu betiko galderak, gaia genuke beraz ea erran daitekeen filosofiak lehengo eta oraingo arazoak dituen, hau da, behin arazo horiek gainditurik berriak sortu ote diren edo ez ote gabiltzan beti arazo berei bueltaka. Ene ustez arazoak beti berberak ditugu denboraren buruan, zeren «denboraren buruan» hori ere hemendik egiten baitugu, orainetik, presentetik.
A.–Ez dira beraz arazoak gaindituak:
E.G.B.–Ez dira ene ustez betiko arazo horiek gaindituak, «egia», geure burua «hobenduri» edo «errudun» jotzea e.a. ez dut uste gainditurik diren. Egun ohitu gara Amerikatik heldu den master batek «hori gainditua da" erraten duelarik onartzera, eta nik horren kontra jo dut.
A.–Denbora eta iragana hitzetik hortzera darabiltzazu lanean zehar.
E.G.B.–Bai, ene ideen artean denborarena nagusi izan da. Pentsa adibidez gure iraganean, arazo inportantea da niretzat gure iragana nola ulertzen dugun, pentsa adibidez, gure iragan ofiziala herri gisa edo nazio gisa zein eskuetan den, iragan ofiziala eskuan edukitzea arma hagitz bortitza da. Orain pentsa gure gogoan zer nolako idea izaten dugun geure iraganaz, «ni, hainbeste urte nuenean halakoa nintzen» e.a. Ene idea da, iragan hori mementu honetatik, presentetik egiten eta moldatzen dugula, horregatik denbora iragana nola aditzen den arazo nagusia iruditzen zait. Gure buruan, eta batez ere moralean, hobenduri izatea adibidez hortik heldu da, iraganetik, horretarako beti iraganean bermatzen gara.
A.–Aipuzale borrokatu ageri zara liburuan.
E.G.B.– Ene estiloa, horretan Montaigneren jarraitzale naiz, aipu anitz ematea da, eni pasadizoak atsegin zaizkit aunitz, uste dut gai bat enkaratzeko hagitz. ongi dela, uste dut errealitateak duela ez aurki bat eta girbin bat, baizik eta aurki aunitz eta girbin aunitz ere.
A.–Inan edo han nobe. Ia bat idatzia zarela jakin dugu.
E.G.B.–Nik egin nuen nobela bat, baina hori zen estakuru bat filosofi arazoen kontatzeko, ta uste dut saio edo entsegua bide hobea dela aipu eta guzti, argudio bat muntatzen ibiltzea baino.
A.–Zer leku du gogoetak zure lanaren prozesuan?
E.G.B.–Enetzat idaztea ernari egotea bezala da, beharbada prozesu oso baten laurdena, bertze hiru laurdenak oharrak hartzea eta gogoetan aritzea lirateke, bat batean nik ikusten dut liburua eta bere egitura. Nik fite idazten dut eta idazterakoan ez dut arazorik, sintaxian isladatzen da fite idaztea. Nik uste dut liburu honek zailtasuna gaian duen eta ez hizkuntzan, agian mendebaldekoentzat beharbada, baina zailtasuna gaian, ez hizkuntzan.
A.–Terminologiarekin ez da beraz izan arazorik?
E.G.B.–Nola erranen dugun hori eta hura? Ez dakit baina adituz gero erranen dut aisa, aditu behar horretarako lehenbizi, gaiak eta aipuak jauzika doaz, fite, baina hori islada bertzerik ez da, horregatik diot liburua bazkalondoko prosa dela, zeren orduan ere gogoetan gaudelarik ideak eta iduriak fite doaz gogoan, handik harat eta hemendik hunat, galtzen da haria eta gero hartzen da e.a., nik hori berariaz egina dut.
A.–Liburuaren egitura eta gaien sailkapena ere bereziak dira.
E.G.B.– Arazoa nik nola ikusten dudan, gero, errez etortzen zait liburuaren sailkapena, ez molde akademiko batean: «gaia zera dugu, hau; kontrako argudioak hauek; aldekoak hauek; gero sintesis eta antitesis» Molde hori berariaz baztertua da, desegogkitzat jotzen dut, ni ez naiz unibertsitatean egona. Aunitzetan iduri du gauza bat akademikoki errezki sailkatua delarik garbia dela, ta hori ene ustez topiko galanta da, uste dugu aditzen dugula, buruz ikasten dugu formula, baina zer hartu dugu geurez guzti horretatik? Aunitz aldiz formula dakigu baina beharbada ez dugu hartu, horregatik ene idazteko eredua Montaigne da, aipu anitzekin, nahi duenak bere iritzia izan dezan.
A.–Filosofia lanetan Orixe ta zu baino lehenago arituak dira. Baliatu duzu haien uztatik zerbait terminologian edo?
E.G.B.–Orixe ez dut irakurri, bai aldiz Axular edo Sarako Etxeberri, baina euskal filosofian ez da deus, bon, ea zeri erraten diopun euskal filosofia, hau da, euskaldunak garen berea ba ote dugun mundua ikusteko molde bat, hori ukaezina da. Orain bertan zernahi gaiez euskaraz liburu aunitz egiten dira, eta horietan ez da ageri batzutan euskal izaerarik, Baroja edo Huarte Donibanekoaren liburuetan eta, erderaz ageri den euskal izateko era berezi hori, euskal kuisu ikaragarrizkoak biak. Eta euskara onean gainera oraingo liburu aunitz, baina erdera dario testuari, hagitz zaila da bereizten non den euskal eta non erdal, baina pentsatzeko moduan nabaritzen da. Mundua ikusteko molde euskalduna latinetik eta erretorika orotik hagitz urrun da, arriskutsua da alabaina esentzialismo hitzaz mintzatzea.
A.–Mintza gaitezen argitaratzeaz. Zer nola ibili dira hor kontuak?
E.G.B.–Argitaratzen arazoak izan ditut, ukatu zidaten argitaratzea, gero lehiaketara eraman eta horri esker. Niretzat garrantzizkoena argitaratzea zen, horrelako gai batekin banekien ez zutela argitaratuko. Eta gero pentsa, hau ikerlana dela, ta ondorioz, ez dakit ba, laguntza edo, zernahi den ez? Salmentatik badakit ez dezakedala deus esperatu, eta txistea ematen duen arren, nik egunero bazkaltzeko ohitura dut, nehola ere ezin utzia; nik utzi nuen aurreko lana hau arras kontzilia ezina baita bertze edozer gauzarekin, hau ikerlana da eta banekien hala ere hau gosez hiltzeko era pollita izan zitekeela, baina tira, argitarazioa hagitz zaila da, eta bat ere laguntzarik gabe ikerketari lotzea are zailagoa. Nik idaztetik eta gogoeta egitetik bizitzea hautatu dut, iaz utzi nuen lorazain lana honi ekiteko. Nik ezin dezaket bertze gauzarik egin, ezta kazeta artikulurik ere, hau arras kontziliaezina da, uste dut gainera sarri bertze liburu bat akituko dudala, orai hasi naiz idazten, erditzen.
A.–Zein luke gei?
E.G.B.–Orain ari naiz sakontzen nola aipatzen den mina, arras estekaturik egiaren kontzeptua dugunari, mina, denbora eta egia. Ez dakit oraindik nola gauzatuko den, idazterakoan gauzak bertzelakatzen dira arras eta ez dakit zer suertatuko den. Bertzalde ere Lakoizketaren landare sailkaketa eta azterketa egiten duen liburuarekin lanean ari naiz. Bertizaranako jaun hau erotzat hartu bazuten ere, beti ari zen landareei buruz galdezka jendeari, botanika mailan bide urratzaile zen gizon hau. Gero bestek erabili dute bere liburua, baina kontu handiegirik gabe. Etimologia aldetik eta landareen usantza eta herri sinesmenen aldetik ere interesgarria.
INAKI CAMINO

