Zapalketaren Desastreak Konpondu Nahiz

1982ko urriaren 24an

Zapalketaren Desastreak Konpondu Nahiz
Antonio Mendizabal Sikiatrarekin
Sikiatraren bila joan eta gizona aurkitu dugu. Arazoz betetako gizona. Bizitzeaz batera bizitza ulertu nahi duen gizona.
Irratiz entzuna genuen, drogaz, eta sikiatraz eta hitz egiten, eta arlo horretaz zenbait galdera egitea, zenbait argitasun eskatzea, interesatzen zitzaigun. Hasi gara eta... irakurleak ikusiko du non bukatu dugun. Gure buruetako arazoek zirkunstantzia pertsonaletan haina inguruko munduan bait dituzte sustraiak. Horretan du korapiloak bere ziltasuna Gizaki konkretuaren historiaz batera bera inguratzen duen gizartearen ezaugarri eta historia aztertu behar.
Antonio Mendizabalek definizioak mantxo ematen ditu, eta adibideak azkar kontatzen. Abotsa altxatuz, ia oihuka, besoak mugituz... "Ongi ulertu al didazu?" galdetuko dizu. Bizitzaren bere esperientzia da. Korapilotsu bezain apasionagarria. "Gizonak badu inguru latz bat menperatzeko premia" Xabier Leteren hitzetan.
ARGIA.- Aizu, baina erotasunaren gaitz bezala esistitzen al da?
A. MENDIZABAL.- Dudarik gabe. Erotasuna zer den? Errealitatearen erabateko abstrakzioa, perzepzio munduaren erabateko faltseaketaz. Eta honek gizakia errealitatearen ulerketa zeharo subjetibo eta indibidualista batera eramaten du. Zerbait esan al dizut?
Erotasun mota asko aurkituko dituzu, arazo izugarri ezberdinak baina guztien azpian esan dizudan hori dago.
A.- Gaitz bat dela garbi al dago ordea?
A.M.- Noski! Gure arteko elkar bizitza normala alteratzen du eta. Pulmonia batek bezala. Ezin zara kalera irten eta gizartean era normal batean bizi.
A.- Eman diguzun definizio horren azpian dagoen pertsona batekin zer egin?
A.M.- Bi ikuspegiatatik heldu behar zaio ero baten arazoari. Batetik errealitatearen faltseamendua eragin dioten kausak aurkitu, nolabait esateko kausa horiek "Urtu" edo suntsitzen eta denominadore komunean sartzen laguntzeko. Eta bestetik, horretara lagunduko dion medikamendu bat.
Baina ero egotea gaitz bat dela ez ezazu dudarik egin. Pertsona batek kalean edozein bazterretan "ese es", entzuten badu, baina benetan entzun, errealitatean hori horrela ez denean, zer da?
A.- Zuk diozunez, beraz, medikamenduak ere erabili behar dira.
A.M.- Beste alderdiaren osagarri. Emakume batek beti ahots batzuk entzuten ditu. Nola sinets eraziko diozu hori horrela ez dela berak entzuten baditu? Botika bat eman eta ez ditu entzuten ordea. Horra hor adibide bat: "ikusten al duzu nola botika hartzen duzunean ahots horiek entzuten ez dituzun eta hori gabe bai? Zure barruan daude beraz".
Dena dela, orain dela gutxi arte, sikiatriaren munduan zebiltzan gehienek ez zuten uste eskizofrenia edo erotasunak kausa sikikoak zituenik; arrazoiak horrela definitutako pertsonalitate edo nortasunean aurkitzen zituzten, konstituzionala zen beren ustetan. Horregatik, erabiltzen zuten tratamendua botikazkoa besterik ez zen.
Gaur egun sikiatria hori, ofiziala dena, kritikatzen hasia dago eta piskanaka lehen esan dizudan kontzeptu bikoitz hartara goaz. Baina zer gertatzen da? Zaila dela eroekin eskema horietan lan egitea. Eta zaila delako pentsatzen da erotasuna konstituzionala dela, eta soluziobiderik ez duela.
A. Sikiatria ofizialak lehengo bideetatik jarraitzen al du oraindik, konstituzionalismotik?
A.M.- Ziur. Hala ere krisi sakon batean sartua dago, eta begira nola sortu diren talde berri batzuk, Lopez Ibor eta jende horiek eragin duten "Renovación Psiquiátrica" eta holakoak. Zuk esanen didazu horiek ze aurrerapen ekarri nahiko duten.
Baina sikiatra asko mugitu eta mugitzen dira konstituzionalismoaren bidetik, eta izen haundiko jendea. Martin Santos-ek, zuen ospe haundi harekin, eskizofrenia konstituzionala zeneko pentsakerakoa zen; eta Gipuzkoan eskizofreniaren azterketaren aurrerapenerako oztopo haundi bat izan zen. Eta "electroshoc" bezalako metodo tradizionalak erabiltzen jarraitzea posibilizatu zuen.
A.- Horiek horrela, ze berrikuntza ekarri du Antisikiatriak?
A.M.- Antisikiatria lehen esan dizudan kontzeptu bikoitz hura da. Hasierako jatorrira, purutasun hartara itzultzea. Hori zen Freud-ek nahi zuena. Gaitzaren erroak bilatu eta suntsieraztea. Gero, zailtasunaren aurrean esan zen ezinezkoa zela. Antisikiatria, sikiatria ofizialaren aurka doalako da; baina bera da benetako sikiatria.
A.- Zer da psikoanalisten mundu hori? Oraindik ere gure artean askok pelikula amerikanoetatik. ezagutzen duen hori.
