Si queremos que o presente e o futuro do medio rural sexan atractivos, innovadores, novos, femininos e comprometidos, debemos entender que vivir e traballar no medio rural é unha oportunidade e non un lastre. De xeración en xeración, habemos visto que algúns dos nosos vales, ano tras ano, a pesar dos esforzos e investimentos, seguen perdendo poboación, pinga a pinga, chegando ás veces a unha situación irreversible. Hoxe en día as cidades seguen crecendo e moitos pobos baléiranse.

Hai unha chea de razóns polas que se tentou, nalgúns casos, tentar devolver a situación, así como previr a perda de poboación. Pero hai tempo que detectei que se repiten dúas cuestións que teriamos que superar: por unha banda, o relato que se construíu sobre a vida dos pobos e, por outro, a escasa visión integral que se deu na aplicación das políticas.

Hai pouco, nun debate público no Pirineo navarro, un mozo de 30 anos reflexionou na escola, mesmo en casa, sobre o que se lle dicía. Lembroulle ao seu antigo mestre que este animáballe a ir á cidade se quería ter un bo futuro, unha actitude que foi constante en moitos dos nosos pobos. Este mozo tamén se preguntaba si os que volveron e quedaron no pobo estaban dispostos a facilitar a acollida ás persoas que non teñen raíces no val se queren vir traballar, a impulsar o emprendimiento e a vivir nos nosos vales. Non sempre foi fácil. Por outra banda, o que busca un modelo de cidade no campo equivócase, e o que pensa que o val é o dos que se crearon nel tamén se equivoca.

Hoxe en día os nosos vales e pobos son espazos de oportunidade e deben ser aínda máis. A posibilidade de vivir en contornas coidadas, ricos, con recursos; a posibilidade de pasar a outro modelo económico máis sostible; a posibilidade de desenvolver actividades económicas máis innovadoras, máis verdes, relacionadas coa economía circular; a posibilidade de comunicarse co mundo, de pensar no local e global; a posibilidade de facer comunidade e comprometerse con iso e coa nosa natureza; a loita contra o cambio climático, para vivir mellor e doutra maneira, para vivir no medio rural.

E para facer realidade esa posibilidade, as administracións públicas (locais, nacionais, estatais e europeas) debemos entender as dinámicas e realidades dos pobos e vales. Aínda que nos custou, xa empezamos a escoitar voces que falan da visión holística que hai que dar aos políticos e aos proxectos. Este enfoque foi unha das principais reivindicacións do medio rural. Os políticos e as administracións sempre quixeron ver o problema no seu conxunto, non desde un punto de vista sectorial ou de interese partidista.

A nivel internacional existen directrices que nos mostran o camiño a seguir, como os Obxectivos de Desenvolvemento Sostible 2030. En Navarra, ademais, avanzamos na reforma da Administración Local, o Plan de Investimentos Locais, o Programa de Desenvolvemento Rural, a Lei de Residuos ou o Plan de Banda Ancha, entre outros. Así mesmo, contamos coa Rede Lursarea (Axencia de Territorio e Sustentabilidade) e os grupos de desenvolvemento rural. Con todo, temos moito que tratar; entre outras cousas, a adecuación da ordenación e xestión do territorio á realidade do século XXI, ou o logro de que a próxima Política Agrícola Común (PAC) defenda o modelo de explotación familiar profesional.

Enfrontarse ao despoboamento require coraxe, cabeza e corazón. Temos moito que contar, digamos e fagamos, para que o galo siga cantando, para que as casas sigan abertas, para que os campos e os bosques sigan producindo, para que os ríos sigan escoitando as nosas risas, e para que todos teñamos un presente e un futuro de calidade nos nosos pobos.