Podían adiviñalo, pero non tiveron necesidade de adiviñalo. Na tradición tamén o Olentzero foi muller ou muller. En Leitza, por exemplo. No seu blog contaron a súa experiencia os de Duguna e Fernando Oiartzun, membro da Asociación Cultural Altzadi Leitza, deixoulles unha interesante resposta.

Así di Fernando Oiartzun sobre o Orantzaro de Leitza:

"No noso pobo, en Leitza, como dicides, había unha gran riqueza tanto en representación como no uso do lume. O tema foi tratado en profundidade: JM Barandiaran foi en 1920 en Leitza e recibiu que en Leitza colocábase na xanela ou balcón cunha boneca con pantalón ou saia Orantzaroa, todo iso para recrear a Orantzaroa. Así o recibimos nós en casa e dixéronnolo moitas persoas maiores que entrevistamos no pobo.

Aínda que hoxe en día Olentzero só represéntase como un carboeiro e un home, o Olentzero de outrora podía ser tanto feminino como masculino e representábano en diferentes funcións:

txistulari, pescador, pastor, cazador, xastre, bruxa ou ezpata-dantzari. É o caso de Gomezago de Zumaia. Xabier Etxabe explicou que este personaxe, que apareceu na figura dun pescador, non é máis que unha variante de Olentzero.

Porque non é o único modelo para representar ao Olentzero.En Leitza, Lesaka, Oiartzun, Donostia ou Zarautz, do mesmo xeito que cambia o seu nome (Orantzaro, Olentzero, Orantzago, Gomezago, Onentzaro...), Olentzero tamén ten unhas características especiais e propias.

Olentzero tamén aparece con figuras moi diferentes nas fotos e imaxes de outrora. Por exemplo, este Olentzero que saíu en Donostia en 1931 aparece co pelo longo amarelo:

Olentzero, San Sebastián, 1931. Foto: Guregipuzkoa.net.

Leste outro Olentzero foi realizado por un grupo de nenos e nenas de Oiartzun a principios do século XX.

Olentzero, Oiartzun. Foto: Bernardo Oñatibia - Guregipuzkoa.net

Outro Olentzero vestido de traxe e gravata é de Leitza, a principios do século XX.

Orantzaroa en Leitza, elegante.

A finais da década de 1950, tomando como modelo o carboeiro de Lesaka, a mocidade de San Antonio organizou a cabalgata de Olentzero en Pamplona. Posteriormente, na década dos 60, a Federación de Ikastolas ampliou de pobo en pobo este modelo de Olentzero.

Nas últimas décadas fomos vendo constantemente o proceso de transformación do carboeiro Olentzero. Olentzero pasou de ser un personaxe chafalleiro, sucio e desagradable a ser campión de Santa Claus: un personaxe brando, politicamente correcto e comerciable economicamente.

O último paso nesa corrección política é a procura da parella de Olentzero, a invención de Mari Domingi. Olentzero e Mari Domingi representan os estereotipos de xénero e o modelo tradicional de parella. En contraposición ao que o comercio e os medios de comunicación queren vender, o Orantzaro de Leitza demostra que Olentzero pode ser un personaxe sen muller, home ou sexo determinados.

Leitza, Orantzaroa, 2010. Foto: ALKE.

Leitza, Orantzaroak, 2015. Foto: Concello de Leitza.

Leitza, Orantzaroa, 2011. Foto: ALKE.

Non hai unha única forma de representar ao Olentzero. Nin de oficio, nin en aparencia, nin en xénero. Olentzero será como inventamos cada vez. Non sempre carboeiro, non sempre home. Esperamos ver máis mulleres e queer Olentzero nas nosas rúas este ano.

Olentzero, Ermua, 2014. Foto: Grupo de danzas Txindurri.

Esta noticia foi publicada por Dantzan.eus e trouxémola a ARGIA grazas a licénciaa CC-by-sa