En agosto, cando o Goberno español anunciou a subida de 13 puntos no imposto ás artes vivas, os axentes dos sectores culturais se enfurecieron de forma contundente. A Asociación de Empresas da Industria Cultural Española (UAEICE) fixo público un estudo coas conclusións desta medida: A piques de perder 4.226 postos de traballo directos, o 20% das empresas culturais pecharán e un total de 43 millóns de espectadores. O futuro móstrase, por tanto, escuro nun sector que xa se viu afectado pola debilidade. Sufriu desde antes unha crise e un continuo recorte das axudas públicas.

Na actualidade, o sector conta no Estado español con 500.000 traballadores directos, o que supón o 3,2% do PIB total. O IVE aplicado a estas iniciativas culturais, un repunte do 8% ao 21%, é o imposto máis alto sobre a cultura da zona euro e afecto non só ao número de espectadores, senón tamén ao consumo cultural. Os axentes culturais han advertido de que a medida non será tan rendible como se esperaba, se se equipase a recadación do imposto coas perdas que se producirán neste sector.

No caso de Euskal Herria, varias asociacións do ámbito cultural compareceron a finais de xullo ante os medios, nada máis anunciar a subida do IVE. Entón, o viceconsejero de Cultura do Goberno Vasco, Antonio Rivera, cualificou de “agresión” a medida adoptada polo Goberno español e engadiu que o próximo ano a facturación das empresas neste ámbito baixaría un 78%. Ademais, o 66% dos postos de traballo poríanse en cuestión.

As artes escénicas, en corda

Debateuse moito sobre o que vai producir esta subida do IVE. Os axentes culturais reuníronse cos partidos políticos e acharon grandes discrepancias, non só entre os representantes políticos, senón tamén entre os partidos políticos. Ao parecer, o final do túnel non se ve. É máis, o propio túnel está a escurecer. Amaia Ibañez é xestora de Escena –Empresas Asociadas de Producións Escénicas de Euskadi–. Ao seu xuízo, “a decisión é moi preocupante e vai ter un impacto negativo na nosa actividade cultural, xa que doutra maneira a situación era bastante débil”. Segundo explícanos Ibáñez, “o incremento dos prezos das entradas afecto en primeiro lugar ao acceso social ao teatro. O consumo vai decrecer e, en consecuencia, vaise a reducir o número de persoas que traballan neste sector”. Vendo que se aplicou a taxa máis alta da Eurozona, o xestor de Eskena ten clara a súa posición con respecto á Arte e a Cultura: “esta subida pon de manifesto o desprezo que o Goberno español sente por esta materia. En Portugal e Holanda tamén se aplicou unha subida importante a estas actuacións, e ao final tiveron que recortar o imposto”. Para Ibáñez, “esta medida tivo unhas consecuencias moi graves. Esperamos que o Goberno de España dea un paso atrás, anule a decisión e aplique á cultura un pequeno imposto, como se fixo nos países de ao redor”.

No teatro vasco, Ibáñez advertiu de que o sufrimento "vai ser maior na medida en que a cultura é minorizada". A inestabilidade, a perda de postos de traballo, o peche de empresas que xa están nunha situación de precariedade e, o peor, a transformación da cultura nun ben de luxo, nun produto de elite, son os principais riscos. “Hai que lembrar aos políticos que a clutura non é unha cuestión de entretemento ou lecer. Que é unha ferramenta necesaria para o desenvolvemento da sociedade, necesaria para construír unha sociedade sostible e libre”.

O Teatro Arriaga de Bilbao colocouse nun cruzamento de camiños e decidiu asumir parte da subida do IVE. O director xerente da zona, Ignacio Malaina, aclarou que “non queriamos que o consumo se reducise na entrada polo prezo. Parécenos fundamental que a cultura sexa atractiva e alcanzable para todos, que non sexa de luxo”. Do mesmo xeito que a Amaia Ibáñez, a Ignacio Malaina tampouco lle parece que a subida vaia ter eficacia fiscal, xa que o primeiro efecto desa subida vai ser o descenso do consumo. Por iso, considerou que "a decisión é equivocada e inxusta". Por tanto, asumindo o Teatro Arriaga unha parte do imposto, non é tanto o que se vai a pagar ao público. O prezo medio das entradas no Teatro Arriaga encarecerase entre un 5 e un 6%. “Quixemos pensar polo noso público e apostar por un modelo cultural accesible, mantendo ademais a nosa calidade cultural”.

