argia.eus
INPRIMATU
A lenda do bo imperio
Imanol Satrustegi Andrés 2023ko irailaren 20a
Theodor de Bry-ren grabatua \'Brevísima relación de la destrucción de las Indias\' liburuan (1583). Wikimedia Commons/Gallica Digital Library.

A propia historia é o campo de xogo da política e a dereita tamén mira ao pasado. Xunto ao auxe da tendencia política ultral, nos últimos anos está a recuperarse unha corrente historiográfica en España. Están a venderse libros cunha narración histórica de corte franquista que denuncian á Lenda Negra.

Pero, que é iso da Lenda Negra? Para escritores e opinadores como Elvira Roca Barea, Pedro Insua ou Santiago Armesilla, existe un relato internacional que difunde o odio contra a historia de España, polo menos desde o século XVI. Segundo din, esta Lenda Negra foi ideada por Inglaterra e os Países Baixos para desprestixiar a Monarquía Hispánica que entón dominaba o mundo, e estes prexuízos cara a España mantivéronse ao longo dos séculos, ata que os españois de hoxe tamén se han internalizado. Para facer fronte a esta suposta Lenda Negra, a dereita española ha posto en marcha unha operación para recuperar o pasado do país. Cun discurso con tinguiduras victimistas, pretenden eliminar a vergoña de ser español, sacudir os complexos e reivindicar con orgullo as achegas de España á historia mundial.

É un asunto, o concepto é metodológicamente moi flexible, polo que se acusa de promover a Lenda Negra a todo aquel que non se adhire ao relato histórico do nacionalismo español conservador. En comparación, considérase sospeitoso pretender revisar críticamente o patrimonio musulmán da península Ibérica, o proceso da Reconquista medieval, a expulsión de moriscos e xudeus ou a Inquisición.

Pero a maioría dos seus poderes céntranse en reivindicar o patrimonio do Imperio español; Roca Vara, por exemplo , denuncia a existencia da imperiofobia. Relativizan ou negan a existencia de exterminios, explotación, escravitude e aculturación, mentres exaltan con orgullo o intercambio cultural, a mestizaxe e o desenvolvemento económico. Como dicía o filósofo Gustavo Bueno, defenden que a Monarquía Hispánica foi o Imperio Fundador (Imperio Bioquímica), un bo imperio que, lonxe de explotar e saquear colonias, abriu a civilización. Para iso recorren con frecuencia a prácticas como o cherrypicking, onde se menciona que a escravitude foi prohibida por Isabel a Católica en 1500, a pesar da existencia de miles de documentos e investigacións que demostran a vida no século XIX.

O debate ten moitas arestas e os matices son moitos. Por exemplo, é certo que os inimigos da Monarquía Hispánica esaxeraron na súa propaganda as masacres dos colonizadores e ocultaban as que facían. Tamén é certo que o indigenismo anti-colonial ha romántico á sociedade precolombiana. Na historia os matices e os matices son importantes. Non todo é branco ou negro, as cousas son máis complexas. Pero a dereita española, con este relato sobre o Imperio, busca fortalecer o seu discurso e a súa identidade, para o que recorre ao rebisionismo histórico.

Na miña humilde opinión, é imprescindible que a historia teña a valentía de investigar pasaxes incómodas. O País Vasco tamén tivo un pasado colonial e esclavista, e, como fixo Axier López, xa é hora de revisalo críticamente.