Urte sasoi honetan gehien gustatzen zaizkidan loreak dira: haien koloreak, formak eta usaina. Zenbaiti kiratsa iruditzen zaio, baina makina bat lurrin egin da bere loreena antzeratu asmoz, idunak harrotzeko. Izan ere, usain kontutan peoniaren lorea isilkorra da, estaria du lurruna. Ezin da, gaur arte behinik, loretik lurrina erauzi. Oinlodiaren loreen lurrina lortzea etengabeko jarraibidea izan da aspaldiko lurringileen agendan. Itzalgaizka dabiltza, denak, beren formulak bakoitzak eta berdingabeak direlako ustetan.

Lorearen petaloak tindagai bezala erabili izan dira herenegunago arte; ez ziren merkeak izango petalo horiek emandako kolorea zuten marmeladak eta likoreak.

Sendalebar handia da. Izena ere hortik omen datorkio: Paeonia. Agi danean, Paeos mediku mitologikotik dator, zeinek landare horrekin Troiako gerrateko zaurietatik sendatu zituen Pluton eta beste jainkoak. Hostoak, loreak baina batez ere sustraiak dira sendagai. Sustrai lodikoteak ditu, janari erreserba handiak; hortik etorriko zaio, noski, “oinlodi” izena. Sustrai horien sakadari esker indarrean berritzen da udaberriero. Bada sineskeria bat jainkoen artetik datorrela eta ilargiaren emanaren ondorioz berritzen dela; gauez distira egiten duela diote, eta horrela uztak, abereak eta artzainak babesten dituela. Sustrai horiek lagunak ez dizkio kendu behar peoniari; estaltzen duen lurra kendu, lokarri bat sendo lotu eta txakurrari tiraraziz kentzea zen ohitura. Horretan ere ondo gurea, gizatiarra, gizontiarra den erantzukizunak saihesteko joera, eta txakurra errudundu!

Sustraien xerrak eta haziak hari batean sartu eta lepoko edo iduneko gisa janzten zuten epilepsiadunek, gaixotasunari aurre egiteko. Haurrek ere bazeramaten, hortzaldia suspertu eta mina arintzeko. Geurean agurtzak egiteko agurtza-aleak: uztail amaiera aldera biltzen ziren hazi biribil gogor gorri-beltzak. Txinan estatuaren lorea da eta emakumeen osasunerako landare egokienetakotzat jotzen dute: hilekoaren mina eta nahasteak, muskulu-karranpak, migraina arintzeko eta abarretarako erabiltzen da medikuntza tradizionalean. Aragoiko erreinu zaharraren ikurra ere bada; haiek ere zerbait jakingo zuten.

Beste uste oso ezagun bat ere bada: oinlodiak lorea irekitzeko inurriek bisitatu behar dute bere lore-begia edo pipila. Mito bat. Era guztietako intsektuak hurbiltzen dira lore-botoira, azpiko aldeko sepaloetan jariatzen duen nektarra biltzera, lipido, aminoazido eta eta beste osagai organikoetan aberatsa dena. Oinlodia etxe aldamenean ez jartzeko dio baten batek, inurriak ez erakartzeko. Nik halaxe jarri nuen bada bat, etxe barrenean topatuko duten janaria baino oinlodiarena gustukoagoa izango duten itxaropenarekin.

“Astolilia” eta “tulipa” ere esaten omen zaio oinlodiari. Nire ustez nahasita. Edo?