Pako Tejadosi elkarrizketa
Pako Tejados Gaueskolan Langile
- Ba, inmigrazioaz ez zekiat, ni bed~a. tzi urtorekin etorri nitxoan honera ete...ez zekiat, e~ke, nola, nola esango nikek nik hori. Ganza hori ez nqok hola...
-Hi orduan Albacetetik etorri hintzen... Nola ezan hauen biaje hori...
- Ni akordatzen naizena duk aita, ez zekiat ba nik, sei-zazpi bat hilabete lehenago etorri huen, ostatu bilatu eta abar eta gu handik zortzi bederatzi hilabetetara. Orduan aita hemen hasi huen Beasainen orain ia ez zegok fabrika hori, lanean eta leu senide gintuztean orduan -orain bost gaituk-, honera etorri. Eta hemen bizitzen jerri gintuztean Ataungo Aian. Klaro, eske, jendea asko harritzen duk, baina euskera ikasteko nik ez diat beste, nola esango diat, beste soluziorik ikusten. Esate dutenez, -orain dela... 24 urte egin behar dik urrian etorri ginela- eta esaten dutenez hemendik gora pasatu ginen aurreneko erdeldunak ginen. Hori, bazeudek helako esaera batzuk, hori pixka bat aztertu diat nik eta, beste batzuk Ataunen lehenagotik egon zirela etabar. Eta nik Ataungo Aian, han beharko euskera ikasi. Ni akordatzen nauk, negarrez josten nitxoan etxera, kalera atera eta erdararik ez huen entzuten, eskolan bakarrik, eskolan bai, eskolan beti aurrena. Baina hortik aparte .beti hori, euskera, euskera, euskera eta han ez zegoen beste erremediorik...
Gerora pentsatzen diat liburuaren bat holako zerakin ateratzea, gerora,ez zekiat noiz baina:
Ez zekiat nik garai hartan zenbat izango zen, erreala, errealbiloa edo, peztarik ez dut uste izango zenik, hura hartu eta -taberna bat zegoan bakarrik- karameloak, umeak bezala karameloak erostera joan eta hizketarik egin gabe, klaro, besotik heluen zidan dendariak eta errealbikoa bazen, karameloak hartzeko esan, alto, jasotzen zian eskua, bueno, ba nahikoa duk, hala izango duk, eta hola. O sea, euskera beharko ikasi. Eta orain dela lau urte arte edo horrela ez diat batere landu euskera.
Aian ikasi nuena, en fin, lehengo euskera zahar hori. Euskera nik berehalxe ikasi nian, bederatzi bat hilabeterako, orain bezain ondo ez, eh, baina bebintzat...
-Lezuzan jaio ninduan ni.Han egiten huan zinta dantza, hume ttikiak egiten dutena. Eta han egiten huen hori. Hori bai, hori gogorenen nian, ni bederatri urterekin etorri, ez? Los danzantes, amak esaten ziken bezela eta oraindik ere esaten dik. Behin horrela, ama bihar dantza eta ikustera etorri eta, huy, si eso se baila alli también, enfin pauso diferente batzuk eta bazeudek eta behin hango sekretarioari, hil huen, eskutitz bat egin nioken eta berak hori esaten zian, pues es posible, es posible que pasaria por aqui algún vasco y dejese el nombre este asi, Lezuza, zergatik, nik bi edo hiru aldiz goardiei multek pasatu ere egin diet horregatik eh? Behin akordetzen nauk, bizikletan, modan zegoen orduan, tinbre eramatea, frenoak, reglamentuak, atzeko zinta pusketa txiki hura gorria etabar eta alto egin zieken hor, Senperen etajo, hasi ziakean, a usted le vamos a echar multa por el timbre ez dakit zer, hamar duro, garai hartan bastante... eta, bueno, de dónde es usted? Lazkaokoa esan baino seguro - garai hartan gainera la Rusia pequeña- Lazkaokoa esan banio seguru multa egingo zidela, pues soy de Lezuza. Hombre! eso está en Navarra, no ? Si, Sí, Sí, ala, pasa pasa... Abarzuza... ez dakit kontunditu. zituan edo horrela. Eta beste batean Pamplonan...
-Hi, azhen finean, euskaldana haiz, baina ez bertan jaioa. Badituk kanpotikabo konotazio batzuk, azalekoak. Adibidez, izenaren arazoa, nola ikusten duk edo nolatan izena aldatzearena.
