Viches as caixas de leite de Eroski? Dispón polo menos de dous modelos: Un para o CAC co seu mapa co buraco de Treviño e a palabra ‘Euskadi’. Outro para a CFN, co seu mapa e ‘Navarra’. Non creo que sexa unha distinción feita con leite malo, pero non nos fai ningún ben aos vascos.

Navarra vs Euskadi. Iso é o que nos queren ver os españois separatistas: separados e sobre todo enfrontados. Coma se tivésemos identidades distintas: Os foros e a bandeira navarra os primeiros, o eúscaro e a ikurriña os segundos. As administracións ‘vascas’ e ‘navarro’ subxacentes reforzan esta noción, debilitando á nación: a primeira asumindo a palabra ‘vasca’, a segunda ‘navarro’. Ser vasco e ser navarro como antagónicos.

Necesitamos facer memoria para entender como os vascos navarros habemos chegado a esta división. Lembremos: Os romanos designaron con Vasconia a todo o territorio do País Vasco actual, e máis. O Imperio romano caeu e outros se fortaleceron. Aproveitamos a arte da guerra que aprendemos cos romanos para defendernos dos seus ataques. Para organizar mellor a defensa, fundamos o Reino de Pamplona no ano 824. Máis tarde converteuse no Reino de Navarra, abarcando todo o territorio do País Vasco actual, e máis. Iñaki Sagredo recibiu os indicios máis clarificadores da súa Navarra. Castelos que defenderon o Reino (Navarra, os castelos que defenderon o Reino) nunha extensa colección que aúna obras de superficie e de arquivo. Por tanto, Navarra é un Estado (sic) creado polos vascos para defendernos a nós mesmos, a nós mesmos, á cultura.

Nas diferentes etapas conquistáronnos e dividido, os españois primeiro e os franceses despois: Os fitos máis significativos son 1200, 1512 e 1620. Desde entón somos a colonia destes imperios: CAV, CFN e CAPB. Primeiro conquistáronnos o territorio, militarmente. Despois da ocupación das institucións nacionais, con poder. E desde entón confundirnos, desde as administracións e mediáticamente. Empezamos a crer que non somos un, si non o fixemos xa: vascos, navarros e basques. Integrados nas comunidades ou agrupacións destes Estados ‘democráticos’ imperiais. Diferenciadas entre nós, integradas en si mesmas. ‘Naturalmente’, como vimos.

Non só as caixas de leite de Eroski indican que temos a cabeza revolta, senón tamén a forma na que falamos, case sempre desde a referencia externa. Dicir que nós somos separatistas, por exemplo, cando se trata de reagrupar aos vascos. Ou dicir que eles son unionistas cando nos han fragmentado. Desde o seu punto de vista son os nosos pensamentos e expresións. Feitas ao seu modo, en prexuízo noso: non interpretamos a realidade desde o noso punto de vista. Somos ninguén.

Vémonos a nós mesmos tal e como nos quere ver quen nos domina, sen ter conciencia diso. De mala gana, pero consciente, os antepasados sucumbirían na época da conquista, para non volver caer na caza de bruxas, para sobrevivir, como comprenderás lendo o ‘Sugarren mende’ de Asís. Aínda que agora e aquí a caza siga existindo, creo que a maioría obedece máis por medo que por inconsciencia, por inercia, por obediencia apresa. Adaptado ás necesidades de cada un.

O 3 de decembro é un día significativo, un símbolo para superar a nosa división vasco-navarra: o día do eúscaro, o día de Navarra. Suxírenos que si queremos manter a identidade, a cultura, debemos recuperar as institucións nacionais.

A división fainos dano, pero xa estamos anestesiados, nas súas propias formas, prisioneiros. Sentiremos a forza do molde con atención á mentalidade, liberando unha forte emoción reprimida. Malo leite, imos tentar levala á unidade!

O inverno que vén é unha época propicia para dar o paso da época do eúscaro á era vasca.