Orokorra
Guayakitarrak: eztiaren zibilizazioa Paraguayko oihanean
2009-12-17
Haien lehen albistea Erland Nordenskiöld arkeologo eta antropologo suediarrak eman omen zuen 1929an (Eva Cranek The World History of Beekeeping and Honey Hunting erle-jakintzaren biblian kontatua da), Ameriketako indiarrez azterketa ugari egin zuenak. Hamar urte geroago, 1939an Jehan Albert Vellard antropologoak Gallimard-enean argitaratu zuen Guayaki-tarrak zabal sakon aztertzen zituen Une Civilisation du miel: les Indiens guayakis du Paraguay famatua.
Vellard hau, beranduago, gaur antropologia modernoaren aitapontekotzat jotzen den Claude Lévy-Strauss-en laguntzaile ibili zen honek Hegoamerikan barrena egin bidai gogoangarrian, zeinetatik sortuko baitzen "Tristes Tropiques" famatua. Baina ordurako urteak zeramatzan Vellardek Amerikako jatorrizko herriak aztertzen, haien artean biziz. 1931tik neskatiko indigena bat zeukan alabatzat, Marie-Yvonne Vellard, hau ere etnografian norbait izatera helduko zena.
Nordesnkiöldek eta Vellardek kontatua dutenez, Guayakitarrek ez zuten lurrik lantzen, ez txaluparik ekoizten enborrak hustuz. Zerabilten harrizko haizkora funtsean erle-habiak zulatzeko zen. Eztitik eta eztitarako bizi ziren Guayakitarrak, hortik haiek eman "Eztiaren zibilizazioa" definizioa.
Europarrek gure Apis Mellifera eztenduna haruntza eraman artean Ameriketan nagusi ziren Melipona erle txiki eztangabeen eztia biltzen zuten habiak zeudeneko zuhaitzetara igota eta jasotzen zuten argizariz inpermeabilizatutako otar handietan. Oso ezti mehea denez paraje haietakoa, hura manejatzeko esponja gisako bat usatzen zuten: palmondo berezi baten adaxkak ahoan murtxikatuz egina.
Hango ezkoak erretxin asko daukanez, oretu edo murtxikatu egiten zuten, ondoren su txikian beratu eta pilotatxotan bildu, behar zenean ostera urtzeko. Ezko horrekin babesten zituzten hezetasunetik Guayakitarrek ehizerako uztaiak eta geziak. Argizaria nahastuz zingiretako lokatzarekin fabrikatzen zituzten Guayakitarrek beren ontzi bakarrak, sutan egosi gabe.
Vellardek esplikatu zuen eztia zutela Guayakitarrek janari nagusi. Beste edozer falta zitekeen haien herrian, baina beti zegoen eztia eta ezkoa biltegietan. Talde batek kanpalekua lekuz aldatzen bazuen, arriskuaren beldurrez-edo, beti berekin eramango zituen eztia eta argizaria. Hona herri honen beste ezaugarri bat: ezti-harrapaketa egiten duten beste herri gehienek ez bezala -ia denetan harrapatzaile gizonezkoek kontsumitzen baitute eskuratutako gozoa, emakumeei, zaharrei eta haurrei askorik utzi gabe- Guayakitarrek denen artean partikatzen zuten eztia.