-Ni egon nitxoan EGINera karta bat, eskutitz bat egiteko, baina. Bueno, hor garbi dena dek, ni euskalduna bai, de acuerdo, baina hor jartzen duten zera hori, renunciar al apellido eta hori ez, hori enfin, ez zekiat nik, nahiz ondo moldetu honera, enfin bai ohitura bai hizkuntza ikasi etabar, hango...Nik aita eta ama behintzat bizi diren arte hori ez diat renunziatu, ezta pentsatu ere eta hor jartzen duten bezala, nik irakurri izan diat, EGINen behin etorri huen, ez zekiat, catorce extremeños y un vasco, jakin nabi zutela aber zenbat diru eman dideten eh, horri, osea, uko egiteko. Gero beste neska batek erantzun zian, una tal M. Jesus Garmendia esanez ba, koño, harek ez zekiela garbi garbi baina ez zuela pentsatzen izena eta abizenari uko edo renunziatu egin nuela ezta gutxiagorik ere, baizik erderaz...niola. Eta hori huen ba, ez zekiat nik nola esan, orain dela hemazortzi bat urte do, bertsotan preparatuta, bueno, bertsolari bertsolari ez negok ni, bat edo bi botatzen dizklat baina, orain, atera bai, bastante erreztasunarekin, ideazi vamos, más bien poeta gauza hoiek, bai batzutan ateratzen dituk, eta orduan, hemen etorri huen un tal Iñaki Linazasoro, harek jarri ziaken hori; klaro, han irakurri zian nere izena ba, Francisco Tejados, ez, hor gaizki zeudek, Tejada jartzen dik, besteak Tejado, Tejados duk, eta orduan harek Patxi Teilatu jarri zian, hori euskeratuta. Hola hola hola hola, orain, bai, hemen batzuk Patxi deitzen zidetek baino generalmente eta etxean eta beti Pako . Horri renuntzia ez zioat nik egin, ezta pentsatu ere.
Hangoaz oso gutxi akordetzeninank, ezta ezer ere.
Empeñoa hartu nuela edo ez nuela.. ni akordetzen nauk behintzat idatzi egiten nuela, baina idazten nian con la ch castellana klaro, tx eta tz eta horik, horik orain dela urte batzuk arte, bueno, hamasei urterekin edo hela hasi nitxoan pixka bat. Baina nik orduan idezten nizkian euskaraz baina, beti horrekin, ch, enfin, Igaracha eta horrelako gauzak, beti chekin.
-Personaje, modelo izatea, agradble edo desagradablea, zer egiten zaik.
-Ba, bi aldetekoa, bi alde zeuzkek ez? etzekiat nola esan...Agradable ba ez zekiat joaten naizen leku guztietan ateak irekita, enfin, edezein fabore ez zidak inork ukatu...lana bilatzeko ere... ez zekiat, bide hori, txikitxoa nabi beduk, baina, gero lagunen arteko zera... Klaro ni beti izan nauk tipo bat osea, behin ere ez nauk geldi egon. Hemen aritu nitxoan bost urte dantzariei erakusten eta gero teatroarekin ibili nitxoan beste hiru...Geldi ez nauk eg ten, eh, lanetik irten eta batzuk bezala baxoerdiak edan eta hola ez, ez nauk hoietakoa. Hori beharbada Euskal Herrira etorri nintzelako, orain ez zekiat nik, Alemaniara joan banintz ba, igual igual egingo nuela uste diat eh. Alde hortatik ba hori ikusten diat . Behin akordatzen nauk Telenorten Lazkao Txikirekin ateratzeko eta, alde egin niken.
Eta bestaldetik, ez zekiat, hola desagradable desagradable...
- Gurasoak integratzeo problema
-Gurasoekin beharbada bai. Orain, ez zekiat, nik beraiei batzutan galdetzen zioet eh, -orain hirarogei urte dituzte- ea erretiroa hartzen . dutenean haruntza itzuli behar ahal duten eta, aitak,Yo alli ni de caza.
Euskeraz ez zekitek, eh, tutik ere. Ardoa, bai eta ez, gero arte, agur eta horrela baina ezer ez, besterik ez.
-Nlola bizi izan dute azkenenko iskanbila?
