O 8 de outubro, mulleres de diferentes realidades e contextos sentaron ao redor da mesa, baixo a lema “Feminismo campesiño e popular, finanzas éticas e economía feminista”, para explicar e reflexionar sobre as alternativas que impulsan fronte ao actual sistema capitalista patriarcal. A mesa redonda tivo lugar na Casa das Mulleres de San Sebastián, organizada polas entidades Financiaz Haratago, Elkarcredit e Mundubat.

Para dar unha visión de Euskal Herria, tamén estiveron presentes Josefina Roco Sanfilippo, experta en economía feminista da Fundación Mundubat, e REAS Zaloa Pérez, de Euskadi. Josefina Roco decorou a Casa das Mulleres cunha foto da frase “O capitalismo non funciona, a vida é outra cousa”, que era a tese principal da mesa redonda.

Para organizar e axuntar ideas, o evento estivo dirixido por Irati Cifuentes Axpe, membro de Economistas Sen Fronteiras. “Utilizamos o sistema patriarcal e capitalista unha e outra vez sen reflexionar”, comezou Cifuentes: “É imprescindible construír alternativas desde o feminismo e por iso estamos hoxe aquí para demostrar que hai alternativas”.

As finanzas non son ciencias exactas

Todos os expertos da mesa estiveron de acordo; o noso sistema financeiro ten unha visión ‘masculina’. “Vendéronnos que o noso sistema financeiro e económico é racional e obxectivo”, explicou Zaloa Pérez, “pero o noso modelo de xestión do mundo non é sostible nin real”.

 

 

 

 

 

 

“As ideas relacionadas coa natureza e os coidados considéranse ‘femininas’ e o progreso, a produtividade e a usabilidad son ‘masculinas’”, subliñou o membro de REAS. “Temos que cambiar esa cultura de xestión baseada en valores masculinos e patriarcais e dar máis valor á vida”.

Irati Cifuentes sinalou que estamos atascados neste sistema e que as institucións non fan nada a esta situación: “O actual Plan de Educación Financeira do Estado español non pon en cuestión o sistema financeiro que temos. Os bancos convidar os colexios e institutos a que expliques como funciona o sistema financeiro, coma se fose unha verdade absoluta”.

Cando se trataba de modelos masculinos e femininos, Josefina Roco comentou un detalle importante: “Un negocio xestionado por mulleres non quere dicir que sexa unha iniciativa emancipadora” Deixou claro que moitas mulleres adquirimos unha perspectiva masculina nas tarefas económicas: “Cremos que o obxectivo máis importante é o ‘Progreso’, que o consumo é reflexo do benestar e que o poder é imprescindible”.

Pero é obxectivo a importancia da produtividade? A economía feminista cuestiona esta afirmación: “Non podemos pór prezo a todo, o que o capitalismo deixa na alfombra tamén é importante, non todo debería ser monetario”, denunciou Roco: “Sen coidados non se pode manter a vida”.

As feministas de Centroamérica teñen moito que ensinar

O noso sistema financeiro actual non deixa lugar á confianza. Para solicitar un préstamo é imprescindible presentar un aval. Si non hai ningún beneficio monetario, o sistema considera esta acción como un absurdo. Por iso, aínda que nos acepten o préstamo, ponnos intereses.

A nicaraguana Lola Esquivel, con todo, demostrou que é posible crear outros modelos. Esquivel é membro da cooperativa Gloria Quintanilla e participa desde a súa creación: “Cando empezamos a traballar, as mulleres da comunidade de Santa Julia só tiñamos o 17% das terras. Estabamos cos homes nos espazos organizativos, pero algúns de nós empezamos a cuestionar o modelo de xestión ‘masculino’. Entón trouxemos unha proposta a eses espazos: o fondo rotatorio.”

A formulación do Fondo a Quendas era o seguinte: Cada participante debía entregar unha determinada cantidade de diñeiro á semana, e todo o diñeiro recadado podía ser prestado por alguén que o necesitase, a cambio dun interese moi baixo. O diñeiro dos intereses destinaríase a investir na cooperativa: compra de ferramentas de campo, talleres, etc.

“Os homes tomáronnos por tolos”, dicía Lola travesa: “Preguntábannos: Fiarédesvos entre vós sen ningún tipo de garantía? E si alguén non devolve o diñeiro, que?’ Entón soubemos que nós tiñamos outra visión para entender as finanzas e cremos por primeira vez que outro mundo era posible”.

