Leire foise de vacacións a Grecia cunha amiga, Marta. Fomos testemuñas da súa alegría a través das redes sociais: fotos, bromas, palabras cariñosas… Alguén me preguntou si están xuntos. Non, non son parella, nin amantes. Son amigos.

“Perú é o home máis fermoso do mundo”, díxome Joanes. Peru é o seu ex parella. Viven na mesma rúa e pasan as súas vacacións xuntos. A xente do pobo murmurou: “Volverán estar xuntos?”.

Carmen e Rosa teñen ao redor de 40 anos. Son amigos íntimos e compañeiros de piso. Rosa ten parella, pero non ten intención de irse a vivir con ela. Cando ten unha sorpresa, cando está triste ou enfermo, tende a recorrer a Carmen.

O pensamento monógamo está tan arraigado en nós que a miúdo sorprende polas estreitas relacións afectivas que se desenvolven fóra do ámbito da parella. Fixéronnos crer que o principal tipo de amor é o amor romántico, que satisfai as nosas necesidades. A nosa parella debe ser a nosa única amante, a nosa compañeira ideal, a nosa compañeira de viaxe, a nosa amiga íntima. Si non é así, quizá non esteamos tan namorados. Quizá non sexa a media laranxa. Mari Luz Esteban definiu este discurso coas palabras “pensamento amoroso”.

No feminismo, loitamos contra a mitificación do amor romántico, e iso levounos a cuestionar tamén a monogamia. Brigitte Vasallo deunos unha chea de razóns para reivindicar a nosa capacidade de amar e desexar a máis dunha persoa, así como de respectar a dos demais. Aprendemos ben a teoría, pero que pasou ao levala á práctica? Que os que nos educamos na monogamia non podemos envorcar os esquemas dun día para outro. Cando tentamos ser máis dunha parella ou deitarnos sen segredos con outras persoas, fracasamos e culpamos á moda da polimeridad. Sentímonos decepcionados e pensamos que é mellor volver ao modelo de sempre: como de costume, pór cornos dá menos dor. Tamén se escribiron numerosos artigos respecto diso. Por exemplo, Coral Herrera Gómez fala dos perigos de crer na “utopía do poliamor feminista”.

No campo dos modelos de parella tamén tendemos a seguir esquemas dicotómicos: monogamia ou polimicidad? Parece que son dous camiños paralelos e para ir dun a outro temos que dar un salto brusco. Vimos do modelo baseado na represión e o control. Dixéronnos que si temos fantasías con outras persoas tamén son ramas; ou si nos masturbamos, é un sinal de que a nosa parella non nos satisfai. No pensamento monógamo, percibimos todo signo de autonomía sexual como unha ameaza e a falta de celos parécenos sospeitosa.

Sobre este tema, escoitei nun vídeo de Queer Avengers que non somos laranxas enteiras, senón mandarinas. É unha parte da parella mandarina, pero temos máis: amigos, ex parellas, compañeiros de piso, familia, afeccións... Si quitamos un apartado, o mundo non termina, podemos gozar dos demais.

Non hai atajos que nos leven de súpeto á utopía da intelixencia emocional. Entre a violenta autoexigencia de estar satisfeito coa polimicidad e a desesperación de permanecer na monogamia, hai outro camiño, máis longo pero máis tranquilo: tecer entre todos unha cultura afectiva diferente, baseada na diversidade de relacións e os coidados.