-Nola esango diat ba nik, badakik, amak, hirurogei urte baititu eta, enfin, eskola ikaragarririk ere ez, orain amak berak esaten ziaken eh, zera horiena zer mentalitaderekin, agertu zenean periodikoan, hori, izena renuntziatu etabar, oye pero, esto ésta no habrá entendido, firma aquí una vasca, ésta no habrá entendido no que tu nombre ahi no has renunciado al nombre, porque ese nombre quiere decir la traducción eta... si, si. No, hay que contestarle, eh? Osea, ama, ez zekiat nola esan, ba nahiko orgulloso ez? Hay que contestarle eh, porque eso es traduccion eta horrela...
-Eta aitak?
-Aita, gizona hain humila duk, ez zekiat nola esan, humila edo isila, ez ?
-Senideak euskeraz ikasi, ahal dute?
-Bai, handik etorri ginen lau. Hernen jaio zen bat. Aian. Handik etorri ginen laurok badakigu, Aian jaio zenak ez. Orain dabil gaueskolan pixka bat, baina ez.
Nik hari maketa esaten zioet ez? nahiz broman baina... harek esaten zidak' ezetz, hura ni baino euskaldunago dela, hemen jaioa dela etabar... Pues tu tienes le misma sangre que yo, nahiz hemen jaio... Tu sabes el vasco y sacas algunos versos y tal, vas a ser más que yo? no, soy nacida aqui...Orain errua zeinena den? Zer egin behar litzatekeen? ba ez zekiat, hain zaila duk... eta orain gainera gutxiago, orain gauden egoeran gutxiago, zailago ,nik hola ikusten diat behintzat. Beharbada egoera hobea izango duk, ez zekiat nik nola esan, horik pixka bat gureganatzeko, baina beraiekin lana egiteko...
Kanpotar etortzen zen jende hori, etzekiat nola esan, nola esango nikek...klaro, hain eskuzabal ez zituagu hartzen eh. Hola batzuk etortzen zaizkit tailerrera. Hi nola, nola moldetu hintzen honera, nik bazeramazkiat zortzi urte eta berriz ere joateko ideian negok, eh, diru pixka bat egin bizitzeko eta...Nik behintzat ez diat horrelako asmorik oraindio. Orain, hortik aparte, nahiko gaizki ikusitzaez baina, ez zekiat, alde guztietatik trabak edo ez zekiat nola esan...
-Beroiek ze problema aurkitzen dute hemen larriena bezala edo.
-Ez zekiat nik baina, tailarrean bazeuzkeagu guk, hamaleu lagun gaudek eta dozenerdi bat edo bazeudek erdeldunak, eta haientzako nik uste dut problema gehien gehiena dela, hizkuntza bebintzat, osea, ez zekiat, beharra ikusten die eh, nola esan, lagunartean eta klaro, igual bost euskaldun ez, eta euskeraz eta, ez zekiat ba, beti ateratzen duk kontu hori, eh, euskara ba, bedaudela fazilidadeak baina, lanetik, lanean zortzi ordu bederatzi ordu egin eta gero, oso zaila dela gueskolara joan eta horrelako zerak eta... Arrazoirik haundiena nik hoiei ikusten zioet eh. Azkenengo urteotan ba, mogimendu hau,bastante afektatzen ziek. Mogimendu politikoa. Bai, bai.
Gainera, ez zekiat nola esan, bueno, denetik zeudek eh, batzuek, euskaldonak bezala, tontoxeagoak edo esateagatik ez, eta ez dituk, osea, nahastuta bezala zeudek ez, frase asko jartzen dizkie, jode oye, pues ahi, por Madrid, por ahi no hay nada más que si el Centro... y aqui hay cuarenta mil partidos y esto es un jaleo eta horrelako zerak aditzen dituk eh. Eta itzultzeko zera hori esaten diat eh, urte batzuk pasa eta, kasoak ere bazeudek berriz joan direnak. Hor, ni bizi naizen hauzo hortan bazeudek hiru edo leu,bat Valladolidetik etorri eta bai, ezagunak hituen baina, buelta berriro. Eta pesonalmente nere ba, ez zekiat zer esan. Nik gauza bat esaten diat bebintzat, nere iritziz ez, euskalduna bakarrik ez dela, nola esan hemen jaio eta zortzi abizenak euskaldunak izatea, ez...
-Nola ikusten ditek kanpotik etorritakoek hire kasua, zer esaten ditek, edo ez ahal haute "bereetakoa"bezala hartzen.
