O achado foi dado a coñecer este mércores pola tarde por Aranzadi. Cando o crómlech ou crómlech de Jaizkibel V comezaron a escavarse por casualidade, baixo o seu solo apareceron inesperadamente restos inusuais e déronse conta de que a estrutura é máis complexa do que se pensaba.

Por unha banda, as laxas rochosas que forman a circunferencia do horto de pedra, agora caídas, estaban de pé na prehistoria e representaban un cerramento: un círculo perfecto. Neste cerramento atopouse unha das peculiaridades do xacemento: dúas laxas infantís son moito máis grandes que as outras, de dous metros de altura, e atópanse unha diante da outra, mirando cara ao nordés e o suroeste.

Aínda non terminaron as escavacións, pero esperan atopar unha cámara para enterrar as cinzas dos mortos no centro do crómlech. Para iso contan coa colaboración do Concello de Hondarribia e a Deputación Foral de Gipuzkoa.

Os crómlech, tamén chamados nalgúns lugares mairubaratza, foron erixidos polos humanos entre fai 2.000 e 3.000 anos, durante a Idade do Bronce e a Idade do Hierro, e a ambos os dous lados dos Pireneos contabilizaron máis de 1.500 megalitos deste tipo, desde Benasque até o val de Leitzaran: "O obxectivo destes cromlechs, ademais de ser utilizados como sepulturas, era marcar o territorio", explicou o responsable das escavacións de Jaizkibel, Manu Ceberio.

Varios investigadores concluíron que se trata de restos arqueolóxicos dunha antiga cultura que posuían pastores e grupos de agricultores non nómades vinculados ao hábitat.