Bi hitz, asteburu honetan ikasi dugunaz

Santiago Pedraz Auzitegi Nazionaleko epaileak Telegramen blokeoa atzera botatzea erabaki du. Gutxienez norbaitek Telegram zer den, zer funtzio betetzen duen eta zertarako erabil daitekeen azaltzen duen txostena prestatzen dion arte. Eta gaizki esaka aritu nahi duen batek esan dezake hori nik neuk ateratako ondorioa dela, lehenago idatzi izana justifikatzeko: “Oso ohikoa delako teknologiari buruzko oinarrizko ezagutzarik ez duten pertsonek, teknologiei buruzko erabakiak hartzeko boterea izatea.

Baina, uste dut dokumentua oso argigarria dela:

Eta orain unea da dena positiboan jartzeko.

Badirudi oraingoz behintzat ez dutela Telegram blokeatuko. Baina, nire ustez, urrats bat harago joan behar dugu eta ikasitakoen gogoeta egin. Burkide (eta lagun) batekin izandako mezu-truke batean oinarriturik, ikasi ditugun zazpi gauza zerrendatuko ditut:

  1. Zerbitzari zentral baten menpe dagoen berehalako mezularitzako aplikazio bat blokeatzea posible dela ikasi dugu. Eta ez bakarrik posible dela, baita agindu hori pertsona batek betearaz dezakeela, nahiz eta horrek atzean zer dakarren jakin ez.
  2. Ikasi dugu, teknologiak neutralak ez diren eragin sozial eta kultural esanguratsuak izan ditzakeela. Teknologia ikuspegi, aurreiritzi, interes eta balio propioak dituzten gizakiek sortzen, kudeatzen eta arautzen dutelako eta alderdi horiek teknologiaren diseinuan, garapenean eta sozializazioan islatzen direlako.
  3. Aplikazio bat blokeatzea edo, gutxienez, blokeoa gauzatzea neurri zail samarra dela ikasi dugu. Gehienetan modu bat edo beste dagoelako blokeoa saihesteko.
  4. Alternatibak existitzen direla ikasi dugu. Eta, gaurtik, testuinguru teknologiko dezentralizatuetara jo dezakegula, hala nola Matrix edo XMPP protokoloetara.
  5. Ikasi dugu garrantzitsuena gure datuak nori uzten dizkiogun hausnartzea dela.
  6. Ikasi dugu, baita ere, ez dagoela, une honetan behintzat, atzoko artikuluan aipatzen nituen beharrei erantzun diezaiekeen plataforma publiko eta gardenik. Dauden apurrak aktibistek kudeatzen dituztela, edo hobeki esanda, hacktibistek. Gehienetan musu-truk.
  7. Bukatzeko, ikasi dugu burujabetza teknologikoa beste burujabetzak bezain garrantzitsua dela, bizi dugun gizarte honetan behintzat. Edo beste modu batera esanda, teknologia ez dela neutrala, askotan erabaki teknologikoak, politikoak direlako.

Eta nire iritziak zerbaiterako balio badu, ez da gutxi 72 ordu baino gutxiagotan ikasi duguna.

Telegram, eta orain zer?

Asteburu osoa daramagu bi gauzez hitz egiten: Korrikaren beste edizio zoragarri baten amaieraz eta Auzitegi Nazionalak Telegram aplikazioaren blokeoa eskatu izanaz. Utzidazue bigarren honetan arreta jartzen. Eta, behin aipatuta, Korrikako antolatzaileak zoriontzen.

Ongi da. Auzitegi Nazionaleko epaile batek (norbaitek esan dezake: “Epaile batek ez, betiko epaileak!”), ostiralean erabaki zuen Telegram aplikazioaren behin-behineko blokeoa eskatzea Espainiar Estatu osoan. Argudiatuz zenbait enpresek salatu izana Telegramek beraien telebista-programen jabetza-intelektuala urratzea. Hau idazten dudan momentuan, ez dakigu zeintzuk diren Telegram talde horiek eta ez dakigu zeintzuk programen jabetza-intelektuala urratu duen Telegramek. Dirudienez, Telegramek ez dio erantzun epaile horrek eskatutako informazioa emateko egindako eskaerari.

Ez dakigu, ezta ere, berdina eskatuko ote dien ChatGPT-ko garatzaileei.

Aipatzekoa da neurriaren neurrigabea, kontuan hartzen badugu epaileak bere herrialdeko 8.500.000 pertsonatik gora berehalako mezularitzarako egunerokotasunean erabiltzen duen aplikaziorik gabe utzi dezakeela. Eta baita gu, hegoaldeko euskaldunok, ere (bertako herritar derrigorrean garen eñean). Zer esan nahi du honek? Blog sarrera hau irakurtzen ari zaren bitartean, agian ezin duzula Telegram erabili hegoaldean bazaude. Oso ohikoa delako teknologiari buruzko oinarrizko ezagutzarik ez duten pertsonek, teknologiei buruzko erabakiak hartzeko boterea izatea.

