Altza sitúase
nun cerro de cen metros de altitude, cunha extensión histórica de 14,5 km cadrados. Chegaba até os terreos de San Sebastián, Pasaia, Errenteria e Astigarraga.

Hai tempo que os enfrontamentos entre Donostia e Altza sucédense na capital guipuscoana. Entre 1821 e 1823 Altza obtivo oficialmente a independencia. Quedou claro que tiña suficiente entidade de poboación, xa que tiña uns 150 caseríos nos seus terreos e, ademais de delimitar os límites fixos, crearon a casa consistorial. En 1910 obtivo o Título de Vila, pero só puido conservalo até 1940. Coas guerras de 1936 e as tensións con Donostia, a economía de Altza viuse debilitada. Así, a capital guipuscoana soubo aproveitar a situación e conseguiu a desexada anexión.

Hoxe en día o barrio de San Sebastián ten unha cara de cemento, converteuse nun bosque de casas. Altza sufriu grandes cambios urbanísticos e sociais. Construíron casas e torres por todas partes, enterraron arroios, instalaron vertedoiros... Cada anaco de terreo era aproveitado groseramente. No momento en que chegou a quenda de construír as autoestradas, foron derrubados varios caseríos da zona. No territorio de Altza histórico había 150 caseríos e na actualidade 57 seguen en pé. Parece que o urbanismo volverá devorar o medio rural en Altza. De feito, o proxecto urbanístico Auditz Akular, que o Concello de Donostia-San Sebastián quere levar a cabo, xa está por ver cal será o novo aspecto de Altza. Na década dos

50 Altza experimentou un importante crecemento demográfico debido á inmigración. Segundo datos do historiador Antonio Cañamero Redondo, no histórico Altza existían en 1950 8.857 persoas e en 1960, 16.413. 26 anos despois, en 1986, 44.384 persoas. En concreto, os inmigrantes chegaron a Altza procedentes das provincias dA Coruña, Pontevedra, Cáceres, Salamanca e Badaxoz. Por iso, e debido a outros factores, a situación do eúscaro en Altza era preocupante naquela época. Para entender mellor a situación do eúscaro en Altza achegámonos ao escritor altzatarra Joan Mari Irigoien e recollemos a súa visión: “Aínda que en Altza había ambiente euskaldun, non creas que se falaba moito en eúscaro. En Altza existía unha notable tendencia ao castelán. Como Franco gañou a guerra e prohibiu o eúscaro, o medo agudizouse. Coñezo a xente do caserío que non aprendeu euskera, por unha banda porque tiña medo, como dixen antes, e por outro porque sentía acaecida, quizá porque os transeúntes o tomarían por ‘cashero’…”.

Primeiros pasos cara á normalización

Como se dixo
, na década dos 60 a situación do eúscaro provocou unha gran preocupación e moitos altzatarras puxéronse en marcha na loita por recuperar o eúscaro. Froito deste traballo foron a creación da ikastola Herri Ametsa, a euskaldunización dos centros educativos castellanoparlantes, a oferta de clases nocturnas para euskaldunizar aos adultos, a creación de euskaltegis, etc. O gran traballo realizado polo movemento social de Euskal Herria nas décadas dos 70 e 80 levou á cidadanía a tomar conciencia da necesidade de recuperar o eúscaro. Así, a principios dos 90, o coñecemento do eúscaro deu un paso adiante; cada vez máis pais escolarizaban aos nenos no modelo D, o número de alumnos nos euskaltegis aumentaba constantemente, e déronse os primeiros pasos para euskaldunizar o mundo laboral. A

finais da década dos 90 a situación non era tan positiva. Avanzouse no coñecemento do eúscaro, xa que se sacaban máis euskaldunes dos colexios e dos euskaltegis, pero a súa competencia lingüística era débil e aínda había poucos euskaldunes. Ademais, o uso do eúscaro en Altza era practicamente imposible. Por iso, co obxectivo de axilizar a recuperación do eúscaro en Altza, varias entidades do ámbito vasco e euskaltzales constituíron en 1999 a Comisión Bai Euskarari de Altza. Comunicouse ao Consello de Entidades Sociais do Eúscaro a intención de desenvolver o Acordo e o Proceso de Compromiso do Eúscaro en Altza. No ano 2000 o Consello aprobou a participación de Altza no proxecto. A través desta iniciativa pór en marcha un proceso de compromiso por parte das empresas locais, comercios e entidades de todo tipo, e en colaboración co concello de cada localidade, mediante a elaboración dun Plan Estratéxico do Eúscaro a nivel local. En 2001 disolveuse a Comisión Bai Euskarari de Altza e creouse e legalizou a Asociación Cultural Bizarrain. A asociación Bizarrain asinou un convenio de colaboración co Concello e o Consello de San Sebastián ese mesmo ano, e desde entón renovaron o convenio todos os anos para traballar pola normalización do eúscaro en Altza. A asociación leva sete anos traballando para que o eúscaro sexa utilizado con normalidade en diferentes sectores do barrio.

Mirando ao futuro

Prevese
necesariamente un longo percorrido para a euskaldunización de Altza. No infograma desta páxina podedes ver como é a competencia lingüística de Altza segundo o sistema de indicadores lingüísticos do País Vasco. En calquera caso, serán os nenos e nenas dos centros educativos de Altza –Herri Ametsa, Altza Herri Ikastetxea, Herrera e Olako- os que, en certa medida, poden dar vida ao eúscaro. O escritor altzatarra Joan Mari Irigoien dixo: “Vivo rodeado de xente de orixe estranxeira. Aos seus fillos sempre lles fago a primeira palabra en eúscaro e alégrame ver que me seguen en eúscaro. Supoño que aquí está a esperanza. Virán tempos mellores ou peores, pero sempre debemos manter acendida o facho da linguaxe. E o futuro dirao”.