Jan Eta Jan;Baino Hobe-Jan Eta Edan:
"La nación que tenga sometidos a sus ciudadanos como exclusivisimos mantenedores del presupuesto del rnunicipio, provincia, región o estado; consumidores de bebidas alcohólicas, carnes, tabacos, pan blanco, azucar blanco...tendrán sus hospitales, sanatorios, manicomios, carceles y aun;los hogares... repletos de enfermos, degenerados, locos, criminales, pendencieros, amorales..." (Angel de Bidaurratzaga, "Autobiografia", 1936).
Gure entrebistatuaren aita Mitxelena baserrian, Erandio-Asuan jaio zen 1.882.ean. Apez osaba batek emandako diruz Orduñan amaitu zuen'batxilerra eta gero Valladolida joan-zen estudiatzera. Handik laster Japon eta Errusiaren arteko gerla suertatu zelarik, bolontario joateko asmoz, Alemaniaraino heldu zen, bainan errusiarrek jende "sobera" zutela eta ez zuten halen armadan sartzeko baimenik eman. Berriz Zaragozara eta berriro alde egitéa, torero izateko asmotan oraingoan. Suérte handirik ez eta Irunen maletari gisa lanean. Aitari bi mila eta piku pezeta emanarazi, estudiotárakó , zirelakoan, eta Zaragozara xanponak xahutzera.
Azkenik, eta zeharo aldatua, mídikuntza karrera amaitu zuen gure ibiltariak. Artean Barcelonan ibilia zela Altamira pilotariaren laguntzaz bizitzeko. Amaitzean -barku batetan sartu eta Valparaisora, handik Malvina.irletara Euskal Herrira itzuli baino lehenago. Markinezen eta Arrespalditzen aritu zen lanean, Iris metodua erabiltzen hasi arte eta naturista izaten hasi arte. Naturismoaren arras militante, politikan JAGI-JAGIkoa zela ere Bilbon jarri zen gerratea arte, orduén Mexicora joan baitzen. Hortaz eta naturismoaz bere semea eduki dugu solaskide
"Nere aita Jagi-Jagikoa zen eta "tierra quemada"ren aldekoa; bere lagunek, PNVkoek hemendik aldegiteko esan zioten' "Haiek ez bazaituzten hiltzen, guk hilko zaitugu". Frantzira joan zen eta ondoren Mexikora hemen jaio nintzen ni.
Itzuli zenean, sei denuntzirekin topatu zen; seiretan heriotz zigorra eskatzen zioten, baina EE.BB.n munduko gizon jakintsuen artean aurkitzen zenez, libro utzi zuten. Nik nere aitaren bidea jarraitzea besterik ez dut nahi, horretan ahalegintzen naiz.
Kuranderoengandik ikasi zuen ? Ez, ez zuen horiengandik zergatik ikasi beharrik belarrak. kataplasmak, etab...hori dena medikuntza terapeutiko fisokóa da eta hau ikasi egiten da bainan karrera barruan.
Gaur egun berriro belarrak modan jartzen ari dira eta jendeak hau naturismoa dela uste du. Farrnaziaren ordez belarretara jo du jendeak eta farmazito produkto gehienak belarrez eginak daudela.ez daki. Bestetik, belar asko toxikoak dira. Euskal Herrian badaukagu belar bat, lora zoragarriak dauikana bainan beneno hutsa dena, alargun belarra du izena. Iaz Leonen haur batzuek lora honen zuztarren bulboak jan zituztelako hil ziren Europako benenorik okerrena da.
Belarren trátamentu hau beste botikekin porrot egin dutelako.da, bainan honekin ere ez dute ezer lortuko. sintomatara jóaten baitira ez guitza produzitzen duen arrazoietaraa
Nola lan egiten du medikuntza naturistak? Lehenengo gaisoari kalterik egingabe janari kaltegarri guztiak alde batera utzi:haragia arraia arrautzak; noski tabakoa :eta; alkooldun edariak ere kentzen ditugu. Bigarren, gure gorputzak defentsarako dauzkan bitarteko guztiak aprobetxatzen ditugu. Larrua, alukusak.: esteak' giltzurrinak egotzaile bezalá erabiltzen ditugu eta azkenik gorputzari terapeutika - fisikoaren bidez lagundu; hau medizinaren zati bat da eta Rayos X, "bombas de cobalto", etab, bakarrik erabiltzen dira gaur egun, bainan ura, argia, eguzkia airea eta lurra gaisoari errekzionatzen laguntzeko erabiltzen dira. Beraz, medikuntza naturala gaisotasunaren aurrean aktitude desberdin bat besterik ez da.