-Bai, periodikoan azaldu den zera hortatik aparte, enfin, galdera batzu telefonotik eta deitu zidatek, aber egia den eta bai bai egia dela . Bati esan nitxoan, zarauztar bati, ez zian izenik esan eta enteratu huen eta baietz, sobrare, baten batek eman zioan telefonoa eta teilarrera detitu ziaken eta nahi duenean hitzegin, deitzeko berriro. Aber egia zen hori, hor publiketzen zen hori. Bertsotan eta... Hari ere berdin esan nitxoan, bertso bertsoak, enfin, momentuan bat edo bi kantatuko nituela, gaizki edo ondo, orain, berak nabi baldin bazituen jarri egingo niola baita, jerrai bai, denbora emanda eta. Eso no puede ser, pues, si, si, eso es asi, ahora, tenga en cuenta que yo vine a los nueve años y estuve lo que se dice, gero lau urte egon nintzen baserri baten morroi, Aian bertan, eta hola, enfin, kanpokoen aldetik baditzen dituk hola lagunen arteko zera batzuk, bueno, lagunak edo ezagunak, has renegado de tu tierra eta, ez zekiat nik, ba askotan erantzun ere ez zioete egiten, eh, no es que haya renegado oye, si yo vivo aqu i, tengo que amoldarme aqu i, no? eso es como cuando vas a trabajar a un sitio, no tines más ramedio, te tienes que amoldar y ... holako zerak izaten dituk, beti, sortzen dituk, askotan nahi ez ditukenak eh.
-Karakterialki diferentziarik... Kanpoko, bertako...
-Ni bertako naiz eh, orain, hori bai, eh, nahiz neri kanpotar bat etorri, fabore bat egiteko, etorri zaizkit batzuk, aizak, hau euskeratu idak hi, etabar, ez zidak inporta neri, ez zioat begiratzen momentu hartan nongoa den ezta gutxiagorik ere. Orain, bestaldetik iskuten zituat, orain etortzen den jendea kanpotik behintzat, nahiko gaizki begiratuta daudela, zergatik? Etorri eta aurreneko egunean exigitzen hastea... ez dakit nola esan...Ni desde luego, kontsideratu kontsideratu, bai. Inoiz buelta emango balu honek esaten duten bezala eta ehmendik bialdu egin behar... ez zekiat joango nintzakeen, ez Autonomia eman eta ez dakit zer eta erdeldunak bidali etabar...
-Kanpokoek badute kezka hori?
- Ba batzuk, Franco hil aurreko zeran, Franco hil eta berehala eduki ziaten horrelako zerbait eh, esaten diat, un poco de mentalidad corta esan dezagun, beldur zera hori eh? Orain, nik zenbaiti gogor egin zioat baita eh? Lanean bazeukeat bat, esate baterako, nerekin bazeramazkik hamelau urte eta harek ez zekik tutik ere, eta geinera Ordizin jaioa eh, aita eta kanpotarrak baina Ordizin jaioa. Askotan nik ere bai esan, desde luego, oye, si algun dia aqui, si os mandan a todos los que no sabeis vasco. Si, pues habrá que aprender. Horrelako jendeari gogor egiten zioat neronek, ez? Orain ez zekiat zer esan eh, pixka bat zentzu edo esaten den hitz horrek, bazegok bai, orain ez hainbeste baina orain dela urte pare bat egon huen eh., Neri behin teilarreko batek hori galdetu zidaken, oye, eso no será verdad no? No creo eh, no creo que llegue eso nunca por. que en fin, habra que pensar algo o darnos clases o, eta horrela . Orain ni bai, eh, bertako zera, orain desde luego aukera eman eta dudarik gabe, bertara, hori ziur, ez nikek batere dudan jerriko.
Nik kanpotik etortzen denari bebintzat ez niokek esango ba nere mailan jertzeko ezta gutxiagorik ere, exzepzioak dituk eta gero ni holako, orain dela hogeitalau urteko egoera eta oraingoa ez duk berdina eh? Klaro, orduan beharbada kastigatuagoa zegoen,eta hori bai, neri eskolan, hemen, Lazkaon, nazionalean, bi aldiz jo zidetek, eta bitan izan huen euskera hitzegiteagatio. Baina, horrela, kanpotik etortzen den jendeari, ez zekiat zer esan, erraztasun gehixeago edo, orain, exigitu ere bai pixka bat, ez ? gutxinera euskera ikasteko, eh?
-Kanpokoek euskaldanei buruz multzo bat egiten ditek &/& bereizketarik egiten ahal dute juizioak ematerakoan?
