Orokorra
Erleak hegan egiteko darabilen teknika aurkitu dute
2009-08-31
Idatzita dago -ipuin hiritarren zerrendan sartzeraino- ingeniari aeronautiko batzuek “demostratu” zutela erleek ezin dutela hegan egin. Alegia, hego ttiki horiekin proportzioan hain zama handia nola airatu daitekeen ezin dela lege fisikoen arabera azaldu. Horregatik, beste aditu batzuek lana gogor egin behar izan dute erlearen hegakera bitxiaren aerodimanika aurkitzeko. Ikerketaren emaitza 2005eko azaroko New Scientist aldizkariak plazaratu zuten Secrets of bee flight revealed artikuluan. Erlearen hegakera- teknika irudi bizidunetan ere erakusten du hemen; horietan ohartuko da irakurlea kofoinetako biztanleak gure estropadetan eskifaiek arraunak bezala darabiltzatela hegoak.
Michael Dickinson buru zuen taldea aritu da Pasadenako (Kalifornia, AEB) Caltech institutuan gaian sakontzen. Gertatzen da, antza, xomorro hegalari gehinek hegoak bulkada zabaletan mugitzen dituztela, horiei 145ºtik 165º gradu arteko arkuan eraginez, daukaten gorputzaren tamainako frekuentzian: horrela sortzen dute hegaldirako adina indar aerodinamiko. Baina ohiko azalpen horren arabera ezin zen ulertu nola erleak, den xomorro astuna izanda eta proportzioan hain hego laburrak edukiz, sortu zezakeen hegatzeko adina indar.
Dickinson eta bere lankideek erleak filmatu zituzten abiadura bereziko makinekin, segunduko 6.000 irudi atereaz. Informatika erabiliz, hegoei eragiteko modu bereziaz jabetu ziren. Hegoa atzeraka 90ºko arkua eginez eramaten du, eta ondoren itzultzerakoan alderantzizkatu egingo gu, sinestezina dirudien abiaduran: segunduko 230 aldiz. Ikertzaileek errobot bat egin zuten mugimenduotan oinarrituta; honen emaitza infografikoa erakutsi du New Scientistek. (http://www.newscientist.com/data/images/ns/av/dn8382.avi) ikus daiteke.
Helize baten moduan darabil hegoa, baina pala bera ere posizioz aldatuz doala. Gainera, hegoari berriro eragitean haren ubera barruan mugitzen du, eta honela indar handiagoa egiten du mugimendua aire geldian egingo balu baino. Azkenik, ba omen dago beste indar berezi bat gehiago “added-mass force” (masa erantsiaren indarra) delakoa, zeina gorenera iristen baita bulkada edo palada bakoitzaren bukaeran eta hegoek norabidea aldatzean eragiten duten azelerazioari dago lotua.
New Scientistek dioenez, ikerketa honen emaitzak baliatu ahal izango dituzte ingeniariek helizeak bezala egonkortasun eta erabilgarritasun handiagoko aireplanoak diseinatzeko. Dickinson zientzilariak ironiaz esan omen du: “Gainera, jainkoari eskerrak, demostratu dugu erleak hegan egin dezakeela”.