Balizko blokeo hori saihesteko, nahikoa da konfiantzazko VPN bat instalatzea edo komunikazioak proxy baten bidez egitea. Behintzat teorian. Baina hori ez da kontua. Hala ere, egia delako neurri horrek, aplikatzen bada, arazo asko ekarriko dizkiela aplikazio horren mende dauden pertsonei eta taldeei. Euskal Herriko milaka talderengan pentsatzen ari naiz, hauteskunde-kanpainan dauden alderdi politikoengan, RT irakurriz informatu nahi duten pertsonengan, bezeroekin komunikatzeko erabiltzen duten autonomoengan… eta abar luze batengan.

Eta neurria ezartzen bada, zein da bidea? Jakina, ez dela zure militanteei Whatsappera alde egitera gonbidatzea, zure Telegram kanal hori azken ordutan egon daitekeelako (hitzez-hitz: “[…] Parece que este canal de Telegram tiene las horas contadas. Nos seguimos viendo en Whatsapp.”). Guzti honek balio behar digu jakiteko etorkizunean ahalegin guztia egin behar dugula 1) erabiltzen duten pertsonen beharrizanetan zentratuko diren, komunikazio komunitario eta espazio teknologikoki burujabeak eraikitzen, eta 2) espazio teknologiko horiek deszentralizatuak izatea bermatzen, zerbitzari bat eroriz gero, gainontzekoak erabiltzen jarraitu ahal izateko. Gauza gehiago gehitu beharko genizkieke. Hala nola, erabiltzailearen pribatutasuna errespetatzea, muturretik-muturrera zifratzeko aukera defektuz izatea, edo horien kudeaketa enpresen mende ez egotea.

Baina momentuz, lehen biekin konformatuko naiz.

Eta, hala ere, oso kontziente naiz milaka eta milaka taldek berehalako konponbidea behar dutela, neurria aplikatuko bada. Gaur bertan. Ez bihar, ez etzi. Beno, hiru irtenbide ikusten ditut: 1) Telegramekiko mendekotasuna erabatekoa bada, VPN bat jartzea, Espainiako Estatutik kanpo dagoena (Riseup gomendatzen dizuet eta dohaintzak onartzen dituztela gogorarazten dizuet). 2) Matrix-en oinarritutako berehalako mezularitza-sistema batera pasatzea, deszentralizatua baita. Eta, 3) bigarrena egiteko aukerarik ez baduzue, behin-behinean, Signal erabiltzea.

Azkenik, gustatuko litzaidake aipatzea oso kezkatuta nagoela azken orduetan han eta hemen agertu diren Telegrameko proxy-ak nork administratzen dituen jakin gabe erabiltzea erabaki duten pertsona horiengatik. Mesedez, ez egin horrelakorik (irakurri hari hau). Telegramek ez ditu bere mezuak muturretik-muturrera zifratzen, txat pribatuetan eskuz gaitzen ez bada behintzat (inola ere ez talde bat bada). Beraz, ez dakigu proxy-aren administratzaileak zer sarbide-maila izango duen gure mezuetara. Mesedez, ez erabili horrelako proxy-rik, administratzen duen pertsona zuon konfiantza osokoa ez bada.

Eta espero dezagun Kataluniako Alderdi Piratak aipatzen dituen bide legal eta politikoek fruituak ematea.

Bitartean, zifratu dena eta ez joan Whatsappera.

Apple bi hippyk sortu izanak ez du ezer aldatzen (Apple Inc. zuritzea II)

Gaurko gaia: Apple Inc. (aurrerantzean Apple). Hemendik aurrera jarraitzea, zure ardurapean.

Gustatuko litzaidake aurreko astean The (double) social dilemma artikuluaren iruzkinetan izan genuen eztabaidako puntu bat jarraitu ahal izateko, artikulu gisa berridaztea neure ikuspuntua.

Apple bi hippyk sortu izanak ez du ezer aldatzen.

Apple-ek, publizitate bidez, sinetsarazten du enpresa desberdina dela; izkinako kafetegia balitz bezala iragartzen du bere burua, tokian-tokikoa izatearen balioen alde apustu eginez (eta, hala ere, 2019an 55.256.000.000 dolarreko irabazi gordinak izan zituen). Era berean, enpresa berritzailea dela sinestarazten digu (Xerox Altok hamaika urte lehenago idazmahaiko inguru grafikoa eta sagua zituenean). Eta, aldi berean, gurekin, gure datuekin eta gure segurtasunarekin arduratzen den enpresa dela esaten digu (eta egunero aurre egin behar dien kritika eta eztabaidak ez dira gauerdiko eztula).