-Ez zekiat ejenploa ona izango den baina, esate baterako herriko festek antolatzera deitu zioegu, baina beti, ahal dela, euskaldunak gelditzen dira. Esango nikek esate baterako, hiru edo lau urte bezeramazkiat gai hortaz, geinera aparte ba gustatu egiten zaidak kultura asuntoa edo zera, politiketik zero desde luego, politikatik nik zero, hori hala duk, baina kultura aldeko dena, zera hori, mundu hortan ba, enfin, nahiko sartuta behintzat, eta klaro hemen zine bat zegok Lazkaon adibidez, kooperatiba batena eta kooperatiba hortan erdeldun jendea gehiena ehundik larogeita hamar baino gehiago igual, eta klaro, joan gintuztean zinea eskatzera antzerki bat eta festibal bat egiteko; larogei mila pezeta eskatu zigutean, asko zela eta hola, bueno, ba alketearekin hitzegin etabar, berrogeita hamarrera jetxi eta orduan joan nintzaken aber akuerdo batera iristen ginen edo eta minduta zeudean, minduta zeudean, jo es que, llegan las fiestas del puebio y claro...hemen goian dek, Katangan edo esaten zietek. Egia dena duk ba ehundik larogeita hamar erdeldunak deudela barrio hortan, hola duk, baina Katanga! eta esto no pertenece a Lazcano? Esto no pertenece a Larcano? Aqui los bares a las once hay que cerrarlos, aqu i no viene nadie de abajo. O sea que, minduta ikusten duk? Además no se nos tiene en cuenta pa nada, como si fuésemos ez dakit zer. Eta holako zerak aditzen dituk. Neri horrek alde batera ba, min pixka bat ematen zidak, ez erdeldunak direlako eta gauza hortan pentsaturik ez, baizik, ez zekiat, askotan gure errua izango duk eta beraiena igual izango dek, zergatik herrian eta, heaa duk, beti euskaldunetara joaten haizela, nik behintzat hola diat ohitura ,denda, komertzio eta zera baldin beda, abal dela, harontza ez garela joaten eta zerbait ematen die bebintzat, ez? Eta bastante minduta zeudek eta enfin aurten izango ditugu nahiko iskanbila hortik.
-Kanpokoek zer iritzi ditek guri buraz, ohiturak eta, neskek adibidez.
-Bai, jazten gusto gutxikoak, jaten bai, hori rekonozitzen ditek, jateko asunto hortan bai, bortan izan diat. Tartean joan, ez dakit igual, Canarias aldeta taldea eta erdeldunak igual eh, hemen behintzat ez duk ondo jaten eh. Orain, ardo zera horrekin bedeuketela eh? Gero estadistika batzuk atera ziren hor, orain da bi urte edo Euskal Herrian alkoholismoarena eta. Bai, gertatzen dituk horrelakoak. Eta bat, bazegoan behintzat, ez dakit alde edo hil edo zer egin zuen, hor aritu huen bat tailarrean lanean, gruak jertzen edo horrelakeren bat eta haren esaten zian, a nosotros nos dicen que no hemos comido nunca caliente hasta venir aqu i, bueno, es probable que sea verdad, jo pero si aqu i todo lo que tienen les hemos dado nosotros, horrelako zera batzuk aditzen dituk ez? Ni vestir sabian, nada más que chiquitear y comer, eso si.
Ardo asko edaten dugula eta horrelako zerak eta egoista samarrak gerala, eta horrelako zera batzuk aditzen dituk. Eta egoistas por qué? Alde hortatik, nesketan, gainera ni generalean ibili naizen neskekin denak euskaldunak izan dituk, bai. Andregaia hartu diat, ezkontzea pentsatzen diat euskaldona, Lazkaon andereño dagoena. Ez zekiat hortaz, ez diat holako esperientziarik.
-Euskaldunak itota sentitzeak, ez ahal da beharbada arrazista bat sortu?
-Hori bai, hori generalean gertatuko duk herri hartan bost mila biztanle baldin badituk, lau mila erdeldunak direnean.
-Zer soluzio ?
-Hemen gertatu duk eta uste diat beste herritan ere gertatuko zela, ihaz esate baterako, haz edo aurten bi urte EGAN ekarri eta, klaro orduan zegoen kanpoko jende horri zer jarri honera moldetzeko etabar, kejatu egin zitziazkiguan, esanez hemen kanpoko jende asko dagoela baita eta aber bi konjunto zergatik ez, batzuk erderaz, tango batzuk esaten ziaten adibidez. Enfin askotan, esaten diat, hemengo jendeak esate baterako enfin, pixka bat erakutsi zuetaz ez gaudela ahastuta, orain beraiek nola erantzungo duten hortan...