Beste pasadizo bát kontatuko dizuet. Oteiza ekarri zidaten honera bere emaztearekin zegoela; Jorge nere aitaren kuadroak ikusten zegoen bitartean, bete emaztea zintzarriei begira zeguen --bete kontsultan ehun bat zintzarri,tamaino guztietakoak dauzka--.Emazteak dio: begira Jorge zintzarri hauk. Eta sanarrak eman zion erantzuna hau izan zen: bai bai, begira, gu honera gatzoenean asto batzu gara. gizon honek sendatu egiten gaitu eta sendatuak irtetzen zarenean zintzarria uzten dugu.
Sendagile naturistak egin behar duena, gaisóak bere gaitzetaz 'dáukan ezjakintasuna gainditzea da. Ez dugu sendatuko. gaiso zergatik dagoen esango diogun gaiso zertarako dagoen. gaisotasanari belduirra galdu eta gaisotasuna erabili.''Béste medituek diotenez, botikak sendatzen omen dute pertsoná eta guk diogunez zure izaerak sendatzen zaitu. Lehenengo planteamenduan dago medikuntzaren pribatizatzearen oinarria; eta medikuntza honen hankak buztinezkoak dira, horregatik dago erortzeko arriskuan; belarretara pasatu dira, baino baita ere eroriko dira.
Herriak, bere ezjakintasunarengatik, brujoengana joaten dira. Hauek ere ezjakinak dira,- bainan beren buruetaz sinesmena badute eta gu ezin gara fenomeno guztietatatik at geratu kontuan izan jendea begietatik begiratzeko etortzen zaigla eta nik beste ezer egin gabe, asmatzen diot zer daukan; rnomentu honetatik aurrera', pertsona horrentzat ni asmatzaile bat naiz
Brujoak berriz, medikuntzaz. naturismotaz, nola ez dakien'ezer, kataplasma, berbenak, etab. bidaltzen dizkio gaixoari eta eraginkorrak dira; denbora pasatzen laguntzen dute, ez baitute gaizki egiten eta belarrak purganteak edo diuretikoak eta- beti garbitzaileak dira, norberaren defentsak aprobetxatzen ditu eta gero mentalki sendatzeko prést jartzen zaituenez, ba erresultatu onak ema. ten ditu. Maila honetan, berriro diot, lotura handiak dauzkagu honekin.
Bainan gero zer gertatzen da? Nik ezagutzen dut sendagile pilo bat, beraiek baino nota- hobieagoak atera banituen ere, haik baino gutxiagotzat hartzen nautenak. Gu landarjale izan behar dugula diogu, bainan minori bat garenez, maioriaren aurka goaz, hauen bizioen kontra,ari gara; eta nola Euskadin "jan eta jan baino hobe jan eta edan" den pekatu nazionala, gu burrukatu beharrean aurkitzen dira. Pentsa landarejaleok arrazoi badugu negozio guztiak, restaurante, farmazia, hospitalak. etab. pikutara doaz. Hau ezin dute utzi eta desegin behar gaituzte, brujo batzu garela, zoratuak gaudela. exotiko batzuetan bihartu garela, etab. esanez.
Tristea. oso tristea da baina esango dizut. Behin neska bati galdetu nion bere bularrak zertarako zerbitzen zuten eta hau erantzun zidan: "gizonezkoak berarekin jolastéko",.23:urteko neska batek horrela erantzutea nahi duen bezelako emakumea izango da bainan ni ez nago ziur.
Emakumeek zergatik ez die ba bularra ematen beren semeei? Ez dutelako ikasi. Gure amek, amonek, nola ikasten zuten bularra ematen? Ikusiz. Txikitatik hau ikusten bai,tzuten. Emakume honek erantzun hau eman baino lehenago, neregana etortzen ziren emakumeei, beren semeci bularra emateko ."tengo una vaca lechera" abestiarekin sujestionatzeko esaten nien. Orain hau bakarrik ez diet esaten baizik eta zintzarri bana jartzen diet mamiferoak direla ez daitezen ahaztu, mamifero hitza mama bularretik dator eta bularrak esneá emateko dira.