Zoritxarrez, Apple-ren historia idatzita uztea luzea bezain aspergarria egingo litzaidake, eta Steve Jobs Jainkoaren parean utzi duten filmak nahikoak deritzot lan hori egiteko. Ez dute nire beharrik. Beharbada, ateoak zaretenok ulertu duzue jada arazoetako bat.

Apple-ren formak laburbiltzeko hiru adibide besterik ez ditut jarriko: pantenteen gerra, PRISM eta Edward Snowden kasua eta ingeniaritza fiskala.

Zuen baimenarekin azken puntutik hasiko naiz, uste baitut hori dela funtsezkoena pentsatzeari uzteko Apple izkinako kafetegian kafea zerbitzatzen digun pertsona dela. Apple, zergak saihesteko asmoz, hainbat herrialdetan duen ingeniaritza fiskalagatik kritikatu dute. Horrez gain, oihartzun handia izan dute Applek Asian azpikontratatutako enpresetako lan-esplotazio praktikek. Eta ingurugiro kaltetzeaz ohartarazten dituztenak, ez dira gutxi.

Wikipedian aurkituko duzue hau dena.

Eta azken puntutik hasi garenez, alderantzizko ordenan jarraituko dugu. Apple PRISM zaintza elektronikoko programaren zati izateaz seinalatua izan da. Programa hori Estatu Batuetako NSAren esku zegoen, Edward Snowden CIAko agente ohiak 2013ko ekainean iragazitako txostenen arabera. Edward Snowden-en memoriak irakurtzea gomendatzen dizuet. Vigilancia permanete, Editorial Planeta.

Baina laburrago Wikipedian.

Apple-k ehunka patente ditu, eta behin baino gehiagotan erabili ditu sektore bereko enpresei lehia zailtzeko edo HTML5 bezalako estandar libreen garapena geldiarazteko. Niri ez zait axola Samsung-ekin gerran aritzea. Baina Apple 80. hamarkadako kapitalismo modernoaren ikono den korporazio multinazional bat bihurtzen du. Nagusitasunezko posizioari eusten dio, monopolio salaketa eskaerak diruz konponduz eta, modu berean, lehia deuseztatuz, amaierarik ez duen patente-gerra baten bidez. Software librearen komunitatean, software-patenteen aurka gaude, garapena oztopatzen baitute; FSFren End Software Patents kanpaina, zergatiaren buruzko informazio-iturri ona izango da zuontzat.

Eta euskara? Badakizue zer gertatu zen euskararekin?

Izan zaitez arduratsua, eta gerra honetan norbaiten alde lerratu behar bazara, izan dadila burujabetza teknologikoaren alde. Software librean. Apple iragarki-produktuetatik at, edertasunetik at, ezer gutxi eskainiko dizulako. Eta horretara ere berandu heldu zen.

Gogoratu kontsumitzen duguna (ere) garela.

Txibato

1997. urtean Kojon prieto y los Huajolotes taldeak, ¡¡Echale guindas!! izeneko diskoa kaleratu zuen. Disko horren hirugarren abestia, Txibato bezala izendatu zuten. Honela laburtuko nuke abestia: azken horietaz hitz egingo dizuet nik, arkume aurpegia duten txakurrak, gizarte ororen Judak diren faltsu eta koldar horietaz.

Ez larritu txota: prakan daramagun telefono mugikorra da gaurko protagonista.

Espainiako Estatistikako Institutu Nazionalak (INE), telefonia mugikor hornitzaileen ezinbesteko laguntzarekin, mugikortasunari buruzko azterketa egingo du. Antza denez, informazio anonimoa erabiliz. Helburua, beraien esanetan, mugikortasun azterketa burutzea da. Horretarako, zortzi egunetan zehar, gure telefono mugikorrek sortzen dituzten lokalizazio datuak zelatatuko dituzte – azaroaren 18tik 21ra, azaroaren 25ko eta abenduaren 24ko jai egunetan eta 2020ko ekainaren 20an eta abuztuaren 15an -. Hornitzaileen datuak ustiatuz.

Azterketa hau burutzeko Espainia – eta zoritxarrez, Hego Euskal Herria -, 3500 gelaxketan banatuko dute. Gelaxka bakoitzak, gehienez, 5000 erabiltzaile izango ditu. Hau da, gelaxkek hartuko duten lursail kopuruari erreparatuz gero, handiagoak izango dira herri txikietan eta txikiagoak hiriburuetan. Behin aipatutako gelaxkak osatuta, gaueko hamabiak eta goizeko seiak bitartean, sakelakoen posizioa hartuko dute. Hasierako konexio honek, bizilekua ezarriko du. Gero, goizeko bederatzietatik arratsaldeko seiak bitartean, pertsonen fluxuak aztertuko dituzte. Hau da, zein gelaxkatik zein gelaxkara mugitzen garen begiratuko dute. Nola jarraitu gauez mugitzen diren herritar kopurua? Eguna sei tartetan banatuz, eta tarteak banaka aztertuz.