A. M .- Ez da gauza bera. Sikiatriak kasu grabeak tratatzen ditu; sendatzen ez badira sanatorioan bukatuko duten kasuak. Beste gauza da sikoanalisis burges hori, sikoanalista ortodoxoengana doan jendearena.
Tipologia eta mekanismo sikogenoak ongi ezagutzen ez zituelako ekin zion Freudek . sikoanalisiari; ikerketa lan bat zen beraz. Orain, esperientzia haundi bat dugunean, arazoak puntualki ikus ditzakegu eta beren soluziobidea sikoanalisis erabateko bat planteiatu beharrik gabe bideratu. Neuk ere jarri dut sikoanalisia praktikan. Eseri gaiso baten aurrean eta "nondik hasiko naiz orain?", ea nondik ateratzen zaizun, arazoen haria handik eta hemendik nondik aurkituko. Orain aldiz, unibertsitateko irakasle banintz, gauzak arazo bloketan planteiatuko nituzke: honek gehienetan beste hau erakartzen du etabar. Eta ez axaleko xehetasunetan geratu. Azkarrago bukatzen da.
Freudek hasieran gutxi zekienez gero, erabili zuen sikoanalisia jarrera ia erabat pasiboa zen. Ordutik hona esperientzia luzea dugu, eta sikoanalistak arazoari heltzen jakin behar du eta zirujano baten antzekoa izan: badaki justu nora doan, eta ez da "al buen tuntún" ibiltzen.
A.- Ez al zara aita bezala-edo sentitzen, edo apaiz?
A. M.- Apaiz ez. Elkarrizketa eta gora behera konfidentzialen komunikapena dagoelako apaiza eta sikiatra nahas daitezke. Baian orduan konfidentziak hartzen dituzten guztiak apaiz izanen lirateke: baita abokatu eta komertzio gizonak-ere. Ez da konfidentzia lanbidea definitzen duena zein erantzun mota ematen zaion baizik. Apaiza eta sikiatra bi muturretako poloak dira, antipodetan daude. Morala errepresiboa izan da, eta apaiza da moralaren ordezkari. Bera da neurri haundi batean gaitzaren kausa, indibidualki jeneralizatu gabe.
Sikiatraren lana askatzailearena da. Hau ere ez jeneralean hartuta, baina bai printzipioz. Sikiatra izan daiteke lerdo bat. Baina bere printzipioa askapena da.
A.- Hortik zehar esan eta idatzi ohi da erotasuna iraultzaile dela. Zeuk ere entzungo zenuen.
A.M.- Erotasuna ez da inolaz ere iraultzaile. Errepresioaren ondorioz gizakia suntsitu eta ezabatzea da, aislatzearen eta alferrik galtzearen bidez. Eta horren aurrean jarrera iraultzaile bat hartu behar da.
Gauzak aldatu behar direla pentsatzen duen batek eta gauzak bere horretan ongi daudela pentsatzen duen besteak, ezin dute berdin sendatu. Azkeneko honek oraingo sikiatria ofizialetik joko du. Errealitatea, aldatu nahiz, zatikatzen eta aztertzen duena, hori da benetakoa, antisikiatra. Bestea sasi-sikiatra da.
Jakina, horiek irizpide orokorrak dira, baina frankismoaren garaian adibidez argi eta garbi konkretatu ziren: Madrildik sikiatria ofizialaren jaun eta jabe zirenak sistemaren mantentzaile satsuak ziran. Ez zen lan erreza izango horiek sikiatra, askatzaile, izatea. Nor ez da gogoratzen Lopez Ibor eta Vallejo Nájera bezalako jendeaz? Neroni ere hoiren ikasle izana naiz. Ezinezkoa zen horiekin ezer pulamentuzkorik ikastea.
A.- Jende horrek ««electroshoc» delakoa asko erabiltzeko joera duela esan duzu lehen. Oraindik ere erabilia al da?
A.M.- Ez orain dela urte batzuk sarri, baina bai. Nik ez dut onartzen. Elkarrizketaren posibilitateak ixten ditu, eta lehentxoago aipatu dugun kriterio kosntituzionalista horren menpe dagoelako. Sekula ez nintzen ausartuko electroshoc bat eskenan jartzera. Baina izen hori, "Electroshoc" duen filmean agertzen da sistema hori zer den, benetan eta oso ongi.
A.- Euskaldunok ba al dugu sikologia aldetik berezitasunik? Esan nahi dut ea fenomenoren bat bestetan baino maizago gertatzen den, edo ohizkoa den baino gutxiago edo...
A.M.- Giza talde bakoitzak baditu bere ezaugarriak, begien bistakoa da. Eskizofrenia heziketaren ondorio baldin bada, eta baita neurosisak ere, ezin ukatuko dugu heziketa horretan (funtsean familian ematen delarik) giza inguruaren eragin sendoak dituela.
Euskal Herrian ari dira ematen politika arloan ezaugarri zehatz batzuk eta horiek bi muturretan dauden bi jarreratan hartzen dute gorputza, polarizatzen dira: kanpo alderako agresibitate ikaragarri bat, heriotze. biolentoak, eta beste muturrean norberaren buruaren aurkako agresibitate ikaragarria, droga. Beste bat hiltzen dut ala neure burua hiltzen dut.
Eta tartean, bipolarizaketa hau esplikatzen duten gaurko konfliktibitatea eta historiazko sustraiak. Guzti honetaz liburu bat idazten ari naiz egoera honi esplikazio bat ematen saiatuko den liburu bat.
A.- Egoera honen atzean dauden gauza horiek eta... esplika zaitez.
