Urriaren 1ean emango dio Espainiako Gobernuak Jaurlaritzari EAEko espetxeen gaineko eskumena. “Benetan transferitzen dena espetxeen kudeaketa ekonomikoa eta administratiboa da, baina presoak ez dira transferitzen, hori da funtsezkoa”, adierazi dute Salhaketa-Araba elkarteko kideek astelehen goizean eman duten prentsaurrekoan. Konpetentzien transferentziak azpiegiturei, kartzelariei eta bestelako langileei, EAEko espetxeen arteko lekualdaketei edo esku-hartze sozialeko baliabideei eragingo die, besteak beste. Baina legediak eta espetxeetako araudiak estatukoa izaten jarraituko dute, elkarteak azaldu duenez, eragin zuzena duena “hirugarren graduen eta baldintzapeko askatasunen ezarpenean”. Azpimarratu du baita ere EAEko presoen lekualdatzeen eskumenak estatuaren eskuetan jarraituko duela, “kasu guztietan”.

Jaurlaritzak iragarri duen euskal espetxe eredu berriak ez du tarte handiegirik aldaketa esanguratsuak egiteko, Salhaketaren ustez. Saiatzeko eskatu du halere, eta presoen aldeko elkarteei, erakundeei eta eragile politiko, sindikal eta sozialei eskatu die bestelako espetxe eta zigor eredu baten alde egiteko. Ikuspegi sozialeko eredu bat, “pertsonan zentratua”.

Espetxeak ixteko plan estrategikoa

Gradualki espetxeak erabiltzeari utziko dion eta kriminalitate tasak gutxiagotuko dituen “Eusko Label” eredua sortzeko proposamen sorta aurkeztu du Salhaketak. Lehenik eta behin, epe ertainean Zaballa, Martutene eta Basauriko espetxeak ixteko plan estrategiko bat eskatu du, askatasun gabetzerik gabeko neurriak garatuz aldi berean. Zubietako espetxe berriaren eraikuntza norabide horrekin bateraezina dela salatu du elkarteak. Espetxeen ordez, hiri eta herrietan “tamaina txikiko gizarteratze zentro espezifikoak” irekitzea eskatu du, kontuan hartuta presoen hiru laurdenek buruko gaixotasun edo droga menpekotasun larriak dituztela, eta espetxera daramaten deliturik gehienak pobreziarekin eta bazterketarekin lotuta daudela: osasun fisiko eta mentalekoak, droga menpekotasuna lantzekoak, hezkuntzakoak edo enplegurako prestakuntzakoak. Irteera unerako prestazioak garatzea eskatu du, azpimarratuz herritar guztientzako Baldintzarik Gabeko Oinarrizko Errenta onartzea urrats handia litzatekeela. Behatoki independente bat sortzea proposatu du Salhaketak. Delitua burutu duen pertsonaren zein delituaren biktima izan denaren eskubideak zainduko lituzke behatokiak, eta alternatibak pentsatu eta garatuko lituzke, besteak beste.

 

Haustura edo jarraipena

“Eusko Jaurlaritzak ez badu delituaren aurkako prebentzio eta borroka eredua erabat aldatzen, bai arau-hausteei erantzuteko, bai biktimizatutako pertsonei erreparazioa emateko, eredu bera birsortuko da”, ohartarazi du Salhaketak. “Errotuluak aldatuko dituzte, ziegak makillatuko dituzte betiko gauza bera egiten jarraitzeko: askok negozioa egingo dute preso dauden pertsonak, delituaren biktimak eta haien familiak giltzapean, etsita edo abandonatuta edukitzeaz”.