Movistar, Vodafone eta Orange izango dira azterketa honetarako parte-hartuko duten ezinbestekoak eta argitzeke dago beraien azpiegitura erabiltzen duten beste hornitzaileek ere zelatatuko gaituzten. Txibatoa, noski, gure telefono liluragarria izango dira. INE-k ez du, kasu honetan, geure Internet konexioa zelatatu behar, izan ere, nahikoa delako gelaxka bakoitzean dauden telefonoak, banaka, triangulatzea. Jakingo duzuen moduan gure telefono mugikorrak, etengabe, telefonia azpiegiturari hurrengo mezua bidaltzen dielako: “Kaixo, Dabiden telefonoa naiz, hemen nago, bada berririk niretzat?”.

Baina ez nuke inor larritu nahi. Izan ere, edozein egunetan gure telefonoetan burutzen den azterketa baita – datuak anonimoak izango diren, LOPD legea edo RGPD legea urratuko duten, Txinan gobernuak herritarrak zelatatzen ote dituen… eztabaida albo batera usten badugu behintzat -.

Begiztatzen zait Espainiak behaketa masiboak egiteko gaitasun teknikoa duen ziurtatzeko proba interesgarria izan daitekeela. Baina – euskaldun gehienok dakigun bezala -, Espainiako gobernuak ez luke, sekula, horrelakorik egingo. Azterketa honetatik at geratu nahi duenak, konponbide zaila dauka. Telefono mugikorra erretzeaz aparte, ez zait bururatzen beste proposamenik. Baina poltsikoan daramagun txota txibatoak – geroz eta gehiago – gure bizitzaren kontrola hartu duela kontuan hartuta… ez deritzot proposamen txarra denik.

Ez izan zalantzarik, momentu honetan zure telefonoa zu zelatatzen ari da.

Ahots morroiak

Azken urteotan teknologiak izan dituen aurrerakaden artean, mugikortasuna bilatzen duten sistema eragile gehienetan ahots-morroiak ezarri izanak aipu berezia merezi duela uste dut. Ahots-morroiak, gailuekin – gehienetan gailu mugikorrekin – ahots bidez komunikatzeko aukera eskaintzen diguten adimen artifizialdun softwareak dira. Teknologia enpresa handienek nor berea garatu izan du azken urteotan. Pribatiboak, noski. Baliteke ezagunena Appleen Siri izatea, baina, Googleek Assistant dauka, Microsoftek Cortana, Amazonek Alexa… etab.

Ahots-morroi hauekin gauza desberdinak egiteko aukera dago, adibidez, alarma bat ezarri, musika jartzeko eskatu, domotizatuta dauden etxeetako argiak pizteko eskatu… Ahots-morroi guzti hauen helburua, gizakioi oso natural suertatzen zaigun komunikazioa erreminta erabiliz – ahotsa -, morroiak egin beharreko ekintzak azkar komunikatzeko aukera eskaintzea da.

Behintzat, hori saltzen digute.

Gailu hauek beraien abantailak izango dituzte, ez dut hori ezeztatu behar. Nahiz eta, nik neuk ez diet, momentuz, behar izanik justifikatzen. Edonola ere, honelako bozgorailu adimendun bat etxean sartu nahi duten horiei, zera esango nieke, ahots-morroi hauek dituzten pribatutasun arazoak kontutan hartzeko.

Izan ere, azken hilabeteotan, trepeta hauek sortzen dituzten pribatutasun arazo larrien berri izan dugu.

Apirilean, Amazoneko langileek Alexarekin berba egiten duten bezeroen elkarrizketak entzuteko aukera daukatela jakin genuen. Are gehiago, El País egunkariaren arabera, egunero zelatatze lan hori burutzen dituzten lan profilak daude Amazoneko langileen artean. Googlek berak ere onartu behar izan zuen, Googleeko langileek – eta beste hirugarrengo azpi-kontrata batzuk -, Google Assistantekin mantentzen diren elkarrizketa zatiak entzuteko aukera daukatela. Eta entzuten dituztela. Appleek, berdin, Sirirekin mantentzen diren elkarrizketak zelatatzen ditu, eta hori egiteko langileak ditu Espainian. Bukatzeko, Windows Mobille sistema eragileak besteekin lehia egiteko izan duen gaitasun eza dela eta, Cortana ahots-morroia W10 sistema eragilean zentratu dute. Baina helburu berberarekin.

Ez naiz gehiago tematuko.

Azken finean, logelan, sukaldean edo egongelan sartuko duzuena ez da itxura modernodun bozgorailua, egiten dizkiozuen galderak erantzun ahal izateko, etengabe piztuta egon behar duen kalitate handidun mikrofonoa baizik.