J.M.- Joan den zubi edo puente horretan bidaia bat egina dut garai batean Vasconia edo Gaskoinia izenez ezagutu zen dukerriko lurraldeetatik. Guk bizi dugun gizartearen oinarrian egon den zibilizazio zabal baten ezaugarri eta aztarnak ezagutu nahiz. Begira zertara joan nintzen. "Kataroen" aztarnen atzetik. Ba al dakizu zen diren "Kataroak"? Ba al zenekien euskaldunok, aragoitarrak, gaskoinak,... eskomulgatuak gaudela?
Aspalditik konturatua negoen Euskal Herriaren historiaz nekienaren arauera hemen gertatzen dena ez zela ezer ulertzen. Eta hau ez zen lojikoa. "Nahikoa den kausa''edo "causa suficiente'' delako argumentuz pentsatzera ohitua nengoen heziketaz, eta aktualitateak beste edozein fenomenok bezala bere esplikazioa behar zuen.
A.- Balio al dizu hartu duzun lan horrek?
A.M.- Esan dizudan bezala, aktualitatearen trajediaren aurrean ekin nion, baina goseak bezala, Euskal Herriko Historia aztertzeari. Honela, Vasconia zahar harekin egin nuen topo, eta beste gauzen artean XIII mendeko bere kondaira ikaragarriarekin. Hori ulertu gabe gaurkoak ez zuen zentzurik.
Garai hartan sortu zuten Inkisizioa Garonako Tolosan (horrela da, eta ez Toulouse), "herejia albigense", "gnosticismo" eta "catarismo" izenak hartu zituen herri mugimendu bat masakratzeko. Ez zen herejia bat, zibilizazio berri baten planteiaketa baino, garai hartako ustelkeri haren erditik alde egin ahal izateko.
Inkisizioak sumatu zuen eta zabaldu herejeak garbitzeko sistema berria: sutan erretzea, Tolosan estrainatu zena. (Hain aktualitate dramatikoa duen "bañera" ordurako erabiltzen zen). Inkisizioa egon zen Dominikoen sorreran. Nafarroak dar-dar egin zuen. Vasconia osoa eskomuniatua geratu zen Letrango II Kontzilioan. Erreketatik ihes egindakoekin fundatu zen Donostia, eta San Telmo izan zen dominikoen egoitza. Agoteak berak albijense haien artetik bizirik geratu zirenen ondorengoak ziren.
A.- Garai hartan berezi apartatu ziren gipuzkoar eta bizkaitarrak Nafarroagandik.
A. M.- Letrango III. Kontzilioak Vasconia kristautzeko gurutzada baterako deia zabaldu zuen. Hori dago Gipuzkoa, Bizkaia eta Araba Nafarroagandik bereiztearen oinarrian. Eta ez du hori inork esaten. Ei zazula pentsa ordea "paja mental" batzuk direnik.
Begira ezazu liburu hau "Dentzinger". Teologia pittin bat dakienak, ni ere pasa nintzen hortik, badaki hau dela Elizaren dogmen bilduma nagusi eta eztabaidaezina. Medikuntzako "Vedemecum" bat bezala, baina dogmaz betea. Horrek fedeaz dioena ez da eztabaidagarri. Hemen daukazu, nota honetan (latinetik itzulita): "...Brabantiar Nafar, Vascoi, Aragoitar eta abarren kontrako gurutzada bat eragiten du", Letrango Kontzilioaz ari da, 1179an ospatu zenaz.
A.- Zu ordea sikiatra zara. Nolaz heldu zara holako xehetasunetara?
A.M.- Historiari begirada bat bota behar niola erabaki nuenean, Euskal Herriko Historiari buruzko liburu bat erosi nuen, liburudenda batean, liburu normal bat, Claveriarena. Hasi naiz kristautzeari buruzko kapituluarekin... ebanjelizaketaren urtea... Rodney Gallop historiagile ingelesak XImendean kokatzen duela erabateko kristaupenaren garaia eta Letrango III.Kontzilioaz eta han erabakitzen den euskaldunen eskomunioa aipatzen. Nor zen Nafarroako errege garai hartan? Santxo Jakintsua. Eskomuniotua zegoen beraz.
Liburuetan ez da horretaz hitz egiten. Baina euskaldunok hil eta lurperatu gabe piztien janari izatera destinatuak geunden!
Guzti hori da "puritanismo o extremismo vasco" deitzen zaion fenomeno horren oinarri edo abiapuntua. Hortik abiatzen da Vasconia osoak agertzen duen zenbait berezitasun.
Mahaitik altxa eta liburuak ekartzen dizkigu. Fotokopiak. Argazkiak.
Historian murgildua dabil Antonio Mendizabal. Eta liburuaren prestaketan. Idatzi dituen folioetako batzuk ere irakurri dizkigu.
"Izan ere kuriositatez hasten zara eta gero gauzak aurkitzen dituzu. Donostiako erreketarena adibidez. Mundu guztiak daki ingelesek erre zutela. Baina inork ez du esan Castaños jeneral espainolaren aginduz izan zela. Agirietan garbi aski dago! Hilabete aurretik zebiltzan zurrumurruak, astebete lehenago Wallingtonekin Tolosan izan zuen elkarrizketa,... Ehun urte beranduago antzeko gauza ez al zen gertatu Gernikarekin?".
Euskal Herriaren gaur egungo krisia esplika dezakeen haria askatu nahian debil. Apasionaturik.
Eta bitartean, sikiatra. Kontsulta, hitzaldiak, irratiko saioak. Sekula lanik falta ez den arlo horretan lanean.
"Zibilizazio osoa dago krisian. Dena dator gainbehera eta zerbait berrik sortu beharko du".
AGIÑA
4-7