Liburua gaiak du zailtzen, zail baldin bada, ez hizkuntzak.
48-49

GaiezGizarteaFilosofia
PertsonaiazGIL1
EgileezCAMINO1Gizartea

Irakurrienak

Matomo erabiliz

MAPA | Zer bozkatu dute zure bizilagunek?

Asier Iturralde Sarasola

Zoriona banatzeko prozesu demokratikoa

Gorka Bereziartua

Sinesmenek ez dituzte mendiak mugitzen

Mati Iturralde

Aldaketa mugatuak eta jarraikortasuna gobernuan

Asier Blas Mendoza

Berde-Bildu hegoaldetik

Maite Díaz de Heredia Ruiz de Arbulo

Azkenak

2024-04-23 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Iaz gehien mailegatu zen euskarazko liburua, Nerea Ibarzabalen 'Bar Gloria'

Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako liburutegietan 2,7 milioi mailegu egin ziren 2023an, 2018an baino 100.000 inguru gehiago.

2024-04-23 | Euskal Irratiak

Indarrak biltzeko eguna antolatu du Erdiz Bizirik-ek Elizondon

Erdizko meategiaren kontrako plataforma herritarrak aldarrikapen eta besta eguna antolatu du joan den larunbatean Elizondon. Heldu diren asteetan epaiketa ukanen dute Magnesitas Navarra enpresaren kontra. Hain zuzen, auziak eraginen dituen gastuei buru egiteko sustengu... [+]

2024-04-23 | ARGIA

Instagram da EAEko gazteen sare sozial gustukoena

TikTok eta BeReal dira azken urteotan gehien hazi diren sare sozialak. Gazteen artean, %40ak esan du euskara ere erabiltzen duela. Gaztelania 97,9ak erabiltzen du, eta ingelesa %62,4ak. Datuok Gazteen Euskal Behatokiak egindako Gazteak eta sare sozialak. Euskadiko gazteen... [+]

2024-04-23 | Euskalerria irratia

Oskar Zapata (Topagunea)

"Euskarak aurrera egin dezan aliatu berriak behar ditugu"

Nafarroa Garaian euskararen aldeko jarrera gero eta handiagoa izan dadin ildo diskurtsibo berriak proposatu ditu Euskaltzaleon Topaguneak

2024-04-23 | Gedar

Berriz lortu dute Berangoko Otxantegi Herri Lurren hustea geratzea

Apirilaren 18rako zegoen ezarrita desalojoa, eta lurrak defendatzeko asmoz bertaratu ziren hainbat pertsona. Ertzaintza, baina, ez zen joan, eta auzitegiek jakinarazi dute atzeratu egin dutela huste saiakera. Desalojoa gelditzea lortzen duten bigarren aldia da.

Eguneraketa berriak daude