Cando unhas poucas mulleres puxeron en marcha este modelo, consideraron unha tolemia que os homes utilizasen parte dos seus beneficios para o coidado persoal. Con este diñeiro comezáronse a organizar xornadas médicas para detectar o cancro cervical ou para a revisión dental, ademais de financiar as sesións de barbaría.

Na actualidade, corenta mulleres reúnense todos os domingos para recadar, conceder e recibir préstamos e tomar decisións en grupo. “Como funcionou tan ben, os homes tamén se nos achegaron con ganas de participar”, dicía Esquivel con orgullo. Concédenlles préstamos, cun interese superior, porque non son socios da cooperativa.

Agora son os mesmos que ao principio o vían con desconfianza, pero o camiño para chegar a esta situación non foi fácil. “Tivemos que entrar como Sugandil na loita campesiña e agora as mulleres temos o 60% da terra da nosa comunidade”, sinalou o nicaraguano.

Marlen Sánchez é membro da Asociación de Traballadores de Zona Rural de Nicaragua e participa na organización de formacións para mulleres. “Organizamos escolas para mulleres baserritarras, para que traballen con dignidade”, dicía Sánchez: “Non é fácil introducir cambios dentro deste sistema patriarcal”.

En palabras da agricultora, “loitamos para que as mulleres campesiñas adquiran terra, auga e condicións dignas, e desa realidade e necesidade nacemos o concepto de feminismo campesiño e popular. Nesa loita, homes e mulleres, todos temos que facer fronte ao sistema que nos oprime, ao patriarcado e ao capitalismo”.

Con todo, Sánchez denunciou a desigualdade que existe nas organizacións agrarias: “En teoría, todos os membros da asociación están de acordo coa igualdade de xénero, pero na práctica non ves ese convencemento. Hai moitas parellas nas organizacións campesiñas e, cando hai reunións, en moitas ocasións só aparecen os homes, porque as mulleres teñen que quedar coidando aos nenos”.

Ana María Quinteros é membro da Asociación Nacional de Agricultura e Gandaría dO Salvador. Do mesmo xeito que os nicaraguanos, denunciou a disparidade: “A situación dos campesiños é moi vulnerable, pero máis grave aínda a das mulleres agricultoras”. Quinteros tamén destacou o valor do labor de garantir os dereitos das mulleres rurais: “O que facemos é moi difícil, vai contra a corrente de auga nun mundo que pivota en torno ao diñeiro e os mercados”.

“Cando empezamos a organizar actividades exclusivas para mulleres, os homes da asociación queixáronse pedindo explicacións”, dicía o salvadoreño. “Nós explicámoslles claramente a razón: todos os demais espazos da asociación son para os homes, aínda que non o digan”.

Tras escoitar as súas palabras, Irati Cifuentes comentou a importancia de estender esas experiencias no País Vasco: “Estes modelos que nos mencionaron os expertos de Centroamérica deben ser trasladados ao ámbito educativo para demostrar que existen alternativas para a organización do sistema financeiro. Si a educación financeira das xeracións vindeiras está en mans de quen crearon a crise económica, nunca poderemos saír deste sistema”.

 

 

 

 

“Que cada un loite pola súa trincheira”

Ao parecer, na mesa reuníronse mulleres moi diferentes: mozos e maiores, deste e aquel continente, rurais e urbanas… Con todo, todas estaban de acordo con dicir polo resto e atoparon similitudes en moitos relatos.

En palabras de Josefina Roco, “non é casualidade que existan situacións comúns, aínda que teñamos contextos diferentes; dunha maneira ou doutra, este heteropatriarcado esmáganos a todos”. Marlen Sánchez chamou á solidariedade internacional ao ouvilo: “O internacionalismo é clave na loita feminista; o teu opresión debe sentirme eu e ti tes que interiorizar a miña”.

En canto ás similitudes, Josefina Roco expresou o seguinte: “Cando traballas no movemento feminista, esteas onde esteas, a miúdo escoitas a seguinte frase: ‘Era máis feliz cando non me daba conta das cousas’. Todos riron asentindo.

“Cada un ten que construír a súa trincheira, segundo o seu contexto, pero estamos na mesma guerra e temos o mesmo obxectivo: a igualdade”, resumiu Lola Esquivel ao final da mesa redonda.