Quizá non saibas quen é Donald Berwick, ou por que o menciono no título deste artigo. O mesmo ocorre, evidentemente, coa maioría das persoas que participan no Pacto Sanitario en curso. Non saben que é o Triplo Obxectivo de Berwick, e menos aínda o Obxectivo Cuádruplo que substituíu este modelo. Quizá non saibas o que está en xogo detrás destas palabras: a sustentabilidade do sistema público de saúde e, con iso, un dos alicerces do voso benestar. Talvez por iso perdéstelo desde o principio, porque o futuro do noso sistema público de saúde baséase nun paradigma inadecuado. E si vostedes discuten nun paradigma erróneo, saiban que perderon o debate, o xogo e todo. Fíxoo Osakidetza, si así se mantén.

O modelo de Berwick, o Triplo Obxectivo, defendía, en primeiro lugar, mellorar a saúde da poboación, conseguir bos resultados sanitarios. En segundo lugar, mellorar a experiencia dos pacientes, é dicir, que a atención correcta que recibiron sexa amable e axeitada, que se cumpra dalgunha maneira o que esperan. Por último, a sustentabilidade económica do sistema sanitario a longo prazo. O modelo de Berwick non está mal en si mesmo e, a primeira vista, a todos parécenos aceptable. Quizá por iso todos os que participaron no Pacto Sanitario fixérono.

Con todo, todo ten un prazo de caducidade, e o modelo de Berwick xa está caducado. No seu lugar, moitos priorizaron o Obxectivo Cuádruplo, tamén eu, ou hoxe en día só eu, vendo a situación. O Obxectivo Cuádruplo ten en conta ás persoas necesarias para a atención e a prestación da saúde: os traballadores. Porque sen limpadoras, sen enfermeiras, sen médicos, sen administrativos… non hai atención sanitaria. A excepción, quizá, serían os directores, xa que o hospital funciona sen un director médico. O Cuádruplo Obxectivo defende os obxectivos de Berwick, por suposto, pero tamén valora o benestar dos traballadores para garantilos e alíñaos cos demais.

É todo o contrario do que está a suceder hoxe en día. Coa txapela na cabeza, hai que recoñecer que non ocorre só aquí. Tanto Bodenheimer como Sinsky detectaron que o 46% dos médicos en Estados Unidos padece unha síndrome do burnout que afecta a varios países. Nun estudo realizado por Kane e colaboradores, o 73% dos médicos internos e o 68% das familias medicas non volverían facer a súa especialidade se puidesen elixir, preferindo outra especialidade. Nós non somos unha excepción: en 2024 quedaron vacantes en toda España 246 prazas de residentes para a especialidade de medicamento de familia. Hoxe en día, na UPV/EHU o medicamento de familia non se oferta como materia na facultade de medicamento, e a maioría dos estudantes nin sequera saben que é. É pouco interesante, case ninguén quere ser médico de familia. Non hai suficientes médicos, polo menos en atención primaria, e por iso estamos a aprender xeografía vasca: Zaldibar, Berriz, Zumaia, Aulestia, Izurtza, Mañaria... Nos pobos euskaldunes da periferia, sobre todo nos núcleos de poboación que respiran en eúscaro, acabouse a atención en eúscaro. Os ataques contra profesionais de Osakidetza incrementáronse un 12% no último ano, concretamente 1.176 notificacións en 2024, a propósito de que moitas non denúncianse e que por tanto van ser moitas máis. As Incapacidades Transitorias duplicáronse nos últimos dez anos e un 10,3% dos traballadores atópanse actualmente en situación de desemprego. Estou convencido de que a situación empeorará: máis persecucións, máis agresións, máis carga de traballo e cada vez máis traballadores e traballadoras. De feito, o conselleiro quérenos seguir traballando até os 72 anos, si para entón xa estamos vivos.

Habería que priorizar o Obxectivo Cuádruplo e, por tanto, mellorar as condicións de traballo dos traballadores. Porque no ámbito sanitario, onde se atenden os aspectos máis íntimos e relevantes da vida, hai as peores condicións de traballo da administración vasca. Desgraciadamente, priorizouse o modelo de Berwick, xa caducado no Pacto Nacional de Saúde, coa aprobación de partidos políticos, sindicatos e axentes sociais. Quizá porque non saben que é o modelo de Berwick, ou non queren sabelo, como non coñecen a situación dos traballadores. Din que queremos unha atención sanitaria de calidade e equitativa, pero para iso, como din os irlandeses, o primeiro que hai que facer é tomar a medida. Non hai médicos e non hai atención en eúscaro, porque non queren, porque non queren velos.

Aitor Montes, médico de familia de Osakidetza