Orokorra
Charles Henry Turner: erlearen ikusmena deskribatu zuen jakintsua
2008-01-07
Erleak koloreak nola ikusten dituen ezagutu izanaren meritua -beste aurkikuntza askorena bezala- Karl Von Frisch famatuari aitortzen zaio munduan, baina aurretik hori beste norbaitek lortua zuen: Estatu Batuetako ikerlari beltz batek. Herritar beltzek eskubide gutxi eta nekea frango jasaten zuten garaietan, lan zientifiko garrantzizkoa egin eta publikatu zuen Charles Henry Turner-ek. Von Frischek bere liburua -1923an- plazaratu baino dozena bat urte lehenago argitaratu zituen bere lehen aurkikuntzak Turnerrek.
Charles Henry Turner (1867-1923) ezagutzeko moduko gizona izan zen, eta bere ohoretan Charles I. Abramsom doktoreak gune hau dauka Interneten. Aita sakristaua eta ama erizainaren semea izanik, Chicagoko unibertsitatean doktore egin zen lehenbiziko beltz amerikanoa izan zen, eta "Science" aldizkarian artikulua publikatu zuen lehen beltz amerikanoa ere bai. Hala ere ez zuen goren mailako ezein ikastetxetan lanik lortu, eta erdi mailakoetan aritu zen, lanordu askoren truke gutxi kobratuz, baina gainera ikerketa funtsezkoak burutu eta plazaratzeko gai ere izan zen. Abereen eta batez ere xomorroen jokabidea ikertu zuen.
Inork gutxik ezagutzen duen arren, Turnerrek aurrerapen handia ekarri zion erleen ikusmenaz daukagun ezagutzari. 1910ean plazaratu zuen "Experiments on color-vision of the honey bee" Biological Bulletin aldizkarian. Egindako esperimentuen lehen emaitza hor erakutsi zuen. Ordura arteko literatura zientifikoa aztertu ondoren, Saint Louis -Missouri- hiriko parke batean burutu zituen ikerketak, margotutako kaxa, disko eta bestelakoekin, 32 esperimentu denetara. Ondorioztatu zuen erleek koloreak ikus ditzaketela, koloreok bereizi ere bai, eta gainera inguruaren "argazkia" memorizatzen dutela, garai hartarako oso aurreratua zen ideia.
Bigarren idatzi batean erakutsi zuen nola ikusi eta bereizten dituzten erleek irudien formak, horretarako beste 19 esperimentu eginik. Erleak denboraz daukan ezagutza ere ikertu zuen.
"Ni penatzen nau -idatzi du Abramsom-ek- ikusteak zein gutxi ezagutzen dituzten erleari buruzko idatziok animalien jokabidearen zientzilariek. Ez dut uste nire idatzi hau irakurriko dutenetatik bakar batek ere entzungo zutenik Turner irakaslearen izenik edo bere lanen berri. Erlearen jokabideaz ari garenean, orain arteko literaturan, ez Karl Von Frischek eta ez bere garaikideek inoiz ez dute Turner irakaslea aipatzen. Aldiz, Turnerrek aipatu zituen Von Frisch eta besteak. Ez da errez sinestea Von Frischek sekula Turnerren berri izan ez zuenik, badakigunean hau Europan ezagunagoa zela AEBetan bertan baino. Turnerrek idatziak 1910an eta 1911an plazaratu ziren, Von Frischenak baino hamar urte lehenago. Askok uste dute erleei helburu bati buruz hegan eginaraztea, irudi edo kolore jakin baten aldera, hori 'Von Frisch' teknika dela. Baina literatura zientifikoan ondo begiratuz gero bat ohartuko da ez zuela Von Frischek asmatu. Onarpen eta ezagutza falta hau harrigarria egiten zaigu Turner irakasleari dagokionean".
Erleaz gain, beste xomorroak ere ikertu zituen, inaurriak adibidez. Eta alor horretako ikerlarien artean askotan izan da aipatua Turner. Horiez eta hegaztiez, denetara 70 idatzi zientifiko plazaratu zituen. Gainera, beltz amerikarren eskubide zibilen aldeko mugimenduan parte hartu zuen eta aktualitatezko gaiez ere idatzi zuen.