GaiezGizarteaOsasunaPsikiatria
PertsonaiazMENDIZABAL4
EgileezAGIÑA1Gizartea

Agoteak

Irakurrienak

Matomo erabiliz

MAPA | Zer bozkatu dute zure bizilagunek?

Asier Iturralde Sarasola

Zoriona banatzeko prozesu demokratikoa

Gorka Bereziartua

Sinesmenek ez dituzte mendiak mugitzen

Mati Iturralde

Aldaketa mugatuak eta jarraikortasuna gobernuan

Asier Blas Mendoza

Berde-Bildu hegoaldetik

Maite Díaz de Heredia Ruiz de Arbulo

Kanal honetatik interesatuko zaizu: Agoteak

2012-09-24

Omenaldia agoteen lurraldeari

2008-08-14

Xabier Antxotenak Bozateko eskulturen parkea amaitu du

2005-03-04

Bozateko Museoaren ituna sinatu dute Santxotenak eta Udalak

Javier Santxotena eskultoreak eta Baztango Udalak Bozateko Museoaren ituna sinatu dute azkenean. Virginia Aleman Baztango alkatearen esanetan, museoaren kudeaketa eta hitzarmenaren jarraipen batzordearen eraketa izan dira desadostasun nagusienak. Museoak 850.000 euro inguruko... [+]

2005-02-23

Santxotenaren museorako emandako diru-laguntza itzultzeko eskatu du Nafarroako Gobernuak

Xabier Santxotena eskultorearen museorako emandako 540.000 euroko diru-laguntza itzultzeko eskatu dio Nafarroako Gobernuak Baztango Udalari, "hitzarmena ez betetzeagatik". Santxotenaren museorako hitzarmena 2001eko abenduan sinatu zuten. Baztango Udaleko alkateak eskultorearekin... [+]

2003-07-03

Santxotena Parke-Museoa gaur inauguratuko da

Gaur (3) inauguratuko dute Arizkunen (Baztan) Santxotena Parke-Museoa. Javier Santxotena artista nafarrak egindako eskulturak euren berezko ingurunean bildu dituzte Parke-Museoa osatzen duten bederatzi bordetan. Bestalde, Gasteizko Udalak Santxotenaren bi eskultura kenduko ditu... [+]

Eguneraketa berriak daude