Eta aurten gorabehera hori izan diagu guk, jaialdi bat antolatzerakoan, ekarri bai extremeño, gaileg,qoak etabar, baina, jendeak ezetz esan du, ahal dela hemengoak. Alde batetik hori, eta gero, etzekiat nik bestela.
Behar hori, euskera ikasteko behar hori, nik uste diat jendeak ez duela, ez dik hartzen hori, hori ez dik jaten jendeak, zergatik, ez zekiat ba zer esan, edozein mitin dela, edozein zera bat dela, beti erderaz, edo bestela euskera eta erdera izaten dituk eta, ez zekiat ba, nik zertarako ikasi behar diat, dena ematen zidetek eta. Orain, telefonotan eta erantzun ba.tzuk jasotzen dizkitek, ez? Askotan telefonoa hartu eta, tailarrean behintzat gertatzen duk, batek igual hartu eta digame eta hi hola eta hola, oye, corte que yo no...
Ia hiru urte bazeramazkiat gaueskolako kontu honetan, ez? Eta ihaz ere, hogei-hogeita hamar bat lagun erdaldunak, euskalduntzeko aurreneko zera hori emateko, bilatu nizkian eh? Eta gero orain dela hilabete pare bat edo Ordizian izan huen hitzaldi bat beste metodo berri hauei buroz, audiovisualak direla etabar, eta jendeak esaten ziana bueno, baina jo, horrenbeste metodorekin eta, zeini heldu behar ziogu guk, zergatik denetan prueba egiterik ez zeukagu, enfin, horrelako zerak sortzen dituk, ez ? Galdetu ere bai, oye, tu con qué método aprendiste? Yo no, yo soy de ningún método, jode. Behin Alemanian egondako bat etorri zitzaidan horrela esanez, bederatzi edo hamar hizkuntza zekitzela eta euskera ez dakit zer bakit zer, es que oso zaila zela eta, ba, neretzat beste hizkuntzak horrela izango balira segituan nintzateke iasten eh? Jo, nik euskera ikasi nian, esaten diat, bederatzi bat hilabetetan bai, hizketan, entenditzeko moduan eta...
-Gaueskolan zer proporzio duk kanpotarrena?
-Hortaz bai, hortaz nabiko garbi eta sakon hitzegin deraket, Goiherriko Talde Eragilean ni naiz bat, Lazkaotik ni joaten naiz eta. Hemen proporziqa? Uste dut da. biltzela ebun eta larogei eta erdeldonak ibiliko dira, hemen Lazkaon bertekoak ehun bat igual, larogei behintzat bai. Orain, bazeduek tarte hottan hemen jaiotekoak, nabiz aita etá ama kanpokoak izan...
-Katangakoak euskaldun ala ez...
-Gurasoak hemengoak baldin badira, euskeraz nahiz ez jakin, hemengoa dela esaten ditek. Ni ez nauk iritzi hortekoa, baina, tira. Osea, hemen, lehengoan esate baterako tailarrean bazeukagu guk bat, nagusiaren hiloba duk gainera, eta kontatu ziaken aitonaren aitona Zegamakoa zela, gero aitona bera Zeraingoa, bere aita Atanagoa, ni egon nitzien zera hortakoa, ama Lazkaokoa eta horrela baina berak euskeraz tutik ere ez zekik. Hori bezala gogor egin banie denei... orain, horrekin amistade haundia zeukeat eh? Eta lehengoan horrelexe, lehengo asteazkenean, EGINetik edo Larramendik deitu eta euskeraz, aber artikulo hori preparatu nuen etabar eta horrela esan nioken, oye Gregorio -Gregorio dik izena- jo, estoy convencido, es que tu no eres vasco eh. Eta amorratu egin huen eh, egun bat hitzik egin gabe pasa zian, cómo que no, mi abuela... Pues no. Ahora, yo respeto todas las costumbres de aqui eh Bueno, pues eso quiza te salve, horrela esan nitxoan nik, pero, por aprender el vasco ya has hecho algo? Ez dauketela betarik. O sea que, jende asko zegon oraindik, ez zekiat ni beharbada ekibokatuta egongo nauk,eh, por el mero hecho de tener los ocho apellidos, por decir asi, euskaldunak izan eta euskararik ezta batere. Nik zortzi abizenak euskaldunak eukitzea baino inportantzia gehiago ematen zioat, denak ez dituk hortara jartzen baina, nahiz erdeldunak izan, euskaraz jo dezagun ez dakiela, baina hemengo ohiturak eti hori dena, ez zekiat nola esan, errespetatu edo, enfin, nabiz kritikatu baina, por causas justificadas, hori duk euskalduna. O sea, ez zekiat nola esan, eta gero klaru, euskera ba pixka bat... orain Unamunoren esanetara ezin joango geituk ez? saber vasco es ser dos veces español eta... hori ez diat onhartzen baina...Lehen hik esaten huena, Katanga eta, kanpotik etorri gurasoak eta hemen jaio, horri oraindik maketo eh...pixka bat...
