Coles sen cabeza, Brassica oleracea var. acephala edo var. viridis, col galega e col de trigo. En Galicia é a col, a máis común. Utilízase para facer a sopa verde, que ten unha gran gloria. Desde Euskal Herria e seguindo a beira do Atlántico, veralo en case todas as hortas até o sur de Portugal: na cabeza dunha longa e delgada perna anchas follas azuladas, orgullosas, nunca con cabeza ergueita, sen encollerse. Isto é o que significa a palabra acephala, sen cabeza. Que comerei sen cabeza? Coles como todo o mundo, follas. Sen envolver na cabeza, pero con follas. Unha a unha no extremo do talo, orgullosamente. Córtanse e recollen follas a folla, sempre os da parte inferior. A medida que o solo se vai despexando, a perna alárgase e prolóngase. O dicionario recólleo da seguinte maneira: “As longas pernas de verza tamén se están levantando, as patas colgando xa de aquí”.

Seguindo ao que non se distingue entre a terra e o mar, no Océano Atlántico Sur, atoparemos multitude de variedades de coles: talos longos e talos curtos, bucios e suorentos, vermellos e azuis... Cada cultura ten os seus favoritos: asturianos, galegos, portugueses verdes e vermellos... Eu creo que a peor das coles é a nosa. É máis difícil manter aos vellos cando se pon a disposición as noticias, as “novidades”. E o noso pobo viviu nun cruzamento xeográfico. E desde fóra moitas cousas chegaron e quedáronse facilmente.

Gocei das coles e os nabos en Lisboa (Brassica napus). Na espectacular Feira da Ribeira, unha vella que non quixo dicirme de onde era o seu nome, de onde non era –dicía Pero Lisboa, sen distancia–, mostroume o seu amor polos nabos. A verdade é que vende fermosas. Outro que estaba á beira ofrecía gárgolas, de nabos e coles. Os compradores recibíanos, máis finos.

Recentemente, un oínte da radio preguntoume si cómense nabos. Aínda que noutros tempos tamén se comían moito aquí, hoxe en día témolos relegados á cebola da gastronomía. Pero non os esquecín. Pregunte si Álava, Bizkaia e Gipuzkoa fusiónanse na zona, si hai grans de arbi, de nabos ou de arbi-frecha. A prezo de angula ou ezkaile; sen cabeza.