Como viviches o momento da inundación?

Estaba coa miña avoa, ten 91 anos. Ao volver da compra á súa casa, empezou a granizar. Vivimos nun barrio alagado, pero afastado do río. A través das xanelas, miraba á rúa a ver si subía auga, pero na nosa estaba tranquila. E de súpeto empezaron a chegar as mensaxes e os vídeos que circundaban o río. Aí comezou o medo, sobre todo ás persoas. Cando se marchou baixamos á rúa e vimos a desfeita.

Estes días falarías con moita xente. Houbo pasaxes terribles, non é así?

Iso é. Por exemplo, moita xente estaba tranquila no interior da casa, sen darse conta de que a auga se ía achegando todo, e de súpeto metéuselle todo na casa. Chamar a emerxencias e recibir “esperas” das emerxencias, que estaban saturadas. Outra persoa atopábase no supermercado. Observaron que a auga comezaba a entrar, miraron cara a fóra e viron os coches cheos de auga. Subiron ao taller do supermercado e quedaron alí sen posibilidade de moverse. Moitos deles.

Ao día seguinte, a rúa Martínez Espronceda estaba de mal humor. Aí diciamos, “isto non será cuestión dunha semana, a ver cando estas rúas volven ser o que eran”. Ao mesmo tempo que no pobo non houbo dor persoal, creo que os máis prexudicados tamén pensaron “bo, podía ser peor. Avanzaremos”.

Pasado o momento do medo físico, moitos mirarían aos danos materiais. Hai bastante drama neste sentido?

Si, terribles. Por exemplo, na entrada hai un taller onde se venden tractores. Está completamente esnaquizado, cinco tractores dirixíronse río abaixo, destruíndo as súas oficinas. En Martínez Espronceda e arredores hai moitos pequenos negocios. Hai un mes, por exemplo, abriron unha barbaría. Ou unha oficina de arquitectura, hai dous meses que empezou a traballar. Unha vez realizada o investimento e aposta por abrir un pequeno negocio nun pobo, todo esnaquizado ou inutilizable. Ou da tenda de deportes Aldo: chamábame “a catástrofe”.

Houbo moita solidariedade, pero tamén estiveron uns poucos que ao día seguinte saíron a roubar. Por exemplo, en supermercados ou outros pequenos negocios. A xente está enfadada.

A agricultura xoga un papel importante en Tafalla e a súa contorna. Aí tamén haberá grandes danos.

En agricultura, todas as colleitas perdidas. A maioría das hortas tamén. A maioría son hortas de lecer. O meu pai, por exemplo, ten un, perdeuno todo, pero di, “bo, eu non vivo de isto”. Pero diante do cuartel hai algúns invernadoiros, dos que viven os que traballan, e perderon todo: plantas, infraestrutura, invernadoiro... a desfeita foi terrible. Hai terras que pola súa natureza non foron tan danadas que poderían salvar a colleita. Pero como os camiños están cortados, non poden chegar á terra e, por tanto, todo perderase. Hai pobos illados de Baldorba que non poden saír porque se caeron pontes ou porque as estradas están inservibles.

Adóitase dicir que nos momentos tráxicos tamén salgue o mellor de nós. Foi así en Tafalla?

Si. Moitos veciños pasaron a noite axudando. Ao oito da mañá do día seguinte, unha chea de mozas congregouse na rúa en busca de auxilio. Algúns acudimos ao Concello comentando que eramos moitos e tentando organizarnos. A primeira foi conseguir escobas e pas, o concello tamén se puxo niso e comezamos a movernos dun lado a outro. Nas vivendas e ao redor de pequenos negocios reunir familias e amigos, polo que algúns dos que non estabamos directamente afectados acudimos ao centro cultural ou ao frontón. Recibíanche en calquera casa... O menos que dicíanche era "grazas". Ir a unha casa á próxima vez que se lle pregunte si necesitaba axuda. Todo o pobo saíu á rúa a axudar, pero sobre todo moita xente nova, eu creo que a xente está moi agradecida.

A túa emoción é evidente

Si. Deixamos ao carón as pelexas diarias. Xusto agora que se celebraron eleccións, vostede ten contas políticas cuns e con outros, e foino da mesma maneira. Entraba nunha tenda e dáballe igual de que cor era o comerciante, necesitaba axuda e listo. Hai unha residencia de monxas e aí estivo todo o pobo, de todas as cores, aínda que non nos achegamos a moitas outras cousas. Reunímonos todos. E non só de Tafalla, de todo a contorna: Desde Mendigorría, Ponte a Raíña... A min chamoume moita xente, en que podemos axudar? Ven, toma a escoba e venche á rúa. Nos próximos días estivo un pouco máis organizado. Ao nove, máis centralizado no Concello para repartir segundo as necesidades.

A solidariedade foi a máis bonita que sacamos desta catástrofe, foi emocionante.

Queda moito traballo e auzolan por facer?

Si, supoño que si. Parece que con todo ese barro e toda esa auga fíxose moito. E é verdade, pero aínda queda moito por facer. Temos auzolan para longo. Aparte do interior das casas en hortas, edificios, escola e outros. Tamén se abriu un par de contas correntes para as achegas económicas, xa que os gastos están a ser elevados. Non sei cantas semanas ou meses tardaremos en volver a Tafalla.

Algúns veciños tiveron que abandonar as súas casas. Xa volveron?

Que eu saiba case todos, incluído o edificio que fora desaloxado polo perigo de derrube. Aí había dúas vivendas e seguen vivindo nos fogares das familias.

Se o desexa, como poden axudar os cidadáns que non son da zona?

Por unha banda, abríronse dúas contas correntes, unha para Tafalla e outra para Olite, respectivamente. Tamén se agradecerán moito os tractores, pas e similares. Se todo o mundo quere pasarllo ben cunha pa ou unha escoba, hai moito que facer.