Sen deixar de lado as artes escénicas, dirixímonos ao Pavillón 6 de Bilbao. Esta sala, de carácter privado pero aberto, está impulsada polos propios axentes das artes escénicas. Irene Bau é socia do Pavillón 6 e tamén é actriz. “Paréceme un erro lamentable a decisión –di o actor–. Espero que se lle botará atrás. Non é posible que sexa o imposto máis caro da zona euro e que esa subida sexa pagada directamente polo público”. Doutra banda, Bau cre que vai ser en detrimento de a industria cultural, “algúns teñen que vivir sempre na corda, na corda, na corda”.

Artes vivas, mortas?

Aplícase o imposto ás artes vivas. Por exemplo, ao teatro e á música en directo. Todas as sospeitas apuntan a unha drástica perda, xa que con anterioridade a crise económica e os recortes nas subvencións públicas –calcúlase que neste momento están en cifras de 2005– sacudiron ben ao sector. Parece que unha vez máis os creadores terán que traballar de face.

Iker Arroniz é o responsable da sala Jimmy Jazz de Vitoria-Gasteiz, así como membro da asociación de salas de Hego Euskal Herria que ofrecen música en directo Kultura Live. Arroniz tamén se mostrou moi equivocado, xa que “é moi alto si compárase co resto de Europa, un dos máis altos. Se se quere promocionar a cultura non se lle pode impor este tipo de impostos”. A música sucede ás artes escénicas e esta medida non fará máis que agravar a grave situación dos pequenos empresarios e creadores. Segundo Arroniz, “ofreceranse menos actuacións en directo, xa que serán impostos máis do 35% do prezo da entrada. Por tanto, dado que a situación na que nos atopamos fai que o prezo das entradas non poida subir máis, a demanda e a oferta diminuirán”. Tal e como ocorrerá no teatro, o responsable de Jimmi Jazz cre que “o imposto afectará especialmente á música local. Sempre hai máis ganas de ver aos equipos estranxeiros e o seu circuíto é máis pequeno. Pero se os esforzos que se fixeron até agora para promocionar aos grupos locais eran complicados, serán aínda máis complicados, porque as condicións empeorarán e os pasos dados (contratos, condicións de seguridade, dereitos de autor...) chegarán a un retroceso”. Arroniz ve o futuro tan escuro como Amaia Ibáñez. “Cada vez son peores as condicións de traballo, a baixada de salarios, as peores posibilidades de organizar concertos, tanto pola redución de espectadores como polo menor beneficio de organizar concertos. Iso é o que nos vén”.

Pirataría principal

En palabras do presidente da Asociación de Produtores de Cine Vasco, Carlos Juárez, “a cultura non pode ser algo de luxo”. O cine vive días escuros, nos que a pirataría e a falta de interese pola cultura das televisións públicas e privadas hai tempo que lle arruinaron. Segundo Carlos Juárez, “a crise sacudiunos a todos, é de todos. Dado que o cine non é un tema de primeira orde, o consumo vai ceder sen dúbida, polo que Internet vai ser o medio de consumo. A crise do sector vén de antemán, pero esta subida desmesurada quere converter o cine en elitista”.

Segundo o presidente da Asociación de Produtores de Cine Vasco, “o futuro é complicado. Por unha banda, atópase a redución das subvencións ao sector. Doutra banda, a falta de interese cultural das cadeas de televisión. Resúltalles máis rendible pór a Belén Esteban, o que tamén aumentou a situación dos produtores de cine. Á pirataría tampouco se lle deu saída, e ademais a subida de impostos. O sector perderá moitos postos de traballo e as empresas pecharanse”.

Como noutras disciplinas, esta subida do IVE vai en detrimento do cine local. “Vai ser especialmente prexudicial para o cine vasco, xa que na maioría dos casos adoita ter falta de investimento. Doutra banda, o desexo de regular o mercado vén de lonxe, pero se as cousas seguen así, o mercado quedará en poucas mans, por suposto, en beneficio do cine estadounidense, o que reducirá a oferta de cine”.