-Indar errepresiboak ere kanpotarrak dituk.
-Nik ezagutzen ditudan zera horietan baita, bueno, hasta la muerte beharbada, ez ditek esango, baina bai. Bai, hori beren arteko zera ere bazegoke. Orain jartzen dizkien arrazoi horik ez zekiat, alperrak direla, ez dakit zer, lana egiteko zera ez dutenak...Hori bai, hori diskutitu izandu diagu, bastante, eta azkenerako, behin akordatzen nauk, nahiko kritikatua izan ninduan gainera, bueno Euskal Herria parte, klaro nik garai bateko, orain dele ehun urteko gauza batzuk eta irakurri dizkiat baina, eta batzuk esaten ziteken, goardiazibilek desde luego hemen sobre deudela, hori erdeldunak ere bai, esaten ziteken, orain kaninorako zerbait behar dela. Esate baterako Beasainen eta Villefrancan, kuartelak, vamos a suponer que hay treinta, pues pueden quedar en tres, orain, beraien aurka ba bai. Horrela ni tartean zenbait manifestaziotara joan eta, erdeldunek ere igual joan eta askotan erdaraz hitzegin ere bai, bueno askotan pasatu nauk, ez zekiat, en momentos de apuro maketo maketo eh. Orain beharbada ez nintzeteke pasako, hori beharbada izango huke lehenago esaten genuen zera hori, agradeble-desagradeble. Lehenago holako jugadak egiten nizkian, orain, ez zekiat, hainbeste... fama ez baizik, hain ezagun zera... eta orduan pasatzen ninduan eh.Euskera, hombre, tu sabes el vasco...
-Kuadrilen arteko ezin ikusirik somatzen ahal duk, kanpotar-bertako binomiorik.
-Ez, orain nik uste diat, bueno orain dela bi urte garbiago eta zerago erantzuago nien, orain koadrilak banatuta daude, baina ez dut uste kanpotar delako baizik bat ORTkoa delako, bestea PNVkoa, bestea ez dakit zer, enfin...Tarte hortan bai, hortan asko influitu du. Orain bai, egiten dituzte, kampotik etorri direnek egiten dituzte beren koadrilatxoak eta. Eta beharbada ba hori, ez zekiat nola esan, beharbada ez diagu jakin holako bide bat edo gureganatzeko.
-Detenitua izan ahal haiz inoiz?
-Bi aldiz edo. Ni behin aberri egunean Bergaran sartzerakoan eta beste batean hemen, Lazkaon, hura izango zen sesenta y seis edo horrela. Bai, hemen bat eraman zuten eta hor ginen, euskaljai bat, baina egun osoa antolatzen ibili gintuan eta orduan deitu zidateken.Baina, hori bai, joan eta erdaraz, erdaraz, erdaraz eta, tu sabes el vasco eta ezetz, ezetz, ezetz,...Ah bueno, beste batean bai, Pamplonan detenitu ninduten, orain dela hamar urte, sanferminetara joenda... eduki dizkiat nere zerak, eta batzuk kontatu gabe... pasatzen dizkiadanak. Soldaduskan esate baterako ba- soldaduska nik ona pasatu nian, kapitana amaren ezagun bat zelako, ni bezala Albacetekoa- .Orain, bestela nahiko soldaduska txarra pasatu nian eta anaiak berriz oso txarra pasatu ziaken, horregatik bakarrik, informeagatik . Nik han hilabete edo horrela neramakiela detu egin zidan almirante batek. Ni joan nintzen soldadu ba sesenta y ochoan eta admiro que tu sepas el vasco. Bueno, yo no es que...han esate baterako momentu hartan ukatu egin nian. No es que sepa el vasco como dicen ah i, yo tengo aqu i unos informes eta zeinek bialdu zituen esateagatik hiru egun edo kalabozoan eduki ninduken, horregatixek bakarrik. Bai, han asko zeokean orduan sevillanos, andeluz jende asko eta bastante analfabeto ere bai, edoezin kontu egin behar zela abioi bat punteatu ze belozidadetan dijoan eta hori nik ateratzen nian aise, ez huen ezer egin behar, dibixio batzuk eta hori, eta bastante ondo begiratuta, baino gero informeak ailegatu zirenean ba, enfin, bililatuta, ez zidateken ezer egin.