- Martxel Aizpurua: erlauntzeko Erregea ala Erregina?2015-03-06
- Monsantoren bulegoak okupatu dituzte Akitaniako 80 erlezainek2012-01-07
- Hernanin Vespa Velutinaren habia tiroka suntsitu dute (Hernaniko Kronikaren bideoa) 2011-11-27
- Erleen demokrazia liderrik gabea2011-09-22
- Apimondia Buenos Airesen atzo hasita igandea arte2011-09-21
- Bernadette Darchen irakasleak laburbildu ditu Vespa Velutinaren kontra gaur dauden metodoak2011-08-25
- Julian Urkiola, Asiako liztorraz: «Etxean bezala dago liztorra hemen: mendia, basoa, hezetasuna...»2011-02-14
- Liztor asiatarra Gipuzkoaraino iritsi da2010-11-23
- Apirilaren 11n Erlezain Eguna Gipuzkoako Zegaman2010-03-25
- 10.000 euroko isuna Normandiako laborari bati besteren erleak pozointzeagatik2010-02-03
- Azukre-hautsa astindu Varroak kanporatzeko, Randy Oliver-en sistema 2010-01-12
- Erik Osterlund. Erlezaintza iraunkorra: Kimikarik gabe zain ditzakezu erleak (eta 3)2009-11-25
- Erik Osterlund. Erlezaintza iraunkorra: Kimikarik gabe zain ditzakezu erleak (2)2009-11-09
- Isabel Telleria erlezaina: Erleen talaia Eltson dago2009-11-08
- Erleak hegan egiteko darabilen teknika aurkitu dute2009-08-31
- Erik Osterlund. Erlezaintza iraunkorra: Kimikarik gabe zain ditzakezu erleak (1)2009-06-17
- Erlekumea nola saihestu (eta 2)2009-04-22
- Erleari kalte egiten dioten molekulen informazio osoa Wikipedian2009-04-17
- Erlekumea nola saihestu (1)2009-04-14
- Irailaren 15etik 20ra Apimondiak 41. Biltzarra eginen du Montpellierren2009-03-29
- Mihi urdinaren kontra erabilitako intsektiziden Permetrinak erleak hiltzen ditu2009-02-25
- Azpi tutuduna: varroaren kontrako beste metodo bat2008-12-04
- Erleen desagertzeari buruzko liburua aurkeztu da Ekologistak Martxan taldearen eskutik2008-11-02
- Eultzak Agorrean ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2008-09-28
- Atabala, erlezainaren tresna behinena2008-09-22
- Erlea gizonen gerretan2008-09-04
- Eultzak Dagonillan-Abustuan ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2008-08-30
- Eultzak Uztaillan ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2008-07-30
- Eultzak Garagarrillan ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2008-06-30
- Liztor asiatarra iristear da Euskal Herriko erlategietara2008-06-27
- Eultzak Orrillan - Mayatzean ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2008-05-31
- Alemanian zortzi pestizida debekatu ditzute erleak hiltzen dituztelakoan2008-05-28
- Erleak txistuka menderatu eta erabili2008-05-18
- Eultzak Jorraillan - Apirillan ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2008-04-30
- Nork erabaki zuen erle txikia handitzea?2008-04-10
- Eultzak Epaillan - Martxuan ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2008-03-31
- Eultzak Otsaillan ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2008-02-29
- Eultzak Ilbeltzean ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2008-01-31
- Edmund Hillary, mendigoizale eta erlezaina2008-01-15
- Charles Henry Turner: erlearen ikusmena deskribatu zuen jakintsua2008-01-07
- Kaliforniako mandarina hazleek diote: "Fuera erleak nire arboletatik"2007-12-31
- "Erleak eta eriotza", Justo Garateren artikulua Euzko Gogoan 1954an2007-12-24
- Eultzak Lotazillan ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2007-12-19
- Eultzak Azaroan ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2007-11-25
- Munduari itzulia erleen eta erlezainen bila2007-11-03
- Eultzak Urrillan ("1933'garren Nere Egutegia"tik hartua)2007-10-10
- Eva Crane hil da, erleetan munduko aditu nagusietakoa zena2007-09-17
- Erleen hiltzaileak Nosema du izena2007-09-10
- Kroazian erleak entrenatzen dituzte mina leherkariak aurkitzen laguntzeko2007-05-31
- 1.000 erle-eztenkada hartu ondoren onik atera da 91 urteko gizona2007-05-14
- Galesen deialdia egin dute: "Planeta salbatzen laguntzeko, egin zaitez erlezain"2007-05-04
- Nosema Ceranae onddoa, erle galeraren beste errudun posibleetako bat2007-04-25
- Sakeleko telefonoak: erleen galeraren errudun ala nahasmenerako aitzakia?2007-04-19
- Akitaniako erlezainak Asiako liztor baten beldurrez2007-03-28
- Bideo interesgarriak Interneten Erleaz2007-03-05
- Erlauntzak telefono mugikorretik nola kontrolatu2007-03-04
- Erle galera izugarriak Estatu Batuetan2007-03-03