- Martxel Aizpurua: erlauntzeko Erregea ala Erregina?2015-03-06
- Monsantoren bulegoak okupatu dituzte Akitaniako 80 erlezainek2012-01-07
- Hernanin Vespa Velutinaren habia tiroka suntsitu dute (Hernaniko Kronikaren bideoa) 2011-11-27
- Erleen demokrazia liderrik gabea2011-09-22
- Apimondia Buenos Airesen atzo hasita igandea arte2011-09-21
- Bernadette Darchen irakasleak laburbildu ditu Vespa Velutinaren kontra gaur dauden metodoak2011-08-25
- Julian Urkiola, Asiako liztorraz: «Etxean bezala dago liztorra hemen: mendia, basoa, hezetasuna...»2011-02-14
- Liztor asiatarra Gipuzkoaraino iritsi da2010-11-23
- Apirilaren 11n Erlezain Eguna Gipuzkoako Zegaman2010-03-25
- 10.000 euroko isuna Normandiako laborari bati besteren erleak pozointzeagatik2010-02-03
- Azukre-hautsa astindu Varroak kanporatzeko, Randy Oliver-en sistema 2010-01-12
- Guayakitarrak: eztiaren zibilizazioa Paraguayko oihanean2009-12-17
- Erik Osterlund. Erlezaintza iraunkorra: Kimikarik gabe zain ditzakezu erleak (eta 3)2009-11-25
- Erik Osterlund. Erlezaintza iraunkorra: Kimikarik gabe zain ditzakezu erleak (2)2009-11-09
- Isabel Telleria erlezaina: Erleen talaia Eltson dago2009-11-08
- Erleak hegan egiteko darabilen teknika aurkitu dute2009-08-31
- Erik Osterlund. Erlezaintza iraunkorra: Kimikarik gabe zain ditzakezu erleak (1)2009-06-17
- Erlekumea nola saihestu (eta 2)2009-04-22
- Erleari kalte egiten dioten molekulen informazio osoa Wikipedian2009-04-17
- Erlekumea nola saihestu (1)2009-04-14
- Irailaren 15etik 20ra Apimondiak 41. Biltzarra eginen du Montpellierren2009-03-29
- Mihi urdinaren kontra erabilitako intsektiziden Permetrinak erleak hiltzen ditu2009-02-25
- Azpi tutuduna: varroaren kontrako beste metodo bat2008-12-04
- Erleen desagertzeari buruzko liburua aurkeztu da Ekologistak Martxan taldearen eskutik2008-11-02
- Eultzak Agorrean ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2008-09-28
- Atabala, erlezainaren tresna behinena2008-09-22
- Erlea gizonen gerretan2008-09-04
- Eultzak Dagonillan-Abustuan ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2008-08-30
- Eultzak Uztaillan ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2008-07-30
- Eultzak Garagarrillan ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2008-06-30
- Liztor asiatarra iristear da Euskal Herriko erlategietara2008-06-27
- Eultzak Orrillan - Mayatzean ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2008-05-31
- Alemanian zortzi pestizida debekatu ditzute erleak hiltzen dituztelakoan2008-05-28
- Erleak txistuka menderatu eta erabili2008-05-18
- Eultzak Jorraillan - Apirillan ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2008-04-30
- Nork erabaki zuen erle txikia handitzea?2008-04-10
- Eultzak Epaillan - Martxuan ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2008-03-31
- Eultzak Otsaillan ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2008-02-29
- Eultzak Ilbeltzean ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2008-01-31
- Edmund Hillary, mendigoizale eta erlezaina2008-01-15
- Kaliforniako mandarina hazleek diote: "Fuera erleak nire arboletatik"2007-12-31
- "Erleak eta eriotza", Justo Garateren artikulua Euzko Gogoan 1954an2007-12-24
- Eultzak Lotazillan ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2007-12-19
- Eultzak Azaroan ("1933'garren Urterako Nere Egutegia"tik hartua)2007-11-25
- Munduari itzulia erleen eta erlezainen bila2007-11-03
- Eultzak Urrillan ("1933'garren Nere Egutegia"tik hartua)2007-10-10
- Eva Crane hil da, erleetan munduko aditu nagusietakoa zena2007-09-17
- Erleen hiltzaileak Nosema du izena2007-09-10
- Kroazian erleak entrenatzen dituzte mina leherkariak aurkitzen laguntzeko2007-05-31
- 1.000 erle-eztenkada hartu ondoren onik atera da 91 urteko gizona2007-05-14
- Galesen deialdia egin dute: "Planeta salbatzen laguntzeko, egin zaitez erlezain"2007-05-04
- Nosema Ceranae onddoa, erle galeraren beste errudun posibleetako bat2007-04-25
- Sakeleko telefonoak: erleen galeraren errudun ala nahasmenerako aitzakia?2007-04-19
- Akitaniako erlezainak Asiako liztor baten beldurrez2007-03-28
- Bideo interesgarriak Interneten Erleaz2007-03-05
- Erlauntzak telefono mugikorretik nola kontrolatu2007-03-04
- Erle galera izugarriak Estatu Batuetan2007-03-03