-Furbolzalea ahal haiz?
-Hori duk euskaldunentzat,eso es un mito. Reala maitatzen dik jendeak ez euskaldun horrela direlako, baizik jende gaztea eta merituak ematen zieisk eh, nabiz kanpokoak izan, meritua ematen ziek hemengoekin primera batean egotea eta . Bilbori meritu gehiago ematen ziak baina ez dik horrenbeste maite jendeak. Ni berriz, begira ezak, alrebes nauk, nik Bilbao gehiago maite, orain, beharbada soldaduskako kontu horregatik duk. Ni soldaduskan egon nintzen momentuan Reala jetxi egin huen segundara eta orduan gailegoen artean ez neukean beste erremediorik Bilbora pasa, defenditu, eta bilbotar jende hori ez ditek horrenbeste onhartzen fanfarroigatik. Orain, mantentzen ditek, enfin, nerekin lanean dagoen jende horrek, el Madrid, amigo, es ei Madrid.
Beste gauza batzuk euskaldunok -tartean sartuta eh- nik uste ez ditugula behar bezala baloratzen guk. Ez zekiat ba zer esan... esate baterako ihaz centenario de los fueros bueno ba orduan jendeak ikusten zian bai, Euskal Herriak eduki baldin bazituen horik aberzergatik ez ba. Jo, guk, gaueskolan nenbilen orduan eta koño ba, hemen Amundarain, Amunsa, aizu, horrela eta horrela jendea eta hitzaldi batzuk edo. Jode, lagun haundia diat nik, nere berri jaakin nahi baduzue nik baino hobe berak emango dizue eh, eta txarla batzuk jarri genizkian. Klaro, betiko problema, euskeraz edo erderaz, zergatik oraindik bazaudek, eta nik egia esan, klaro, eman egin behar zaiok, prioridad siempre baina...koño, erderaz edo euskeraz. Batzuk ez hituan joan erderaz zirelako -ia jende larria huen eh- baina, pixka bat zera egiteko, azkenerako, klaro, hain pixua egin huen leu hitzaldi...Baina horrelako gauza batzuk, heldu egin behar geniekek, he, heldu eta esplikazio bat eman behar bada eman eta... Lan gutxi egin dela. Desde luego, nik ez diat batere eragozpenik eta izan, baina nik ikuste dist, baietz, zenbait jenderi asko jartzen zaizkiela eh. Eta hori, nik ez zekiat, honera etortzen den bati ba, bueno, klaro, gero igual te da la espalda eh, baina hemen bebintzat kanpotik asko gandek edo asko zeudek eta klaro, orain, gaueskolak zera honekin nahastuta, zenbat metodo, zein den hobea, bezeudek gorabeherak.
-Partidu polititoetan zeinek erantzun hobea inmigrazioari.
-Garbi esan, hemengoak desde luego bastante berekoiak dituk.
-Kanpokoek zein partidu onhartzen?
- Kanpokoek desde luego PSOEra inklinatzen dituk. Ikusten ditek, hortan bai neokela bastate pez, nik uste diat horrek ematen diela zerarik gehientxoena. Askotan diskutitzen duk hori ez, LABeko jendea esatebaterako oso zerak direla eh, radicalistas, sea que, hau eta kitto eta, gero ez zekia hortaz hik uste diat PSOE eta komunista aldera askok tiratzen duela, orain, hori zergatik den? Behin batekin diskutitzen esan ni txoan, hori ez da ba mitinetan eta euskera egiten delako. Azkenerako konbenzitu huen baietz.
E.G.
Momentuan bat edo bi kantatuko nituela, gaizki edo ondo
Lazkaon, nazionaleetan, bi aldiz jo zidatek, eta bietan izan huen euskaraz hitzegiteagatio.
Enpeñoa hartu nuela edo ez nuela...
Etorri eta aurreneko egunean esijitzen hastea...
Kanpotar jende hori... nola esango nikek... hain eskuzabal ez zituagu hartzen.
18-23
GaiezHizkuntzaEuskaraBesteak
PertsonaiazTEJADOS1