- Martxel Aizpurua: erlauntzeko Erregea ala Erregina?2015-03-06
- Monsantoren bulegoak okupatu dituzte Akitaniako 80 erlezainek2012-01-07
- Hernanin Vespa Velutinaren habia tiroka suntsitu dute (Hernaniko Kronikaren bideoa) 2011-11-27
- Erleen demokrazia liderrik gabea2011-09-22
- Apimondia Buenos Airesen atzo hasita igandea arte2011-09-21
- Bernadette Darchen irakasleak laburbildu ditu Vespa Velutinaren kontra gaur dauden metodoak2011-08-25
- Julian Urkiola, Asiako liztorraz: «Etxean bezala dago liztorra hemen: mendia, basoa, hezetasuna...»2011-02-14
- Liztor asiatarra Gipuzkoaraino iritsi da2010-11-23
- Apirilaren 11n Erlezain Eguna Gipuzkoako Zegaman2010-03-25
- 10.000 euroko isuna Normandiako laborari bati besteren erleak pozointzeagatik2010-02-03
- Azukre-hautsa astindu Varroak kanporatzeko, Randy Oliver-en sistema 2010-01-12
- Guayakitarrak: eztiaren zibilizazioa Paraguayko oihanean2009-12-17
- Erik Osterlund. Erlezaintza iraunkorra: Kimikarik gabe zain ditzakezu erleak (eta 3)2009-11-25
- Erik Osterlund. Erlezaintza iraunkorra: Kimikarik gabe zain ditzakezu erleak (2)2009-11-09
- Isabel Telleria erlezaina: Erleen talaia Eltson dago2009-11-08
- Erik Osterlund. Erlezaintza iraunkorra: Kimikarik gabe zain ditzakezu erleak (1)2009-06-17
- Erlekumea nola saihestu (eta 2)2009-04-22
- Erleari kalte egiten dioten molekulen informazio osoa Wikipedian2009-04-17
- Erlekumea nola saihestu (1)2009-04-14
- Irailaren 15etik 20ra Apimondiak 41. Biltzarra eginen du Montpellierren2009-03-29
- Mihi urdinaren kontra erabilitako intsektiziden Permetrinak erleak hiltzen ditu2009-02-25
- Azpi tutuduna: varroaren kontrako beste metodo bat2008-12-04
- Erleen desagertzeari buruzko liburua aurkeztu da Ekologistak Martxan taldearen eskutik2008-11-02
- Eultzak Agorrean ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2008-09-28
- Atabala, erlezainaren tresna behinena2008-09-22
- Erlea gizonen gerretan2008-09-04
- Eultzak Dagonillan-Abustuan ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2008-08-30
- Eultzak Uztaillan ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2008-07-30
- Eultzak Garagarrillan ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2008-06-30
- Liztor asiatarra iristear da Euskal Herriko erlategietara2008-06-27
- Eultzak Orrillan - Mayatzean ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2008-05-31
- Alemanian zortzi pestizida debekatu ditzute erleak hiltzen dituztelakoan2008-05-28
- Erleak txistuka menderatu eta erabili2008-05-18
- Eultzak Jorraillan - Apirillan ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2008-04-30
- Nork erabaki zuen erle txikia handitzea?2008-04-10
- Eultzak Epaillan - Martxuan ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2008-03-31
- Eultzak Otsaillan ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2008-02-29
- Eultzak Ilbeltzean ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2008-01-31
- Edmund Hillary, mendigoizale eta erlezaina2008-01-15
- Charles Henry Turner: erlearen ikusmena deskribatu zuen jakintsua2008-01-07
- Kaliforniako mandarina hazleek diote: "Fuera erleak nire arboletatik"2007-12-31
- "Erleak eta eriotza", Justo Garateren artikulua Euzko Gogoan 1954an2007-12-24
- Eultzak Lotazillan ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2007-12-19
- Eultzak Azaroan ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2007-11-25
- Munduari itzulia erleen eta erlezainen bila2007-11-03
- Eultzak Urrillan ("1933'garren Nere Egutegia"tik hartua)2007-10-10
- Eva Crane hil da, erleetan munduko aditu nagusietakoa zena2007-09-17
- Erleen hiltzaileak Nosema du izena2007-09-10
- Kroazian erleak entrenatzen dituzte mina leherkariak aurkitzen laguntzeko2007-05-31
- 1.000 erle-eztenkada hartu ondoren onik atera da 91 urteko gizona2007-05-14
- Galesen deialdia egin dute: "Planeta salbatzen laguntzeko, egin zaitez erlezain"2007-05-04
- Nosema Ceranae onddoa, erle galeraren beste errudun posibleetako bat2007-04-25
- Sakeleko telefonoak: erleen galeraren errudun ala nahasmenerako aitzakia?2007-04-19
- Akitaniako erlezainak Asiako liztor baten beldurrez2007-03-28
- Bideo interesgarriak Interneten Erleaz2007-03-05
- Erlauntzak telefono mugikorretik nola kontrolatu2007-03-04
- Erle galera izugarriak Estatu Batuetan2007-03-03