Momentu honetan telefonoz deitzen diote, ama bot bere semetxoa ongi ez dagoela eta ia zer egin diezainkeen galdezka. Hona hemen ernaten dion erantzuna: Haurrek ortzik ez daukaten bitartean esnea bakarrik hartu behar dute, hortzak mastikatzéko txikitzeko dira eta esnea txupatu egiten da; horretarako dira bularrak, haurrek edan deiaten; landareak hortzak dauzkanean eman. Orain behei esnea garagar urarekin eta aski du.
Ondoren hau esan digu:
Buruhiltzeari dagokionez, lehenengo nor et zergatik buruhiltzen duen ikusi behar da. Artzaia gizartetik at dagoen elementu bat da, ezjakina, bakardadean egoten dena, janari konzentratuak hartzen ditu bere burua honengatik pixkanaka hiltzen doa. Guk garbi ikusten degu suntsitzeko modurik onena, alai gure herriak egiten duen bezala dela: jan eta jan baino hobe jan eta edan eta hau gelditu beharrezko arazo politiko bat da eta guk egin nahi dugun iraultza askoz zailagoa da. Diktadura batetik bestera pasatzeko urte mordo bat behar badira ere, herri baten jateko modua aldatzeko 500 bat gutxienez beharrezkoak dira. Artaburu egosia jaten ikasten badegu hau pausu haundi bat izango litzateke, alde batetik artoaren produkzioa altxatuko litzateke eta jaten dutenen osasuna hobeagotu. Ipar Euskadin, Donubane Lohitzunen mihilue saltzen da edozein dendatan eta gauza normala bezela jaten da eta hemen berriz guztiz ezezaguna da. Asunak adibidez jan daitezke, berdin beste belar asko: honekin bi gauza konpontzen dira janariarena eta osasunarena.
Gaur drogen arazoa bezala da, bainan hauek ardoak bezala, pertsona guztietan ez dute berdin eragiten. Pertsona ekilibratu, sendo batetan ez du ezer egiten, neri adibidez, drogek ez lidateke ezer egongo.
Medikuntzaren sozializazioari dagokionez esan dizuet nola egin daitekeen kultura naturalaren sozializazioaren bidez. Adibidez, Rodriguez de la Fuente maila honetan, kulturaren sozializaioan, lan handia egiten ari da, gauza hau elikadurari buruz egin dezakegu. Baina esan iezaiezu emakumeei bularra emateko, haurrak edukitzeko, ikusten da zer egiten duten. Emakume inteligenteek, prestatuei, ahal dutenei esatea alferrik da eta hauk dira familia positiboak osa ditzaketeenak, bainan ez, ez jakinek, neskameek, inuxenteek, ijitoek eduki ditzatela haurrak. Ez dakite herria umegintzarekin bizi izaten dela; hau da benetako kultura eta hau da lehen arazoa, bainan gaur egun ezkontzaz hitzegitea atzerakoia izatea da.
Zuek txikiak zineten nik Adenauerri entzun nionean alemanei nola eskatzen zien haurrak egiteko. Baino zoaz zu herria kulturizatzera, pertsonen bizioen aurka zoaz, tabakoa, alkoola, drogaren aurka eta ondorio bezala bere inguruan sortzen den guztiaren aurka, badak, afariak, etb...
Bainan esan feministei adibidez aurrei bularra emateko, haurrek eskubide hori daukatela, atzerakoia. hori ez dela egiten, teknikaren aurrerakadak ez ditudala ezagutzen etáb. erantzuten,dizute.
Nere aita euskaldun guztiak bezala. puritano bat zen.' Baina ikusi zuen naturismoa norbaiti eman beharrean zegoela eta ume egiten hasi zen; kontuan izan garai haietako jendearen pentsamoldea zer nolakoa zen. Bere estruktura hau izan zen: ''Hau nere semei uzten ez badiet, ez du inork ikasiko.
Oztopo guztien gainetik, gizarte oso batekin entrentatu ondoren, bere izaera uzteko hiru seme izan zituen. Nere aita ezkonduia zegoen bainan bere emazteak ez zuen haurrik beraz 18 urteko neska batekin elkartu zen eta hiru seme-alaba eduki zituzten.Katolikoa zen bainan ekintza honen ondorio bezala hau ere utzi beharra izan zuen. Famila horretan ni naiz hirugarren semea.
Herriaren' birsortzea izaki sanoago batzu egitean:datza eta honetarako gurasoak izaki sano horik egiten ez jakin behar dute: hau epe luzerako. da, bainan gaur jendeak epe motzera arrakasta eduki nahi du.